Andriyan Grigoryeviç Nikolayev (Çuvaşça ve Rusça: Андриян Григорьевич Николаев; 5 Eylül 1929 – 3 Temmuz 2004) Çuvaş kökenli Sovyet kozmonotu. Nikolayev, uzaya giden üçüncü insan ve Türk kökenli ilk kozmonottur.

Nikolayev, iki uzay uçuşunda görev aldı: Vostok 3 ve Soyuz 9. Bu görevlerde çağrı kodu şahin idi (Rusça: Со́кол). Her iki uçuşta da en uzun süre uzayda kalma rekorları kırdı. Ayrıca Vostok 2 ve Soyuz 8 görevlerinde yedek kozmonot olarak görev yaptı. 22 Ocak 1969'da Nikolayev, bir Sovyet subayı olan Viktor İlyin tarafından Leonid Brejnev'e yapılan bir suikast girişiminden kurtuldu. 26 Ocak 1982'de kozmonotluktan ayrıldı.

Ağustos 1962'deki Vostok 3 görevinde Nikolayev, Pavel Popoviç komutasındaki Vostok 4 ile birlikte iki araçlı ilk uzay uçuşunu gerçekleştirdi.

Uzay uçuşunun ilk zamanlarında uzayadamı adayları, yalıtma odalarında bırakılarak yalnızlığa ne kadar dayanabileceklerine bakılırdı. Adaylar mutlak sessizlik içindeki bu odalarda, saate bakma imkânı olmadan otururlardı. Adayların çoğu bu denemede başarısız olurdu. Nikolayev bu deneye en uzun süre (dört gün) dayanan kişi oldu ve Demir Adam lakabını aldı.

3 Kasım 1963'te ilk kadın kozmonot olan Valentina Tereşkova ile evlendi. Evlilikleri kötüye gitmeden önce bir kız çocuğu (Elena Andrionova) sahibi oldular. 1982'de ayrıldılar.

Andriyan Nikolayev; Lenin Nişanı, Kızıl Yıldız Nişanı, çeşitli madalyalar ve yabancı ülkelerin nişanlarıyla taltif edilmiştir. Ayrıca Bulgaristan Sosyalist İşçi Kahramanı, Vietnam İşçi Kahramanı ve Moğolistan Kahramanı ilan edilmiştir. Aydaki Nikolayev kraterine adı verilmiştir.

Nikolayev, 2004'te kalp krizi sonucu Çuvaşistan'ın başkenti Şupaşkar'da öldü. Ölümünün ardından Moskova'da yaşayan kızı Yıldızkent'e defnedilmesini talep etti. Oysa Çuvaşistan başkanı, Nikolayev'in ülkesinde defnedilmesini istiyordu. Sonunda Nikolayev, Şupaşkar'da yapılan bir törenin ardından doğduğu köy olan Sorseli'de defnedildi.

• 
  Andriyan Nikolayev hatırasına Vostok 3 uçuşundan sonra, 20 Ağustos 1962'de piyasaya sürülen Romen pulu