งา
Sesame plants
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Lamiales
วงศ์:	Pedaliaceae
สกุล:	Sesamum
สปีชีส์:	S.  indicum
ชื่อทวินาม
Sesamum indicum L.

งา (Sesamum indicum L.) เป็นพืชล้มลุก ผลเป็นฝัก มีเมล็ดเล็กๆ สีขาว สีดำ และสีแดง มีการเพาะปลูกมานานเพราะต้องการใช้เมล็ดงานี้เป็นอาหาร เครื่องเทศ และบีบเอาน้ำมันได้ มีการใช้เมล็ดงากันมากเป็นพิเศษในแถบตะวันออกกลาง และเอเชียเพื่อเป็นอาหาร

กลิ่นและรสของเมล็ดงาคล้ายกับถั่ว องค์ประกอบสำคัญในเมล็ดก็คือน้ำมัน ซึ่งมีอยู่ประมาณ 44-60% น้ำมันงานั้นต่อต้านการเกิดออกซิไดซ์ได้ดี มีการใช้ในอาหารพวกสลัด หรือเป็นน้ำมันปรุงอาหาร และมาการีนและในการผลิตสบู่ ยา และน้ำมันหล่อลื่น และยังเป็นส่วนผสมของเครื่องสำอางบางชนิด

งาเป็นพืชล้มลุกขนาดกลางถึงใหญ่ระหว่าง 0.5-2.5 เมตร ลำต้นตรงหรือบางครั้งแตกกิ่งแขนง ใบเรียวยาวสีเขียวเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ออกดอกบริเวณซอกใบบนลำต้น ดอกสีขาวมีกลีบดอกเชื่อมติดกัน ผลมีลักษณะแบบแคปซูลแห้งแตก เมล็ดเมื่อแก่มีสีขาวนวล รูปทรงหยดน้ำและแบน

งาเป็นพืชพื้นถิ่นของประเทศอินเดีย บังกลาเทศ และแถบหิมาลายันละวันตก แต่มีการน้ำเข้ามาปลูกโดยมนุษย์ทำให้มีการกระจายพันธุ์ไปทั่วโลกในแถบเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน

งา (Sesamum indicum L.) เดิมนั้นคาดว่าอาจเป็นพืชพื้นเมืองของเอเชียหรือตะวันออกของแอฟริกา แต่ปัจจุบันพบได้ในพื้นที่เขตร้อน กึ่งร้อน และร้อนทางใต้ในทุกเขตทั่วโลก

ก่อนสมัยโมเสส ชาวไอยคุปต์ใช้เมล็ดงาป่นแทนแป้งธัญพืช ส่วนชาวจีนรู้จักงามาอย่างน้อยก็ 5,000 ปีมาแล้ว พวกเขาเผาเมล็ดงาเพื่อใช้ทำแท่งหมึกจีนที่คุณภาพดี ส่วนชาวโรมันบดเมล็ดงาผสมขนมปังเป็นอาหารรสดี ชาวไทยก็มีขนมที่ใช้เมล็ดงา เรียกว่า ขนมงาตัด ใช้งากวนกับน้ำตาล แล้วตัดเป็นแผ่น

นอกจากนั้นงายังถูกใช้ในเชิงสัญลักษณ์เพื่อสื่อถึงความอุดมสมบูรณ์และการมีทายาทลูกหลานในพิธีแต่งงานของชาวกรีกโบราณ เนื่องจากงาเป็นพืชที่มีเมล็ดเป็นจำนวนมาก ชาวอียิปต์โบราณใช้งาเป็นหนึ่งในอาหารเส้นไหว้ด้วยความเชื่อเรื่องพลังวิเศษ ในบางถิ่นมีความเชื่อว่าเมล็ดงามีอำนาจอาถรรพณ์ และยังปรากฏในนิทานเรื่อง อาหรับราตรี ตอน อาลีบาบา กับโจรทั้งสี่สิบ ซึ่งมีคำกล่าวว่า เปิดเมล็ดงา (Open sesame)

เนื่องจากงามีการเพาะปลูกกันอย่างแพร่หลายและหลากหลายสายพันธุ์ทำให้การเก็บสามารถทำได้เกือบตลอดทั้งปีจากหลายแหล่งการผลิต โดยงาใช้เวลาประมาณ 3 เดือนตั้งแต่เริ่มปลูกจนเก็บเกี่ยวได้ เมื่อฝักงาเริ่มเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลจึงเริ่มการเก็บเกี่ยวผลผลิต งาอาศัยแรงงานคนเพื่อป้องกันไม่ให้เมล็ดงาร่วงหล่นระหว่างการเก็บ ภายหลังเมื่อไม่นานมานี้ มีการพัฒนาพันธุ์มิให้เมล็ดแตะกระจาย ทำให้สามารถเก็บด้วยเครื่องจักรได้

ส่วนหลักของพืชที่ใช้ในการบริโภคของงาคือเมล็ด เมล็ดงาอุดมไปด้วยไขมันมากถึง 74% และโปรตีนประมาณ 34% ผลิตภัณฑ์หลักที่พบได้บ่อยจากงาจึงเป็นน้ำมันงาและแป้งจากเมล็ดงาที่ให้โปรตีนสูงเป็นแหล่งโปรตีนทดแทน รวมถึงการบริโภคเมล็ดงาทั้งเมล็ดโดยการใช้โรยหรือผสมลงในมื้ออาหารเป็นที่นิยมด้วยเช่นเดียวกันโดยเฉพาะอาหารสุขภาพ

ภายในปี 2022 ผู้ผลิตงามากที่สุดคือประเทศซูดาน คิดเป็นมูลค่าประมาณ 1.23 พันล้านเหรียญสหรัฐ

ปี 2023 ผู้ที่ส่งออกมากที่สุดคือประเทศบลาซิลคิดเป็นมูลค่าการส่งออกประมาณ 219.9 ล้านเหรียญสหรัฐ และผู้ที่นำเข้ามากที่สุดในปีเดียวกันคือประเทศตุรกีซึ่งมีมูลค่าการนำเข้าประมาณ 486.1 ล้านเหรียญสหรัฐ