หน่วยบัญชาการรักษาดินแดน
เครื่องหมายราชการ
ประจำการ	พ.ศ. 2491
ประเทศ	ไทย
เหล่า	กองทัพบกไทย
ขึ้นกับ	กองทัพบกไทย
กองบัญชาการ	เลขที่ 2 ถนนเจริญกรุง แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200
เว็บไซต์	https://www.tdc.mi.th/index.html
ผู้บังคับบัญชา
ผู้บัญชาการปัจจุบัน	พลโท ทวีพูล ริมสาคร[1]

หน่วยบัญชาการรักษาดินแดน หรือเดิมใช้ชื่อว่า หน่วยบัญชาการกำลังสำรอง และ กรมการรักษาดินแดน (ร.ด.) ตามลำดับ เป็นหน่วยงานขึ้นในสังกัดกองทัพบก ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2491^[2] มีภารกิจหลัก คือ เตรียมกำลังสำรองให้แก่กองทัพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการฝึกอบรมเยาวชนของชาติ อันได้แก่ นักศึกษาวิชาทหาร (นศท.)^[3]

ปัจจุบัน มีที่ทำการตั้งอยู่ ณ เลขที่ 2 ถนนเจริญกรุง แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ตัวอาคารสร้างขึ้นด้วยสถาปัตยกรรมแบบปัลลาดีโอ^[4] มีความสวยงาม ตั้งแต่ พ.ศ. 2466 โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ในที่ที่เคยเป็นสวนเจ้าเชตุ และวังท้ายหับเผย ถือเป็นอาคารอนุรักษ์แห่งหนึ่ง^[3] โดยเมื่อแรกสร้างนั้นใช้เป็นที่ตั้งของ กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์^[5] (ปัจจุบันหน่วยทหารดังกล่าวคือกรมทหารราบที่ 1 มหาดเล็กราชวัลลภรักษาพระองค์)

ในวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2566 พลโท^[6] ทวีพูล ริมสาคร​^[7] ​ดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการ​หน่วยบัญชาการรักษาดินแดน ส่วนรองผู้บัญชาการหน่วยบัญชาการรักษาดินแดนได้แก่ พลตรี ศาสตรา ศรีเพ็ญ และ พลตรี ปัญญา ตั้งความเพียร^[8]

ประวัติ

กิจการรักษาดินแดนมีที่มาจากพระราชบัญญัติจัดระเบียบป้องกันราชอาณาจักร พ.ศ. 2491 และพระราชบัญญัติว่าด้วยการจัดระเบียบการป้องกันราชอาณาจักร พ.ศ. 2490 โดยให้เหตุผลว่าเพื่อให้พลเมืองมีส่วนร่วมในการปกป้องท้องที่ของตนเองโดยที่กองทัพเสียงบประมาณน้อยลง และพลเมืองไม่เสียเวลาประกอบอาชีพ ทั้งนี้เกิดขึ้นหลังรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2490^[9]: 12 ต่อมามีการแก้ไขสิทธิประโยชน์ตอบแทนของนักศึกษาวิชาทหารให้ได้รับการยกเว้นตามกฎหมายว่าด้วยการรับราชการทหารตามพระราชบัญญัติส่งเสริมการฝึกวิชาทหาร พ.ศ. 2494^[9]: 13

สัญลักษณ์

• 
  เครื่องหมายราชการของกรมการรักษาดินแดน (พ.ศ. 2494-2549)
• 
  เครื่องหมายราชการของกรมการรักษาดินแดน ซึ่งมีการเพิ่มเติมรูปรัศมีพระมหามงกุฎและช่อชัยพฤกษ์
• 
  เครื่องหมายราชการของหน่วยบัญชาการกำลังสำรอง (พ.ศ. 2549-2552)
• 
  เครื่องหมายราชการของหน่วยบัญชาการรักษาดินแดน (ตั้งแต่ พ.ศ. 2555 เป็นต้นมา)

หน่วยงานในสังกัด

• โรงเรียนการกำลังสำรอง ศูนย์การกำลังสำรอง
• โรงเรียนรักษาดินแดน ศูนย์การนักศึกษาวิชาทหาร
• กองพันทหารราบ หน่วยบัญชาการรักษาดินแดน^[10]
• ค่ายฝึกนักศึกษาวิชาทหารเขาชนไก่
• ศูนย์การนักศึกษาวิชาทหาร
• ศูนย์การกำลังสำรอง^[11]

รายนามผู้บัญชาการหน่วยบัญชาการรักษาดินแดน

เจ้ากรมการรักษาดินแดน

1. พลเอก สุทธิ สุทธิสารณกร (พ.ศ. 2491 - 2491)
2. พลโท ขุนศิลป์ศรชัย (พ.ศ. 2491 - 2492), (พ.ศ. 2494 - 2495)
3. พลตรี จำรัส จำรัสโรมรัน (พ.ศ. 2492 - 2494)
4. พลโท สุรใจ พูลทรัพย์ (พ.ศ. 2495 - 2506)
5. พลโท พิศิษฐ์ ฉายเหมือนวงศ์ (พ.ศ. 2506 - 2507)
6. พลโท บุญชัย บำรุงพงศ์ (พ.ศ. 2507 - 2508)
7. พลโท ยุทธ สมบูรณ์ (พ.ศ. 2508 - 2513)
8. พลโท อุทัย ฉายแสงจันทร์ (พ.ศ. 2513 - 2515)
9. พลโท พนม โชติพิมาย (พ.ศ. 2515 - 2517)
10. พลโท แสวง ขมะสุนทร (พ.ศ. 2517 - 2519)
11. พลโท เอื้อม จิระพงศ์ (พ.ศ. 2519 - 2522)
12. พลโท ณรงค์ฤทธิ์ มหารักขกะ (พ.ศ. 2522 - 2523)
13. พลโท เทียนชัย สิริสัมพันธ์ (พ.ศ. 2523 - 2525)
14. พลโท จารุ จาติกานนท์ (พ.ศ. 2525 - 2528)
15. พลโท วิจิตร สุขมาก (พ.ศ. 2528 - 2530)
16. พลโท วิโรจน์ แสงสนิท (พ.ศ. 2530 - 2531)
17. พลโท วชิรพล พลเวียง (พ.ศ. 2531 - 2533)
18. พลโท อารียะ อุโฆษกิจ (พ.ศ. 2533 - 2534)
19. พลโท อานุภาพ ทรงสุนทร (พ.ศ. 2534 - 2535)
20. พลโท ยุทธพันธุ์ มกรมณี (พ.ศ. 2535 - 2536)
21. พลโท ประยูร มีเดช (พ.ศ. 2536 - 2538)
22. พลโท การุญ ฉายเหมือนวงศ์ (พ.ศ. 2538 - 2540)
23. พลโท พนม จีนะวิจารณะ (พ.ศ. 2540 - 2542)
24. พลโท หาญ เพไทย (พ.ศ. 2542 - 2543)
25. พลโท เกรียงไกร เจริญศิริ (พ.ศ. 2543 - 2544)
26. พลโท จำลอง บุญกระพือ (พ.ศ. 2544)

เจ้ากรมการกำลังสำรองทหารบก

1. พลตรี เหรียญ ดิษฐบรรจง (พ.ศ. 2513 - 2519)
2. พลตรี จิตต์กวี เกษะโกมล (พ.ศ. 2519 - 2521)
3. พลตรี มานะ รัตนโกเศศ (พ.ศ. 2521 - 2524)
4. พลตรี ศิริชัย ลักษณียนาวิน (พ.ศ. 2524 - 2526)
5. พลตรี ปัญญา ขวัญอยู่ (พ.ศ. 2526 - 2528)
6. พลตรี ปราโมทย์ ระงับภัย (พ.ศ. 2528 - 2531)
7. พลตรี อุทัย ชุณหเพสย์ (พ.ศ. 2531 - 2534)
8. พลตรี สุพจน์ เกิดชูชื่น (พ.ศ. 2534 - 2537)
9. พลตรี บรรจบ จูภาวิง (พ.ศ. 2537 - 2541)
10. พลตรี ศักดิ์สิน ทิพย์เกษร (พ.ศ. 2541 - 2544)

ผู้บัญชาการหน่วยบัญชาการกำลังสำรอง

1. พลโท จำลอง บุญกระพือ (พ.ศ. 2544 - 2545)
2. พลโท ชาญวิช ศรีธรรมวุฒิ (พ.ศ. 2545 - 2546)
3. พลโท ศักดิ์สิน ทิพย์เกษร (พ.ศ. 2546 - 2547)
4. พลโท วิชญ ไขรัศมี (พ.ศ. 2547 - 2548)
5. พลโท อาทร โลหิตกุล (พ.ศ. 2548 - 2549)
6. พลโท มนตรี สังขทรัพย์ (พ.ศ. 2549 - 2549)
7. พลโท สมเกียรติ สุทธิไวยกิจ (พ.ศ. 2549 - 2551)
8. พลโท สิงห์ศึก สิงห์ไพร (พ.ศ. 2551 - 2552)

ผู้บัญชาการหน่วยบัญชาการรักษาดินแดน

1. พลโท สิงห์ศึก สิงห์ไพร (พ.ศ. 2552 - 2552)
2. พลโท ธนดล เผ่าจินดา (พ.ศ. 2552 - 2554)
3. พลโท ชูเกียรติ เธียรสุนทร (พ.ศ. 2554 - 2555)
4. พลโท วิชิต ศรีประเสริฐ (พ.ศ. 2555 - 2556)
5. พลโท ยศนันท์ หร่ายเจริญ (พ.ศ. 2556 - 2557)
6. พลโท ทลวงรณ วรชาติ (พ.ศ. 2557 - 2558)
7. พลโท วีรชัย อินทุโศภณ (พ.ศ. 2558 - 2560)
8. พลโท วิโรจน์ วิจิตรโท (พ.ศ. 2560 - 2561)
9. พลโท ปราการ ปทะวานิช (พ.ศ. 2561 - 2564)
10. พลโท วสุ เจียมสุข (พ.ศ. 2564 - 2566)
11. พลโท ทวีพูล ริมสาคร (พ.ศ. 2566 - ปัจจุบัน)

ยศทหารเป็นยศขณะดำรงตำแหน่งและในวงเล็บเป็นระยะเวลาที่ดำรงตำแหน่ง

อ้างอิง

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ หน่วยบัญชาการรักษาดินแดน

• "หน่วยบัญชาการรักษาดินแดน". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-02-27. สืบค้นเมื่อ 2018-03-06.

13°44′49″N 100°29′42″E / 13.74694°N 100.49500°E / 13.74694; 100.49500