Günlük yaşam aktiviteleri
| Engellilik |
|---|
|
|
Günlük yaşam aktiviteleri(GYA), sağlık hizmetlerinde insanların günlük öz bakım aktivitelerini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Sağlık çalışanları, bir ölçüm olarak genellikle bir bireyin günlük yaşam becerilerini gerçekleştirme yeterliliğine veya yetersizliğine bakarlar. Günlük yaşam aktiviteleri yani GYA kavramı ilk olarak 1950'lerde Sidney Katz ve ekibi tarafından Cleveland, Ohio'daki Benjamin Rose Hastanesinde önerildi. GYA kavramı, o zamandan beri çeşitli araştırmacılar tarafından düzenlenmiş ve geliştirilmiştir.[1] 1969'da bağımsız yaşamı destekleyen faaliyetleri daha kapsayıcı olması için Lawton ve Brody, araçsal günlük yaşam aktiviteleri kavramını (IADL'ler) geliştirdiler.[2] Günlük yaşam aktivitelerinde sıkıntı yaşayan gruplar genellikle yaşlılar veya yetersizliğe sahip bireylerdir.[3] Bu yüzden Gereksinimlerin karşılanması için bakıma ihtiyaç duyarlar.
Günlük yaşam aktiviteleri arasında yemek yeme, banyo yapma, giyinme, çalışma, ev işleri, tuvalet temizliği ve boş zaman kullanımı yer alır.[4]
GYA'lar, bebeklikten başlayarak edinilen temel öz bakım becerileri ve ergenlik boyunca öğrenilen araçsal becereiler olarak sınıflandırılır.[5] Temel GYA'ları gerçekleştiremeyen bir kişi, daha düşük yaşam kalitesine sahip olabilir ve mevcut yaşam koşullarında güvensiz olabilir; bu nedenle başka kişilerin veya mekanik cihazların yardımına ihtiyaç duyabilirler.[6] GYA'lara yardımcı olacak araçlara örnek olarak elektrikli kaldırma koltukları, küvet ve rampa merdivenler örnek verilebilir.
Temel
[değiştir | kaynağı değiştir]Temel Günlük yaşam aktiviteleri, aşağıdaki kişisel bakım becerilerinden oluşur:[7]
- Banyo ve duş
- Kişisel hijyen ve bakım (fırçalama/tarama/saç şekillendirme dahil)
- Pansuman
- Tuvalet hijyeni (tuvalete gitme, kendini temizleme ve tekrar kalkma)
- Yürüme, yatağa girip çıkma ve bir sandalyeye oturup kalkma
- kendi kendine beslenme (pişirme çiğneme veya yutma dahil değil)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Noelker. "Sidney Katz, MD: A New Paradigm for Chronic Illness and Long-Term Care". The Gerontologist. 54 (1): 13-20. doi:10.1093/geront/gnt086. PMID 23969255.
- ^ "Assessment of Older People: Self-Maintaining and Instrumental Activities of Daily Living1". The Gerontologist. 9 (3_Part_1): 179-186. 1 Ekim 1969. doi:10.1093/geront/9.3_Part_1.179. ISSN 0016-9013. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Activities of Daily Living Evaluation." Encyclopedia of Nursing & Allied Health. ed. Kristine Krapp. Gale Group, Inc., 2002. eNotes.com. 2006.Enotes Nursing Encyclopedia 27 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Accessed on: 11 Oct, 2007
- ^ "MedicineNet.com Medical Dictionary". 25 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022.
- ^ "What are ADLs & IADLs?". Better Health While Aging (İngilizce). 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ "Activities of Daily Living", StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2021, PMID 29261878, 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Eylül 2021 Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Consideration of Function & Functional Decline". Current Diagnosis and Treatment: Geriatrics, Second Edition. New York, NY: McGraw-Hill. 2014. ss. 3-4. ISBN 978-0-07-179208-0. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
