Vladimir Vasilievich Stasov (bazen Stassov olarak tranlitere edilir; Rusça: Влади́мир Васи́льевич Ста́сов; 14 Ocak (eski takvimle 2 Ocak) 1824, Sankt-Peterburg – 23 Ekim (eski takvimle 10 Ekim) 1906, Sankt Petersburg),^[1] muhtemelen yaşadığı dönemin en saygın Rus eleştirmeniydi. 1848'de Hukuk Fakültesinden mezun olmuş, 1859'da İmparatorluk Sanatlar Akademisi'ne kabul edilmiş ve 1900'de arkadaşı Lev Tolstoy ile birlikte, Rus Bilimler Akademisi'ne fahri üye seçilmiştir.

Stasov 19. yüzyıl ortalarındaki Rus kültüründe muazzam bir etkiye sahip oldu. Ülkenin en büyük yeteneklerini keşfetmiş, onların eserlerinin birçoğuna ilham vermiş ve basına yazdığı makale ve mektuplar ile onlar için savaş vermiştir. Rus romancı ve tiyatro yazarı Ivan Turgenev onu "bizim büyük Rus eleştirmenimiz" olarak tanımlamış,^[2] Stasov'un onunla tartışmaları bir hayat boyu sürmüştür. Stasov, Rus sanatının Avrupa'nın etkisinden sıyrılmasını isterdi. Batıyı taklit ederek Ruslar en çok ikinci sınıf olabileceklerine inanıyordu. Buna karşın, kendi geleneklerinden ödünç alarak tamamen millî bir sanat yaratabilirler ve bununla Avrupa'nın yüksek artistk standartları ve özgünlüğüne yetişebilirlerdi. Stasov'un "millî bir sanat"tan kastı, sanatın insanların hayatını yansıtmakla kalmaması, aynı zamanda onlar için anlamlı olması ve onlara nasıl yaşanacağını göstermesi idi.^[3]

1847'de Stasov, Mikhail Glinka'nın müzikleirnde kullandığı folklorik motifler hakkında bir monografi yazdı; bundan sonra Stasov hep müzikte Avrupa etkisi yerine Rusluğu savundu. Sonraki yıllarda, "Beşler" olarak adlandırılan Rus bestecileri için danışman oldu. Nikolai Rimsky-Korsakov'nin evindeki 1872 Noel davetinde Pyotr İlyiç Çaykovski'nin kendi Küçük Rus Senfonisi'ni çalışını dinledikten sonra, Çaykovski ile de yakınlaştı. Bu toplantıdan sonra, Stasov Çaykovski'ye Shakespeare'in "Fırtına"sına dayandırılmış bir parça bestelemesini önerdi.^[4] Stasov ayrıca Hector Berlioz için bir program taslağı hazırladı, Çaykovski daha sonra bunu kendi Manfred Senfonisi için kullandı.^[5] Bu iki eser arasında, Stasov Alfred de Vigny'nin tarihsel romantik hikâyesi Cinq-Mars 'dan esinlemiş bir opera önerdi. Ancak, Çaykovski o sırada Yevgeni Onegin 'i yazmakla meşguldü, Charles Gounod ise zaten Cinq-Mars 'a dayandırılmış bir opera yazmıştı bile.^[6]

1870'li yıllardan itibaren Stasov hem Gezginler (Peredvijniki) olarak bilinen realistik ressamların hem de Ilya Repin'in ateşli bir destekleyicisi oldu.

Sanatçılar onun görüşlerini takip etmeyince Stasov hem toleranssız davranır hem de hoşnutsuzluğunu dile getirirdi. Küçük Rus'un finalini "tüm Rus ekolunun en önemli eserlerinden biri" olarak nitelendirdi. Buna karşın, Çaykovski'nin eserleri hakkındaki genel değerlendirmesi olumsuzdu: "Konservatuvar, akademik eğitim, eklektisizm ve müziksel malzemenin aşırı kullanımı ona yıldırıcı ve yıkıcı eliyle dokundu. Toplam üretiminden sadece birkaç eser [Romeo ve Juliet, Fırtına, Francesca da Rimini ve 2 ve 3 no'lu Yaylı Eserler Kuvartetleri] birinci sınıf ve son derece özgündür; kalanlar vasat veya zayıftır."^[7]

Stasov, Modest Mussorgsky'yi karşı da her zaman entelektüel düzeyde bir küçümseme duyardı, sanatseverlerin onun müzik yetenekleri hakkındaki övgülerine rağmen. Oysa Stasov, bu besteciyi "Beşler"in bir üyesi olarak onun gelişmesine destek olmuştu.^[8] Kurucu Mily Balakirev bir keresinde Stasov'a Musorsky'nin "neredeyse bir budala" olduğunu söylediğinde, Stasov, "Bence o tam bir budala" diye cevap vermiştir.^[9]

Stasov, modernist sanat dergisi Mir iskusstva 1898'de ilk çıktığında ve onun kurucuları Alexandre Benois, Léon Bakst ve Sergei Diaghilev hakkında daha da acımasızdı. Bir yazısında Diaghilev' hakkında "dejenere bir tezahüratçı" demiş, Mir iskusstva için de "cüzzamlılar meydanı" (Victor Hugo'nun Notre Dame'ın Kamburu romanına bir gönderme) demiştir.^[10]

Stasov'un Rus sanat dünyasının önemli kişilikleri ile olan yazışmaları paha biçilmezdir. Ayrıca, Glinka 'nın operalarının değeri konusunda müzik eleştirmeni ve eski arkadaşı Alexander Serov'a olan muhalefeti ile bilinir.

Yahudi okul öğrencisi Samuil Marshak'ın edebi yetenekleri onu o kadar etkilemiştir ki, İskan Bölgesi kanunlarından o ve ailesi için bir istisna yapılmasını sağlamıştır.

Stasov, Rus mimar Vasily Petrovich Stasov (1769–1848)'un oğluydu. Kardeşi Dmitry Stasov (1828–1918), Rus Müzik Derneği'nin kurulmasında yer almış ileri gelen bir savcıydı. Kızı Elena Stasova (1873–1966), önde gelen bir Marksist devrimci ve Sovyet yönetiminde bir memurdu.^[11]

• Brown, David, Tchaikovsky: The Man and His Music (New York: Pegasus Books, 2007).
• Figes, Orlando, Natasha's Dance: A Cultural History of Russia(New York: Metropolitan Books, 2002).
• Holden, Anthony, Tchaikovsky: A Biography (New York:New York: Random House, 1995).
• Volkov, Solomon, St. Petersburg: A Cultural History (New York: The Free Press, A division of Simon & Schuster, Inc., 1995).

• Answers.com'da Vladimir Stasov maddesi 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Tchaikovsky-research.net 'de Vladimir Stasov makalesi (İngilizce)

Wikimedia Commons'ta Vladimir Stasov ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.