มโนรถปูรณี
มโนรถปูรณี ชื่อคัมภีร์อรรถกถาอธิบายความในอังคุตตรนิกายแห่งพระสุตตันตปิฎก โดยอธิบายเนื้อหาและแจกแจงคำศัพท์ ในพระสูตรที่จัดหมวดหมู่เป็นนิบาต ทั้ง 11 นิบาต ของอังคุตตรนิกาย กล่าวคือ คือเอกนิบาต, ทุกนิบาต, ติกนิบาต, จตุกกนิบาต, ปัญจกนิบาต, ฉักกนิบาต, สัตตกนิบาต, อัฎฐกนิบาต, นวกนิบาต, ทสกนิบาต, และเอกาทสกนิบาต รวมทั้งสิ้นอังคุตตรนิกาย มีทั้งหมด 9,557 สูตร [1]
พระพุทธโฆสะเป็นผู้เรียบเรียงคัมภีร์มโนรถปูรณีขึ้น โดยอาศัยอรรถกถาเก่าภาษาสิงหลที่สืบมาแต่เดิมเป็นหลัก เมื่อราว พ.ศ. 1000 [2] ทั้งนี้ พระพุทธโฆสะได้รจนาคัมภีร์นี้ขึ้นตามคำอาราธนาของโชติปาลเถระซึ่งเคยอยู่ร่วมสำนักกันที่กัญจิปุระทางตอนใต้ของอินเดีย และตามคำอาราธนาของพระอาชีวกะ ซึ่งองค์หลังนี้เคยอยู่ร่วมสำนักวัดมหาวิหารในศรีลังกา [3] อย่างไรก็ตาม ข้อมูลอีกแหล่งระบุว่า พระอรรถกถาจารจย์รจนาขึ้นหลังจากรับอาราธนาโดยพระภัททันตะเถระ [4]
เนื้อหา
[แก้]มโนรถปูรณี มีลักษณะเดียวกับคัมภีร์อรรถกาเล่มอื่น ๆ คือมีการอธิบายที่มาของพระสูตร เช่น การระบุว่า เหตุตั้งแห่งพระสูตร มี 4 อย่าง คือ เกิดเพราะอัธยาศัยของตน, เกิดเพราะ อัธยาศัยของผู้อื่น, เกิดด้วยอำนาจ คำถาม, เกิดเพราะเหตุเกิดเรื่อง เป็นต้น [5] มีการอธิบายคำศัพท์สำคัญในเชิงไวยากรณ์ รวมถึงนัยยะของศัพท์นั้น ๆ เช่นการอธิบายในจักกวัตติสูตรถึงคำว่า ราชา เพราะหมายความว่า ทำให้ประชาชนรัก ด้วยสังคหวัตถุ 4 [6]
ความโดดเด่นอีกประการหนึ่งของคัมภีร์มโนรถปูรณี ก็คือพระอรรถกถาจารย์ได้นำเรืองราวตำนาน นิทาน ประวัติ เกล็ดความรู้ต่างๆ และขนบธรรมเนียมของอินเดียยุคโบราณ มาประกอบการอธิบายพระสูตร นอกจากจะยังให้เกิดความเข้าใจแจ่มแจ้งถึงบริบท ยังให้ผู้ศึกษาค้นคว้าเกิดความเพลิดเพลินและได้ความรู้รอบตัวเกี่ยวกับวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์โบราณไปในตัว เช่นการกล่าวถึงเรื่องปูทองและนกยูงทองหลงเสียงหญิงจนประมาท และเกิดโทษแก่ตน ในคำอธิบายสูตรที่ 2 [7] และข้อมูลทางภูมิศาสตร์ร่วมสมัย เช่นการระบุว่าจากชมพูทวีปไป 700 โยชน์ มีประเทศชื่อว่า สุวรรณภูมิ เรือแล่นไปโดยลม จะเดินทางถึงใน 7 วัน 7 คืน เป็นต้น [8]
นอกจากนี้ ยังมีการอธิบายหลักธรรมสำคัญ เช่น ทุกข์ โพชฌงค์ 7 ปฏิสัมภิทา 4 [9] โพธิปักขิยธรรม (ธรรมที่เกื้อหนุนแก่อริยมรรค) 37 ประการ คือ สติปัฏฐาน 4 สัมมัปปธาน 4 อิทธิบาท 4 อินทรีย์ 5 พละ 5 โพชฌงค์ 7 อริยมรรคมีองค์แปด[10] และการบรรยายโดยพิสดารถึงการปฏิบัติธรรม เช่น การระบุในอปรอัจฉราสังฆาตวรรค ว่า เมตตาอันได้แก่ แผ่ประโยชน์เกื้อกูลไปในสรรพสัตว์ทั้งหลาย พรหมวิหาร 4 เป็น บาทแห่งวัฏฏะ เป็นบาทแห่งวิปัสสนาเป็นธรรมเครื่องอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน เป็นบาทแห่งนิโรธ แต่ไม่เป็นโลกุตระ เพราะยังมีสัตว์เป็นอารมณ์ [11] เป็นต้น
ที่สำคัญยิ่งก็คือ มโนรถปูรณี ยังกล่าวถึงพุทธประวัติพระพุทธเจ้าในอดีต การกล่าวถึงประวัติพระสาวกสาวิกาองค์สำคัญ ๆ เกือบทั้งหมด ตลอดจนสถานที่ที่พระพุทธเจ้าเสด็จจำพรรษา ตั้งแต่พรรษาที่ 1 ซึ่งทรงจำพรรษาที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน จนถึงพรรษาที่ 45 ซึ่งทรงจำพรรษาที่วัดเชตวันมหาวิหาร หรือวัดบุพพาราม ใกล้เมืองสาวัตถี เป็นต้น [12] นอกจากนี้ ยังมีการพยากรณ์ถึงการอันตรธานแห่งเพศของภิกษุ และภิกษุองค์สุดท้าย [13]
ดูเพิ่ม
[แก้]สูตรที่ 6 แห่งปริสวรรค ในปฐมปัณณาสก์ ทุกนิบาต อังคุตตรนิกาย (ทุก.อํ.๒๐/๙๒/๒๙๒)
อ้างอิง
[แก้]- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย. หน้า 7
- ↑ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2550), หน้า 298
- ↑ คณาจารย์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2550) หน้า 74
- ↑ Bimala Charan Law. (1923). หน้า 80
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เล่ม 1 ภาค 1 หน้า 30
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย ติกนิบาต เล่ม 1 ภาค 3 หน้า 36 -37
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เล่ม 1 ภาค 1 หน้า 36
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย เอกนิบาต-ทุกนิบาต เล่ม 1 ภาค 2 หน้า 209
- ↑ คณาจารย์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2550) หน้า 74
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เล่ม 1 ภาค 1 หน้า 164 - 165
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย เอกนิบาต-ทุกนิบาต เล่ม 1 ภาค 2 หน้า 227
- ↑ คณาจารย์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2550) หน้า 74
- ↑ มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย เอกนิบาต เล่ม 1 ภาค 1 หน้า 171
บรรณานุกรม
[แก้]- พระพรหมคุณาภรณ์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). (2550). พจนานุกรมพุทธศาสน์ฉบับประมวลศัพท์. กรุงเทพมหานคร.
- Bimala Charan Law. (1923). The Life and Work of Buddhaghosa. Calcutta : Thacker, Spink & Co.
- คณาจารย์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2550). วรรณคดีบาลี. กรุงเทพฯ. กองวิชาการ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
- พระไตรปิฎกมหามกุฏราชวิทยาลัย. มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย. พระสุตตันตปิฎก. อังคุตรนิกาย. เอกนิบาต เล่ม 1 ภาค 1
- พระไตรปิฎกมหามกุฏราชวิทยาลัย. มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย. พระสุตตันตปิฎก. อังคุตรนิกาย. เอกนิบาต-ทุกนิบาต เล่ม 1 ภาค 2
- พระไตรปิฎกมหามกุฏราชวิทยาลัย. มโนรถปูรณี อรรถกถาอังคุตตรนิกาย. พระสุตตันตปิฎก. อังคุตรนิกาย. ติกนิบาต เล่ม 1 ภาค 3
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.