Uygur Latin yazısı
Uygur Latin yazısı, (ULY) (Uygurca: ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى, romanize: Uyghur Latin Yëziqi) Uygur dilinin Latin harfleri yardımıyla yazımıdır.
Oluşum
[değiştir | kaynağı değiştir]ULY tasarımı Şincan Üniversitesi (XJU) (Çince: basit: 新疆大学; geleneksel: 新疆大學) tarafından Urumçi'de 2000 yılının Kasım ayında başlatılmış, bu amaçla beş toplantı en sonuncusu 2001 yılının Temmuz ayında yapılmış, böylece Uygur Latin Alfabesi oluşturulmuştur.
| A a | B b | D d | E e | Ë ë | F f | G g | H h |
| I i | J j | K k | L l | M m | N n | O o | Ö ö |
| P p | Q q | R r | S s | T t | U u | Ü ü | W w |
| X x | Y y | Z z | Ch ch | Gh gh | ng | Sh sh | Zh zh |
Yazım Karşılaştırması
[değiştir | kaynağı değiştir]| Arap | Kiril | Pinyin | Latin | OTA | Takribî Türkçe ses değeri | IPA | Arap | Kiril | Pinyin | Latin | OTA | Takribî Türkçe ses değeri | IPA | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ئا | A a | A a | A | [a] | ق | Қ қ | Ⱪ ⱪ | Q q | K (gırtlaktan) | [q] | ||||
| ئە | Ә ә | Ə ə | E e | Ä ä | E (açık) | [æ] | ك | К к | K k | K | [k] | |||
| ب | Б б | B b | B | [b] | ڭ | Ң ң | NG ng | Ñ ñ | nğ (artdamaksıl N) | [ŋ] | ||||
| پ | П п | P p | P | [p] | گ | Г г | G g | G | [ɡ] | |||||
| ت | Т т | T t | T | [t] | ل | Л л | L l | L | [l] | |||||
| ج | Җ җ | J j | J j | C c | C | [ʤ] | م | М м | M m | M | [m] | |||
| Zh zh | ||||||||||||||
| چ | Ч ч | Q q | Ch ch | Ç ç | Ç | [ʧ] | ن | Н н | N n | N | [n] | |||
| Ch ch | ||||||||||||||
| خ | Х х | H h | X x | H (hırıltılı) | [x] | ھ | Һ һ | Ⱨ ⱨ | H h | H | [h] | |||
| د | Д д | D d | D | [d] | ئو | О о | О о | O | [o] | |||||
| ر | Р р | R r | R | [r] | ئۇ | У у | U u | U | [u] | |||||
| ز | З з | Z z | Z | [z] | ئۆ | Ө ө | Ɵ ɵ | Ö ö | Ö | [ø] | ||||
| ژ | Ж ж | Ⱬ ⱬ | Zh zh | J j | J | [ʒ] | ئۈ | Ү ү | Ü ü | Ü | [y] | |||
| س | С с | C c | S s | S | [s] | ۋ | В в | V v | W w | V v | V | [v] | ||
| S s | W w | W w | [w] | |||||||||||
| ش | Ш ш | X x | Sh sh | Ş ş | Ş | [ʃ] | ئې | Е е | E e | Ë ë | E e | E (kapalı) | [e] | |
| Sh sh | ||||||||||||||
| غ | Ғ ғ | Ƣ ƣ | Gh gh | Ğ ğ | Ğ | [ʁ] | ئى | И и | I i | İ i | İ veya I | [i] | ||
| I ı | [ɨ] | |||||||||||||
| ف | Ф ф | F f | F | [f] | ي | Й й | Y y | Y | [j] | |||||
Uygur Kiril alfabesi ek olarak iki harfe sahiptir, ki bunlar iki sesin birleşimidir. Bunlar aşağıda Arap, Pinyin ve Latin alfabelerindeki eşdeğeriyle gösterilmiştir.
| Kiril | Arap | Pinyin | Latin |
|---|---|---|---|
| Ю ю | يۇ | yu | |
| Я я | يا | ya | |
Alfabeler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Uygur Arap yazısı | Uygur Latin yazısı | Örnekler | Türkçe karşılığı | |
|---|---|---|---|---|
| ئې | Ë ë | ëyiq, ëshek, ëkran, ëriq, ëghir, ëlipbe | ayı, eşek, ekran, erik, ağır, alfabe | |
| ې | E e | enjür, esker, eynek, endüwe, etirgül, ejdiha | incir, asker, ayna, mala, güzel kokulu gül, ejderha | |
| د | D d | dap, dutar, depterler, dolqun, derya, doxtur | tef, dutar, defterler, dalga, nehir, doktor | |
| چ | Ch ch | chapan, chaqpelek, chayan, chay, chöje, chashqanlar | kaban, çarkıfelek (yel değirmeni), çayan, çay, dalga, civci, fareler | |
| ب | B b | bëliq, bir, besh, böre, bowaq, bürküt | balık, bir, beş, kurt, bebek, kartal | |
| ئا | A a | alma, at, achquch, alte, arslan, ara | elma, at, anahtar, altı, kedi, ara (mesafe) | |
| ج | J j | jin, jurnallar, jiger, jadiger, jip, jeynek | cin, dergiler, ciğer, cadı, jip, dirsek | |
| ئې | I i | it, iger, iz, ikki, iskilit, ishik | köpek (it), eğer (at), iz (ayak), iki, iskelet, eşik |
Örnek Metin
[değiştir | kaynağı değiştir]| Uygur Arap yazısı | ھەممە ئادەم تۇغۇلۇشىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان۔ ئۇلار ئەقىلگە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك۔ |
|---|---|
| Uygur Pinyin yazısı | Ⱨəmmə adəm tuƣuluxidinla ərkin, izzət-ⱨɵrmət wə ⱨoⱪuⱪta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular əⱪilgə wə wijdanƣa igə ⱨəmdə bir-birigə ⱪerindaxliⱪ munasiwitigə has roⱨ bilən mu’amilə ⱪilixi kerək. |
| Uygur Kiril alfabesi | Һәммә адәм туғулушидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилгә вә виҗданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хас роһ билән муамилә қилиши керәк. |
| Uygur Latin yazısı | Hemme adem tughulushidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilge we wijdan'gha ige hemde bir-birige qërindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kërek. |
| Ortak Türk alfabesi | Hämmä adäm tuğuluşidinla ärkin, izzät-hörmät vä hoquqta babbaravär bolup tuğulğan. Ular äqilgä vä vicdanğa igä hämdä bir-birigä qerindaşliq munasivitigä xas roh bilän muamilä qilişi keräk. |
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Waris A. Janbaz，An Introduction to LSU (İngilizce)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
