หมูป่า ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: สมัยไพลสโตซีนตอนต้น–สมัยโฮโลซีน
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ  (IUCN 3.1)[1]
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง Chordata
ชั้น:	สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม Mammalia
อันดับ:	สัตว์กีบคู่ Artiodactyla
วงศ์:	Suidae Suidae
สกุล:	Sus Sus Linnaeus, 1758
สปีชีส์:	Sus scrofa
ชื่อทวินาม
Sus scrofa Linnaeus, 1758
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์ของหมูป่า (เขียว) และบริเวณที่มีการนำประชากรมา (น้ำเงิน): ไม่แสดงบริเวณที่มีการนำประชากรมาจำนวนน้อยในแคริบเบียน, นิวซีแลนด์, แอฟริกาใต้สะฮารา และบริเวณเบอร์มิวดา, แคนาดาเหนือ ตะวันออกเฉียงเหนือ และตะวันตกเฉียงเหนือ และรัฐอะแลสกา[1]
ชื่อพ้อง
สปีชีส์ที่มีชื่อพ้องชนิด[2] andamanensis Blyth, 1858 babi Miller, 1906 enganus Lyon, 1916 floresianus Jentink, 1905 natunensis Miller, 1901 nicobaricus Miller, 1902

หมูป่า (ชื่อวิทยาศาสตร์: Sus scrofa) มีอีกชื่อว่า สุกรป่า,^[3] หมู่ป่าทั่วไป,^[4] หมู่ป่ายูเรเชีย^[5] หรือเรียกแบบง่ายว่า หมูป่า^[6] เป็นสัตว์วงศ์ suid ที่อาศัยอยู่ในยูเรเชียและอเมริกาเหนือ และถูกนำไปที่ทวีปอเมริกาและโอเชียเนีย สปีชีส์นี้ถือเป็นหนึ่งในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่แพร่กระจายไกลที่สุดในโลก และเป็นsuiformที่กระจายตัวไกลที่สุดด้วย^[4] ด้วยเหตุนี้ทางบัญชีแดงไอยูซีเอ็นจัดให้สัตว์ชนิดนี้อยู่ในกลุ่มสิ่งมีชีวิตที่มีความเสี่ยงต่ำต่อการสูญพันธุ์เพราะพบในบริเวณกว้าง มีจำนวนมาก และปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมได้^[1] หมูป่าน่าจะมีต้นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ช่วงสมัยไพลสโตซีนตอนต้น^[7] และมีความเหนือกว่าสปีชีส์ suid อื่น ๆ ผ่านการแพร่กระจายทั่วโลกเก่า^[8]

ใน ค.ศ. 1990 มีหมูป่าสปีชีส์ย่อยที่ได้รับการยอมรับถึง 16 สปีชีส์ ซึ่งแบ่งออกเป็น 4 กลุ่มตามความสูงของกระโหลกและความยาวของกระดูกแอ่งถุงน้ำตา^[2] สปีชีส์นี้อาศัยอยู่ในสังคมที่เพศเมียเป็นใหญ่ ประกอบด้วยหมูเพศเมียที่มีความสัมพันธ์กัน และลูก ๆ ของมัน (ทั้งเพศผู้และเพศเมีย) ส่วนหมูเพศผู้โตเต็มวัยส่วนใหญ่ในช่วงนอกฤดูผสมพันธุ์มักอาศัยแบบสันโดษ^[9] หมาป่าเทาเป็นนักล่าหลักของหมูป่าในบริเวณส่วนใหญ่ ยกเว้นในตะวันออกไกลและหมู่เกาะซุนดาน้อยที่มีนักล่าเป็นเสือและมังกรโกโมโดตามลำดับ^[10][11] หมูป่ามีความสัมพันธ์กับมนุษย์มาอย่างยาวนาน โดยเป็นบรรพบุรุษของพันธุ์หมูเลี้ยงส่วนใหญ่และเป็นสัตว์ขนาดใหญ่ที่ถูกล่ามาหลายสหัสวรรษ

มีรูปร่างหน้าตาคล้ายหมูบ้าน แต่มีขนตามลำตัวยาวกว่า ลำตัวมีสีเทา ดำ บางตัวอาจมีสีน้ำตาลเข้ม ขนบริเวณหัวชี้ยาวออกไปทางด้านหลัง ตัวเมียมีเต้านม 5 คู่ ลูกที่เกิดใหม่มีสีน้ำตาลเข้มค่อนไปทางดำและมีแถบสีดำพาดผ่านตามยาวลำตัว ดูคล้ายลายของแตงไทย

มีขนาดความยาวลำตัวและหัว 135-150 เซนติเมตร ความยาวหาง 20-30 เซนติเมตร มีน้ำหนักประมาณ 75-200 กิโลกรัม โดยตัวผู้จะมีน้ำหนักหนักกว่าตัวเมีย สามารถวิ่งได้เร็ว 30 ไมล์/ชั่วโมง ตัวเมียสามารถมีลูกได้ครอกละ 10-11 ตัว ปีละ 2 ครอก^[12]

หมูป่า จัดเป็นสัตว์ที่การกระจายพันธุ์อย่างกว้างขวางมาก ทั้งในทวีปอเมริกาเหนือ, ทวีปยุโรป, ทวีปเอเชียและแอฟริกา และในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ก็สามารถพบเห็นได้ทั่วไป จึงทำให้มีทั้งหมด 10 ชนิดย่อยด้วยกัน (ดูในตาราง)

มีนิเวศวิทยาและพฤติกรรมสามารถอาศัยอยู่ได้ในหลากหลายสภาพแวดล้อม แต่มักเลือกที่จะอยู่ใกล้แหล่งน้ำ เพราะชอบนอนแช่ปลักโคลนในวันที่มีอากาศร้อน สามารถกินอาหารได้หลากหลายทั้งพืชและสัตว์ขนาดเล็ก เช่น สัตว์เลื้อยคลานหรือแม้แต่ซากสัตว์ด้วย หมูป่าที่อาศัยในป่าที่อยู่ใกล้แหล่งเกษตรกรรมของมนุษย์ อาจจะขโมยกินหัวหรือรากพืชที่ปลูก รวมทั้งถึงนาข้าวด้วย การหาอาหารจะใช้จมูกดุนดินเพื่อขุดหาอาหารใต้ดิน ขณะออกหาอาหารจะส่งเสียงร้องดังอยู่ตลอดเวลา มักหากินในช่วงเวลาเช้าตรู่และยามบ่าย บางครั้งอาจหากินได้ในเวลากลางคืนด้วย มักรวมกันเป็นฝูงใหญ่ ราว 20-100 ตัว โดยจะมีอายุของสมาชิกในฝูงคละเคล้ากันไป เมื่อถึงสภาวะคับขันจะหลบหนีไปตามพุ่มไม้เตี้ย ๆ ตามปกติแล้วหมูป่าเป็นสัตว์ที่ขี้หงุดหงิดและมีอารมณ์ร้าย ศัตรูของหมูป่าได้แก่ เสือโคร่งและเสือดาว เมื่อพบศัตรูตัวผู้จะออกมาทำหน้าที่ต่อสู้เพื่อปกป้องสมาชิกในฝูง ด้วยการพุ่งชนด้วยเขี้ยวที่ยาวโง้งออกมา ซึ่งในตัวเมียไม่มี

ปัจจุบัน เป็นสัตว์เศรษฐกิจชนิดหนึ่งที่มีการเพาะเลี้ยงเพื่อรับประทานเนื้อเป็นอาหาร หรืออาจจะเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยงตามบ้านของบางคนก็ได้ โดยมีการทำฟาร์มหมูป่า ^[13]

ในประเทศไทย มีฝูงหมูป่าอาศัยอยู่ท่ามกลางเมืองใหญ่อยู่ 2 แห่ง คือ หมู่บ้านร้างแห่งหนึ่ง ในอำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ มีจำนวนประชากรหมูป่าราว 200 ตัว และหมู่บ้านร้างอีกแห่งหนึ่ง ในเขตสะพานสูง กรุงเทพมหานคร มีประชากรหมูป่าอยู่ราว 50 ตัว ซึ่งทั้งสองแห่งนี้เกิดจากเจ้าของที่ดินเดิมได้นำหมูป่ามาเลี้ยงและทิ้งไว้ จนกระทั่งแพร่ขยายพันธุ์กันเอง^{[14] [15]}

หมูป่า มีลักษณะที่แตกต่างจากหมูบ้านอย่างเห็นได้ชัด คือ มีฟันหน้างอกและยาวออกมาคล้ายพลั่ว คือ เขี้ยว ที่เอาไว้ใช้ป้องกันตัวและขุดหาอาหาร หมูป่าจะมีฟันทั้งหมด 44 ซี่ โดยเขี้ยวจะเป็นฟันหน้าด้านล่างที่ยาว แคบและยื่นออกไปทางข้างหน้า ทำหน้าที่คล้ายพลั่ว โดยเฉพาะในการขุดหาอาหาร โดยการขุดคุ้ยตามพื้นดินหรือตามโป่ง เขี้ยวของหมูป่าจะไม่มีรากฟัน โดยเฉพาะในตัวผู้ เขี้ยวจะค่อย ๆ เพิ่มขนาดจากเล็กไป ใหญ่ ส่วนฟันกรามซี่สุดท้ายจะมีขนาดเท่ากับฟันกรามซี่ที่ 1 และ 2 รวมกัน ส่วนของกะโหลกมีความยาว และลาดเอียง โดยที่ส่วนปากและฟันมีความยาวประมาณร้อยละ 70-80 ของกะโหลก ในตัวผู้ช่วงฤดูผสมพันธุ์ ตัวผู้โดยเฉพาะตัวที่มีขนาดใหญ่จะรวมตัวกัน ซึ่งโดยปกติจะอาศัยอยู่โดดเดี่ยว เรียกกันว่า "หมูโทน" มีร่างกายกำยำล่ำสัน มีเขี้ยวยาวและแหลมคมสามารถป้องกันตัวเองได้ ซึ่งเขี้ยวหมูป่านี้ มีความเชื่อทางไสยศาสตร์ของคนไทยว่า สามารถป้องกันภยันตรายได้เช่นเดียวกับเขี้ยวหรือเล็บของเสือ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหมูป่าที่มีเขี้ยวลักษณะตัน ไม่เป็นโพรงเหมือนหมูป่าทั่วไป^[16]

ในสหรัฐอเมริกา หมูป่าเข้าไปถึงตั้งแต่ศตวรรษที่ 16 พร้อมกับการตั้งถิ่นฐานของชาวยุโรป^[17] เป็นหมูป่ารัสเซียผสมกับหมูบ้าน ปัจจุบัน หมูป่าเหล่านี้กลายเป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่แพร่ระบาดไปแล้วในหลายรัฐของสหรัฐอเมริกา คาดว่ามีจำนวนทั้งสิ้นประมาณ 5.5 ล้านตัวทั่วประเทศ เพิ่มจำนวนประชากรจากแค่ 3 ล้านตัวภายใน 10 ปี สร้างความเสียหายให้แก่พืชไร่ปีละ 1.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ในบางรัฐ เช่น ลุยเซียนามีกฎหมายให้ล่าหมูป่าได้ทั้งปี หมูป่าหลายตัวมีขนาดใหญ่กว่าปกติ มีการเผยแพร่ภาพหมูป่าตัวใหญ่มีน้ำหนักถึง 1,100 ปอนด์ โดยเฉพาะไปตามอินเทอร์เน็ต จนถูกเรียกกันว่า "ฮ็อกซิลล่า"^[18] แต่นักล่าหมูป่าหลายคนยืนยันว่าหมูป่าตัวที่ใหญ่ถึงขนาดนั้นไม่มีอยู่จริง แต่เป็นการตกแต่งภาพ น้ำหนักตัวที่มีขนาดใหญ่ที่สุดอยู่ที่ 600 ปอนด์ แต่ขนาดใหญ่โดยทั่วไปไม่เกิน 300 ปอนด์ ซึ่งหมูป่าเหล่านี้เป็นหมูป่าพันธุ์ผสมกับหมูบ้าน มีจุดเด่น คือ มีขนเป็นแผงสีดำตั้งตามแนวยาวของสันหลัง^[12]

• 
  ลูกหมูป่าที่ตามตัวยังมีลายอยู่
• 
  หมูป่าตัวเมียขณะโตเต็มที่
• 
  ส่วนปากของตัวผู้ที่แสดงให้เห็นเขี้ยวชัดเจน
• 
  ขณะออกหากินในธรรมชาติ

• Cabanau, Laurent (2001). The Hunter's Library: Wild Boar in Europe. Könemann. ISBN 978-3-8290-5528-4.
• Marsan, Andrea; Mattioli, Stefano (2013). Il Cinghiale (ภาษาอิตาลี). Il Piviere (collana Fauna selvatica. Biologia e gestione). ISBN 978-88-96348-178.
• Scheggi, Massimo (1999). La bestia nera: Caccia al cinghiale fra mito, storia e attualità (ภาษาอิตาลี). Editoriale Olimpia (collana Caccia). ISBN 978-88-253-7904-4.

• Apollonio, M. et al. (1988), "The systematics of the wild boar (Sus scrofa L.) in Italy", Bolletino di Zoologiaa, 3:213–221
• Carden, R.F. (2012) "Review of the Natural History of Wild Boar (Sus scrofa) on the island of Ireland" เก็บถาวร 2014-10-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, Report prepared by Ruth Carden for the Northern Ireland Environment Agency, Northern Ireland, UK, National Parks & Wildlife Service, Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht, Dublin, Ireland and the National Museum of Ireland – Education & Outreach Department.
• (ในภาษาฝรั่งเศส) Durantel, P. (2007), Le sanglier et ses chasses, Editions Artemis, ISBN 2844166032
• Greene, J. (2011), The Golden-Bristled Boar: Last Ferocious Beast of the Forest, University of Virginia Press, ISBN 0-8139-3103-7
• Hatto, A. T. (1957) "Snake‐swords and Boar‐helms in Beowulf". In: English Studies, 38:1-6, 145-160. DOI: 10.1080/00138385708596994
• (ในภาษาฝรั่งเศส) Marillier, B. (2003), Le sanglier héraldique, Editions Cheminements, ISBN 2844781845
• Mayer, J. J. & Shedrow, C. B. (2007), Annotated Bibliography of the Wild Pig (Sus scrofa): Environmental Information Document, Washington Savannah River Company
• (ในภาษาอิตาลี) Padiglione, V. (1989), Il cinghiale cacciatore: Antropologia simbolica della caccia in Sardegna, Armando Editore (collana Antropologia culturale)
• Ronald M. Nowak (1999), Walker's Mammals of the World (ภาษาอังกฤษ) (6th ed.), Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 978-0-8018-5789-8, LCCN 98023686

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ Sus scrofa

วิกิซอร์ซ มีบทความจากสารานุกรมบริตานิกา ฉบับ ค.ศ. 1911 เกี่ยวกับ Boar

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Sus scrofa

• BBC profile
• "Boar, Wild" . Encyclopædia Britannica. Vol. 3 (9th ed.). 1878.
• Jokelainen, P.; Näreaho, A.; Hälli, O.; Heinonen, M.; Sukura, A. (2012). "Farmed wild boars exposed to Toxoplasma gondii and Trichinella spp". Veterinary Parasitology. 187 (1–2): 323–327. doi:10.1016/j.vetpar.2011.12.026. PMID 22244535.