สำนักรินไซ (ญี่ปุ่น: 臨済宗; โรมาจิ: รินไซ-ชู) เป็นหนึ่งในสามสำนักของศาสนาพุทธนิกายเซน ของญี่ปุ่น (อีกสองสำนักคือ สำนักโซโต และ สำนักโอบะกุ)

สำนักรินไซ เป็นสำนักที่แตกออกมาจาก สำนักหลินจี้ ของจีนซึ่งก่อตั้งในสมัยราชวงศ์ถัง

ในยุคคะมะกุระ ได้มีความพยายามที่จะตั้งสำนักรินไซในแผ่นดินญี่ปุ่นโดยความพยายามของภิกษุนามว่า เมียวอัง เอไซ ที่ก่อนหน้าในปี 1168 ภิกษุเอไซได้เดินทางไปยังแผ่นดินจีนเพื่อศึกษาเท็นไดเป็นระยะเวลากว่ายี่สิบปี^[1] และในปี 1187 ภิกษุเอไซก็ได้เดินทางไปยังจีนอีกครั้ง และเมื่อกลับมายังญี่ปุ่น เขาได้ตั้งสำนักสาขาหลินจิ้ในญี่ปุ่น ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในนาม "รินไซ"^[2] ทั้งนี้ ในหลายสิบปีต่อมา ภิกษุนาม นัมโป โชเมียว ก็ได้เดินทางไปยังจีนเพื่อศึกษาวิถีหลินจี้เช่นเดียวกัน และเมื่อภิกษุโชเมียวกลับมายังญี่ปุ่นก็ได้มาก่อตั้งสำนักรินไซสายโอโตกัง

ในยุคมุโระมะชิ ด้วยการเป็นที่นับถือและสนับสนุนจากโชกุน ทำให้สำนักรินไซกลายเป็นสำนักที่ประสบความสำเร็จสูงสุด ตลอดจนเป็นแหล่งบ่มเพาะความรู้ของศาสนาจารย์เซนที่มีชื่อเสียงหลายคน อาทิ มุโซ โซะเซะกิ

ในยุคมุโระมะชิตอนต้น ได้มีการนำ "ระบบห้าขุนเขา" (โกะซัน) มาใช้อย่างเต็มรูปแบบ วัดสมาชิกมีสถานะเป็นวัดหลวง การสังคายนาระบบครั้งสุดท้ายประกอบด้วยวัดแต่ละห้าแห่งทั้งในเคียวโตะและคะมะกุระ ระบบนี้ได้แพร่หลายไปทั้งแผ่นดินญี่ปุ่น มีการกำกับโดยรัฐบาลโชกุน^[3] ภิกษุที่มีความรู้ความสามารถจะได้รับการว่าจ้างโดยโชกุนเพื่อช่วยในการปกครองและบริหารราชการแผ่นดิน

^[4]

• Official site of The Joint Council for Japanese Rinzai and Obaku Zen (อังกฤษ) (ญี่ปุ่น)
• The International Research Institute for Zen Buddhism, at Hanazono University (the Rinzai University) in Kyoto, Japan