อำเภอระแงะ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ra-ngae
คำขวัญ:  ระแงะเมืองพระยา ลองกองล้ำค่า ประชามีน้ำใจ
แผนที่จังหวัดนราธิวาส เน้นอำเภอระแงะ
พิกัด: 6°17′47″N 101°43′42″E / 6.29639°N 101.72833°E / 6.29639; 101.72833
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นราธิวาส
พื้นที่
• ทั้งหมด	435.6 ตร.กม. (168.2 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	94,050 คน
• ความหนาแน่น	215.91 คน/ตร.กม. (559.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	96130, 96220 (เฉพาะตำบลบองอ)
รหัสภูมิศาสตร์	9605
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอระแงะ ถนนระแงะมรรคา ตำบลตันหยงมัส อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส 96130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ระแงะ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนราธิวาส

อำเภอระแงะ ตามประวัติศาสตร์เป็นเมืองหนึ่งขึ้นอยู่กับมณฑลปัตตานี อันเป็นเมืองโบราณตั้งแต่กรุงสุโขทัยเป็นราชธานี จนกระทั่งถึงรัชสมัยของสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยเหตุผลทางการเมือง พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเล้าฯ ให้พระยาอภัยสงครามกับพระยาสงขลา ( เถียนจ๋อง ) ออกไปทำการแยก เมืองปัตตานีออกเป็นเจ็ดหัวเมือง พร้อมอัญเชิญตราตั้ง ออกไปพระราชทานแก่เมืองทั้งเจ็ดเรียกว่า “บริเวณ 7 หัวเมือง” ประกอบด้วยเมืองปัตตานีเมืองยะลา เมืองหนองจิก เมืองรามัน เมืองสายบุรี เมืองยะหริ่ง เมืองระแงะโดยมีการแต่งตั้งให้มีผู้ปกครองแต่ละเมือง เรียกว่าพระยาเมืองเมื่อปี พ.ศ. 2355

  พ.ศ. 2435 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าพระปิยมหาราชได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรตามบรรดาศักดิ์แก่เจ้าเมืองพระยาระแงะว่าพระยาภูผาภักดีศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังษา และเจ้าเมืองอื่น ๆ ด้วย พ.ศ. 2444 ได้ประกาศข้อบังคับสำหรับการปกครอง ในการปกครองมอบหมายให้เจ้าเมืองปกครองดูแล โดยมีกองบัญชาการงานเมือง มีปลัดเมือง ยกกระบัตรผู้ช่วยผู้ว่าราชการเมือง โดยมีข้าหลวงใหญ่เป็นผู้ควบคุมดูแล ตรวจตรา แนะนำ ข้าราชการ และข้าราชการให้ปฏิบัติตามระเบียบแบบแผนของราชการส่วนกลาง โดยยกเลิกการปกครองและตำแหน่งหน้าที่ราชการในการปกครองบริเวณ 7 หัวเมือง

เมืองระแงะจึงย้ายมาอยู่ที่ตำบลตันหยงมัส และทรงโปรดเล้าฯแต่งตั้งนายหนิเดะ เป็นพระยาเมืองปกครอง และเมื่อนายหนิเดะได้ถึงแก่กรรม ตำแหน่งว่างลง จึงทรงโปรดแต่งตั้งให้นายหนิบอสูเป็นผู้รักษาราชการแทนสืบต่อเนื่องมาจนกระทั่งมีการโปรดเกล้าฯ เปลี่ยนแปลงการปกครอง 7 หัวเมืองโดยให้ขึ้นตรงต่อมณฑลนครศรีธรรมราช

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าอยู่หัว (พ.ศ. 2411 - 2453) ได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นแบบมณฑลเทศาภิบาล  และให้ 7 หัวเมืองอยู่ในความ ปกครองของเทศาภิบาล เมื่อปี พ.ศ. 2449 (ร.ศ. 125) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯให้ยุบหัวเมืองทั้ง 7 เหลือแค่เพียง 4 หัวเมือง และให้ขึ้นอยู่กับมณฑลปัตตานี คือ (1) เมืองปัตตานี  ประกอบด้วย หนองจิก ยะหริ่ง และปัตตานี  (2) เมืองยะลา  ประกอบด้วย  รามัน  และเมืองยะลา  (3) เมืองสายบุรี  (4) เมืองระแงะ

พ.ศ. 2450 ได้ย้ายที่ว่าการเมืองระแงะ ที่ตำบลบ้านตันหยงมัสไปตั้งเมืองขึ้นใหม่ที่บ้านมะนารออำเภอบางนรา  และยกฐานะอำเภอบางนราขึ้นเป็นเมืองบางนรา ส่วนเมืองระแงะเดิมนั้นให้เป็นอำเภอและขึ้นอยู่กับเมืองบางนรา โดยยกฐานะ “บ้านตันหยงมัส” เป็น “อำเภอเมืองระแงะ”

ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2460 ชุมชนตันหยงมัส ได้เจริญและขยายตัวเมือง จึงได้เปลี่ยนชื่อจาก“ อำเภอเมืองระแงะ” เป็น “อำเภอตันหยงมัส” และในปี พ.ศ. 2481 ได้เปลี่ยนชื่อจาก “อำเภอตันหยงมัส” เป็น “อำเภอระแงะ” จนถึงปัจจุบัน^[1]

• วันที่ 21 เมษายน 2450 โอนอำเภอบางนรา แขวงเมืองสายบุรี มาขึ้นกับแขวงเมืองระแงะ^[2]
• วันที่ 28 กันยายน 2456 แยกพื้นที่ตำบลเรียง ตำบลบาตง ตำบลสาคอ ตำบลต่อหลัง ตำบลมะยูง ตำบลรือเสาะ ตำบลลาเมาะ และตำบลลาโละ อำเภอเมืองระแงะ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอตำมะหงัน ตั้งที่ว่าการกิ่งที่บ้านตำมะหงัน และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอเมืองระแงะ^[3]
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเมืองระแงะ จังหวัดนราธิวาส เป็น อำเภอตันหยงมัส และเปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภอตำมะหงัน อำเภอเมืองระแงะ จังหวัดนราธิวาส เป็น กิ่งอำเภอรือเสาะ^[4]
• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดยะลา กับจังหวัดนราธิวาส โอนพื้นที่ตำบลโตนด ตำบลมะนังปันยัง และตำบลสาวอ อำเภอโกตาบารู จังหวัดยะลา ไปขึ้นกับ กิ่งอำเภอรือเสาะ อำเภอตันหยงมัส จังหวัดนราธิวาส^[5]
• วันที่ 16 มกราคม 2481 โอนพื้นที่หมู่ 1 (ในตอนนั้น) จากตำบลบูกิต ไปขึ้นกับตำบลจวบ และโอนพื้นที่หมู่ 1-4 (ในตอนนั้น) จากตำบลกานัวะ ไปขึ้นกับตำบลกาลิซา และยุบพื้นที่ตำบลกานัวะ^[6]
• วันที่ 14 พฤศจิกายน 2481 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอตันหยงมัส จังหวัดนราธิวาส เป็น อำเภอระแงะ^[7]
• วันที่ 9 ตุลาคม 2482 ยกฐานะกิ่งอำเภอรือเสาะ อำเภอระแงะ เป็น อำเภอรือเสาะ ให้มีเขตการปกครองได้แก่ ตำบลรือเสาะ ตำบลลาโละ ตำบลบาตง ตำบลโตนด ตำบลมะนังปันยัง ตำบลซากอ ตำบลตะมะยูง ตำบลเรียง และตำบลสาวอ^[8]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลจวบ แยกออกจากตำบลบูกิต ตำบลมะรือโบออก และตำบลตันหยงลิมอ ตั้งตำบลเฉลิม แยกออกจากตำบลมะรือโบตก และตำบลบาโงสะโต^[9]
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลตันหยงมัส ในท้องที่บางส่วนของตำบลตันหยงมัส^[10]
• วันที่ 16 กันยายน 2501 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลตันหยงมัส^[11] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• วันที่ 7 ตุลาคม 2518 ตั้งตำบลดุซงญอ แยกออกจากตำบลจะแนะ^[12]
• วันที่ 12 กรกฎาคม 2526 แยกพื้นที่ตำบลจะแนะ และตำบลดุซงญอ อำเภอระแงะ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอจะแนะ^[13] และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอระแงะ
• วันที่ 23 มิถุนายน 2530 ตั้งตำบลผดุงมาตร แยกออกจากตำบลดุซงญอ^[14]
• วันที่ 31 ธันวาคม 2530 ยกฐานะกิ่งอำเภอจะแนะ อำเภอระแงะ เป็น อำเภอจะแนะ^[15]
• วันที่ 9 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลมะรือโบตก ในท้องที่บางส่วนของตำบลมะรือโบตก^[16]
• วันที่ 8 มิถุนายน 2536 แยกพื้นที่ตำบลจวบ ตำบลบูกิต และตำบลมะรือโบออก อำเภอระแงะ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอเจาะไอร้อง^[17] และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอระแงะ
• วันที่ 20 พฤศจิกายน 2539 ยกฐานะกิ่งอำเภอเจาะไอร้อง อำเภอระแงะ เป็น อำเภอเจาะไอร้อง^[18]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลตันหยงมัส และสุขาภิบาลมะรือโบตก เป็นเทศบาลตำบลตันหยงมัส และเทศบาลตำบลมะรือโบตก ตามลำดับ^[19] ด้วยผลของกฎหมาย

อำเภอระแงะตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอรือเสาะ อำเภอยี่งอ และอำเภอเมืองนราธิวาส
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเจาะไอร้อง
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสุไหงปาดี อำเภอสุคิริน และอำเภอจะแนะ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอศรีสาครและอำเภอรือเสาะ

อำเภอระแงะแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 61 หมู่บ้าน ได้แก่

ท้องที่อำเภอระแงะประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลตันหยงมัส ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลตันหยงมัส
• เทศบาลตำบลมะรือโบตก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลมะรือโบตก
• องค์การบริหารส่วนตำบลตันหยงมัส ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตันหยงมัส (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลตันหยงมัส)
• องค์การบริหารส่วนตำบลตันหยงลิมอ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตันหยงลิมอทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบองอ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบองอทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกาลิซา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกาลิซาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบาโงสะโต ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบาโงสะโตทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเฉลิม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเฉลิมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลมะรือโบตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมะรือโบตก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลมะรือโบตก)

1. พระยาระแงะ (หนิเดะ) Nik Dah
2. พระยาระแงะ (หนิบอสู หรือตวันบอสู) Nik Bongsu
3. พระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังศา พระยาระแงะ (ตวันโหนะ) Tuan Nong
4. พระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังศา พระยาระแงะ (ตวันเหงาะ) Tuan Tengah ^[20] ลูกชายต่วนสุหลง พี่ชายต่างมารดาของต่วนโน๊ะ (ตวันโหนะ)
5. พระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังษา พระยาระแงะ (เต็งกูเงาะซำซูดิน) Tengku Ngah Shamsuddin

ด ค ก จังหวัดนราธิวาส
อำเภอ	เมืองนราธิวาส จะแนะ เจาะไอร้อง ตากใบ บาเจาะ ยี่งอ ระแงะ รือเสาะ แว้ง ศรีสาคร สุคิริน สุไหงโก-ลก สุไหงปาดี
ประวัติศาสตร์	กบฏดุซงญอ รายชื่อโบราณสถาน
ภูมิศาสตร์	อ่าวไทย แม่น้ำโก-ลก อุทยานแห่งชาติ น้ำตกซีโป บูโด-สุไหงปาดี อ่าวมะนาว-เขาตันหยง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา-บาลา ป่าพรุโต๊ะแดง
เศรษฐกิจ	คมนาคม ทางหลวง 42 (คลองแงะ–จุดผ่านแดนถาวรสุไหงโก-ลก) ทางราง สายใต้ สถานีตันหยงมัส สถานีสุไหงโก-ลก รถด่วนพิเศษทักษิณ ท่าอากาศยาน ท่าอากาศยานนราธิวาส
สังคม	การศึกษา รายชื่อโรงเรียน มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ ศพค.รพ.นราธิวาสราชนครินทร์ วัฒนธรรม รายชื่อมัสยิด รายชื่อวัด ภาษามลายูปัตตานี สำเนียงตากใบ พระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ กีฬา สโมสรฟุตบอล นรา ยูไนเต็ด สุไหงปาดี การเมือง สมาชิกวุฒิสภา สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร คุณภาพชีวิต ความไม่สงบในชายแดนภาคใต้ของประเทศไทย กรณีตากใบ
หมวดหมู่