เส้นแบ่งเขตแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศเพื่อนบ้านเป็นเส้นสมมติที่กำหนดขึ้นโดยทำข้อตกลงระหว่างประเทศไทยกับประเทศเพื่อนบ้านในรูปแบบของหนังสือ สนธิสัญญา ซึ่งประเทศเพื่อนบ้านนั้น ได้แก่ พม่า ลาว กัมพูชา และมาเลเซีย^[1]

สำหรับจุดเริ่มต้นของการแบ่งเส้นเขตแดนนั้น เริ่มขึ้นหลังจากชาติตะวันตกเข้ามาปกครองประเทศเพื่อนบ้านรอบประเทศไทยในรูปแบบของอาณานิคม ทำให้ต้องมีการกำหนดเส้นแนวเขตเพื่อแบ่งเขตแดนระหว่างประเทศอาณานิคมเหล่านั้นกับประเทศไทย^[2] โดยประเทศไทยได้ทำหนังสือและสนธิสัญญากับประเทศอังกฤษ และประเทศฝรั่งเศส ตั้งแต่ พ.ศ. 2408 ถึงช่วง พ.ศ. 2489^[1] โดยเมื่อประเทศอาณานิคมเหล่านั้นได้รับการปลดปล่อยเป็นอิสระ ได้ถือเอาเส้นเขตแดนเหล่านั้นที่ประเทศเจ้าอาณานิคมได้เคยตกลงไว้กับประเทศไทยเป็นแนวพรมแดนสืบต่อมา^[1]

สำหรับวิธีการกำหนดเขตแดนนั้นสามารถทำได้ 2 วิธีด้วยกันคือ ใช้วิธีการทางเรขาคณิต และใช้สภาพภูมิประเทศ^[3]

เนื่องจากการทำหนังสือและสนธิสัญญาในอดีตเป็นการกระทำในรูปแบบของอนาล็อก และการวาดกำหนดลงบนกระดาษ ทำให้เมื่อระยะเวลาผ่านไปแนวเขตและการแบ่งเส้นเหล่านั้นไม่มีความชัดเจน ปัจจุบันจึงได้มีการนำเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาดำเนินการสำรวจและปักหลักเขตแดน (Demarcation) โดยการนำแผนที่และสนธิสัญญาที่เคยทำร่วมกันในอดีตมาตีความและพิจารณาถึงสิ่งที่ได้ให้การตกลงไว้ในอดีต หรือเรียกว่าตีความสนธิสัญญา (Interpretation of Treaties) ผ่านการประชุมคณะกรรมมาธิการเขตแดนร่วม^[2] และลงพื้นที่สำรวจแนวเขตร่วมกับประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งประเทศไทยเป็นหน้าที่ของ กองเขตแดน กรมสนธิสัญญาและกฎหมาย กระทรวงการต่างประเทศ และกรมแผนที่ทหาร กองบัญชาการกองทัพไทย^[2]

ปัจจุบันประเทศไทยยังคงดำเนินการปักปันเขตแดนกับประเทศเพื่อนบ้านอยู่ตลอด^[4] โดยประเทศไทยเคยมีปัญหาข้อพิพาทระหว่างเขตแดนครั้งล่าสุดคือในระหว่างปี พ.ศ. 2551 - 2554 ในกรณีพิพาทพรมแดนไทย–กัมพูชา เกี่ยวกับการตีความผลการตัดสินคดีปราสาทพระวิหาร ทำให้เกิดการใช้กำลังทหารปะทะกันตามแนวชายแดนจนเกิดความสูญเสียทั้งชีวิตและทรัพย์สินทั้งสองฝ่าย^[5][6]

สำหรับประเทศไทย กำหนดประเภทของจุดผ่านและด่านพรมแดนในแต่ละพื้นที่ จะต้องไม่ส่งผลกระทบต่อหลักเขตแดนหรือสันปันน้ำ เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาด้านเขตแดนตามมาในภายหลัง โดยทั้ง 4 ประเภทนั้น^[7] ประกอบไปด้วย

จุดผ่านแดนถาวรนั้น เป็นจุดผ่านแดนที่ผ่านการตกลงในระดับนโยบายของรัฐบาลของทั้งสองประเทศอย่างเป็นทางการ โดยเป็นไปตามหลักสากลในการเดินทางข้ามไปมาระหว่างกัน เพื่อประโยชน์ทั้งการสัญจรของบุคคล ยานพาหนะ และการค้าของทั้งสองประเทศ ซึ่งมีปริมาณอย่างสม่ำเสมอ มีศักยภาพเพียงพอด้านการคมนาคมในทั้งสองประเทศในพื้นที่นั้น ๆ โดยเฉพาะเป็นไปเพื่อเชื่อมโยงการคมนาคมระหว่างเมืองหลักของทั้งสองประเทศ ซึ่งรวมไปถึงการเดินทางเข้าออกของบุคคลจากประเทศที่สาม

จุดผ่านแดนชั่วคราว เป็นจุดที่มีการเปิดเฉพาะกิจเพื่อเหตุจำเป็นต่าง ๆ โดยไม่ได้คำนึงถึงการค้าและเศรษฐกิจเป็นหลัก และพื้นที่ดังกล่าวไม่มีจุดผ่านแดนประเภทอื่น ๆ อยู่ใกล้เคียงกัน

โดยกรณีสำหรับการเปิดจุดผ่านแดนชั่วคราวมีหลายกรณี^[8] อาทิ

• เป็นจุดผ่านแดนชั่วราวเพื่อการท่องเที่ยว คือด่านพระเจดีย์สามองค์^[9] และช่องทางขึ้นเขาพระวิหาร (ไม่สามารถเดินทางได้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2551)^[10]
• เป็นจุดผ่านแดนชั่วคราวเพื่อการก่อสร้างสะพานระหว่างประเทศ ซึ่งต้องทำงานร่วมกันระหว่างประเทศในการก่อสร้าง^[11]

จุดผ่อนปรนการค้า เป็นจุดที่เปิดเพื่อจุดประสงค์ในด้านการค้าและเศรษฐกิจโดยเฉพาะ โดยจะต้องมีความจำเป็นต่อประชาชนในพื้นที่ชายแดนในบริเวณดังกล่าวทั้งสองประเทศ เพื่อส่งเสริมความสัมพันธ์ของประชาชนทั้งสองประเทศ^[12]

จุดผ่อนปรนพิเศษ เป็นจุดที่ต้องผ่านการตกลงในระดับนโยบายของรัฐบาลของทั้งสองประเทศเช่นเดียวกัน แต่บริเวณนั้นยังไม่มีศัยกภาพมากพอที่จะเปิดจุดผ่านแดนถาวรได้ โดยกำหนดเงื่อนไขเป็นรายกรณีพิเศษภายใต้ระเบียบและข้อกฎหมายของทั้งสองประเทศรองรับซึ่งไม่จำเป็นต้องครบถ้วนแบบเดียวกับจุดผ่านแดนถาวร เพื่อไม่ให้เสียประโยชน์และโอกาสของประเทศที่จะได้รับระหว่างดำเนินการพัฒนาพื้นที่เพื่อเตรียมความพร้อมในการเปิดจุดผ่านแดนถาวรในอนาคต ปัจจุบันมีเพียงแค่แห่งเดียวคือด่านสิงขร

เส้นแบ่งเขตแดนไทย - พม่ามีความยาวรวมกันทั้งสิ้น 2,401 กิโลเมตร^[1] ซึ่งประกอบไปด้วย

เส้นแบ่งเขตแดนไทย - ลาวมีความยาวรวมกันทั้งสิ้น 1,810 กิโลเมตร^[1] ซึ่งประกอบไปด้วย

เส้นแบ่งเขตแดนไทย - กัมพูชามีความยาวรวมกันทั้งสิ้น 798 กิโลเมตร^[1] ซึ่งประกอบไปด้วย

เส้นแบ่งเขตแดนไทย - มาเลเซียมีความยาวรวมกันทั้งสิ้น 647 กิโลเมตร^[1] ซึ่งประกอบไปด้วย

ประเทศไทยกับประเทศกัมพูชาเคยพิพาทกันเรื่องเขตแดนเนื่องจากยึดถือเอกสารคนละฉบับ นำไปสู่คดีปราสาทพระวิหาร และกรณีพิพาทพรมแดนไทย–กัมพูชา ช่วงปี 2551–2554

ประเทศไทยกับประเทศลาวเคยพิพาทกันเรื่องเขตแดนนำไปสู่สมรภูมิบ้านร่มเกล้า

• เขตแสดงตนเพื่อป้องกันภัยทางอากาศ
• อาณาเขตแถลงข่าวการบิน

• สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ เส้นแบ่งเขตแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน เก็บถาวร 2017-01-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ศูนย์ข้อมูลข่าวสารอาเซียน จุดผ่านแดนจุดผ่านแดนถาวร / ด่านสากล ไทย – สปป.ลาว เก็บถาวร 2021-04-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ศูนย์ข้อมูลข่าวสารอาเซียน จุดผ่านแดนบริเวณชายแดนไทย- ลาว^{[ลิงก์เสีย]}

ด ค ก พรมแดน ด่านพรมแดน และจุดผ่านแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศพม่า
พรมแดนธรรมชาติ	สามเหลี่ยมทองคำ (สบรวก) แม่น้ำรวก แม่น้ำสาย ทิวเขาแดนลาว แม่น้ำปาย แม่น้ำสาละวิน แม่น้ำเมย ทิวเขาถนนธงชัย ทิวเขาตะนาวศรี แม่น้ำกระบุรี
ด่านพรมแดนถาวร	แม่สาย แม่สาย 2 บ้านริมเมย (แม่สอด) แม่สอด 2 ระนอง บ้านพุน้ำร้อน
จุดผ่อนปรน	บ้านปางห้า บ้านสายลมจอย บ้านเกาะทราย ท่าดินดำ บ้านสบรวก ช่องทางกิ่วผาวอก ช่องทางหลักแต่ง ช่องทางบ้านต้นนุ่น ช่องทางบ้านห้วยผึ้ง ช่องทางบ้านเสาหิน บ้านแม่สายแลบ บ้านน้ำเพียงดิน ด่านสิงขร
จุดผ่านแดนชั่วคราว	ด่านเจดีย์สามองค์
จุดตรวจ	ท่าเทียบเรือสะพานปลาระนอง ปากน้ำระนอง ท่าเทียบเรืออันดามันคลับ ท่าเทียบเรือศุลกากรระนอง
อื่น ๆ	สะพานข้ามแม่น้ำสาย 1 สะพานข้ามแม่น้ำสาย 2 สะพานมิตรภาพไทย–พม่า 1 (แม่สอด–เมียวดี) สะพานมิตรภาพไทย–พม่า 2 (แม่สอด–เมียวดี)
ชายแดนไทย–พม่า

ด ค ก พรมแดน ด่านพรมแดน และจุดผ่านแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศลาว
พรมแดนธรรมชาติ	สามเหลี่ยมทองคำ (สบรวก) แม่น้ำโขง ทิวเขาหลวงพระบาง สุดแผ่นดิน แม่น้ำเหือง ผาชะนะได (อุทยานแห่งชาติผาแต้ม) แม่น้ำสองสี สามเหลี่ยมมรกต
ด่านพรมแดนถาวร	สามเหลี่ยมทองคำ บ้านเชียงแสน อำเภอเชียงของ สะพานมิตรภาพ 4 (เชียงของ–ห้วยทราย) บ้านฮวก บ้านห้วยโก๋น ภูดู่ สะพานมิตรภาพแม่น้ำเหือง บ้านปากห้วย บ้านเชียงคาน บ้านคกไผ่ สะพานมิตรภาพไทย–ลาว แห่งที่ 1 ท่าเสด็จ บึงกาฬ นครพนม สะพานมิตรภาพ 3 (นครพนม–คำม่วน มุกดาหาร สะพานมิตรภาพ 2 (มุกดาหาร–สะหวันนะเขต) บ้านปากแซง ช่องเม็ก
จุดผ่อนปรน	บ้านสบรวก บ้านสวนดอก บ้านแจมป๋อง บ้านหาดบ้าย บ้านร่มโพธิ์ทอง บ้านห้วยลึก บ้านห้วยสะแตง บ้านใหม่ชายแดน บ้านห้วยต่าง บ้านเหมืองแพร่ บ้านนาข่า บ้านหนองผือ บ้านอาฮี บ้านเปงจาน บ้านบุ่งคล้า ตำบลจุมพล บ้านหม้อ บ้านห้วยคาด บ้านม้วง บ้านหนาดท่า บ้านดอนแพง บ้านธาตุพนมสามัคคี บ้านท่าอุเทน บ้านยักษ์คุ หน้าที่ว่าการอำเภอเขมราฐ บ้านสองคอน บ้านด่านเก่า บ้านหนองแสง
อื่น ๆ	สะพานมิตรภาพน้ำเหือง (ท่าลี่–แก่นท้าว) สะพานมิตรภาพ 1 (เมืองหนองคาย–นครหลวงเวียงจันทน์) สะพานมิตรภาพ 2 (มุกดาหาร–สะหวันนะเขต) สะพานมิตรภาพ 3 (นครพนม–คำม่วน) สะพานมิตรภาพ 4 (เชียงของ–ห้วยทราย) โครงการสะพานมิตรภาพ 5 (บึงกาฬ–บอลิคำไซ) โครงการสะพานมิตรภาพ 6 (นาตาล–ละคอนเพ็ง) โครงการสะพานมิตรภาพ 7 (เลย–แขวงเวียงจันทน์) โครงการสะพานมิตรภาพ 8 (อุบลราชธานี–จำปาศักดิ์)
ชายแดนไทย–ลาว

ด ค ก พรมแดน ด่านพรมแดน และจุดผ่านแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศกัมพูชา
พรมแดนธรรมชาติ	สามเหลี่ยมมรกต ผามออีแดง ปราสาทตาเมือนธม ตลาดชายแดนบ้านคลองลึก สถานีรถไฟด่านพรมแดนบ้านคลองลึก ที่หยุดรถไฟไทย
ด่านพรมแดนถาวร	ช่องสะงำ ช่องจอม บ้านเขาดิน บ้านคลองลึก บ้านแหลม บ้านผักกาด บ้านหาดเล็ก
จุดผ่อนปรน	ช่องอานม้า บ้านตาพระยา บ้านหนองปรือ บ้านซับตารี บ้านบึงชนังล่าง บ้านสวนส้ม บ้านหมื่นด่าน บ้านมะม่วง ช่องทางขึ้นเขาพระวิหาร ช่องสายตะกู
อื่น ๆ	สะพานมิตรภาพไทย–กัมพูชา (อรัญประเทศ–ปอยเปต) สะพานมิตรภาพไทย–กัมพูชา (บ้านหนองเอี่ยน–สตึงบท)
ชายแดนไทย–กัมพูชา

ด ค ก พรมแดน ด่านพรมแดน และจุดผ่านแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศมาเลเซีย
พรมแดนธรรมชาติ	ทิวเขาสันกาลาคีรี แม่น้ำโก-ลก สถานีรถไฟสุไหงโก-ลก
ด่านพรมแดนถาวร	ตากใบ สุไหงโก-ลก บ้านบูเก๊ะตา เบตง สะเดา ปาดังเบซาร์ บ้านประกอบ วังประจัน สตูล
อื่น ๆ	สะพานมิตรภาพไทย–มาเลเซีย แห่งที่ 1 (สุไหงโก-ลก–รันเตาปันจัง) • สะพานมิตรภาพไทย–มาเลเซีย แห่งที่ 2 (แว้ง–บูกิตบูงา)
ชายแดนไทย–มาเลเซีย