เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า
มอบโดย พระมหากษัตริย์ไทย
อักษรย่อ	ท.จ.
ประเภท	ฝ่ายหน้า : ดวงตราคล้องคอ ฝ่ายใน : เหรียญตรา
วันสถาปนา	ฝ่ายหน้า : พ.ศ. 2416 ฝ่ายใน : พ.ศ. 2436
ประเทศ	ราชอาณาจักรไทย
ภาษิต	เราจะบำรุงตระกูลวงศ์ให้เจริญ
จำนวนสำรับ	ฝ่ายหน้า : 250 ดวง ฝ่ายใน : 100 ดวง
แพรแถบ
ผู้สมควรได้รับ	พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการทั้งปวง และบรรดาผู้สืบสกุลของบุคคลเหล่านั้น (พระราชทานตามพระราชอัธยาศัย)
มอบเพื่อ	เป็นเครื่องหมายแสดงอิสริยยศ, ระลึกถึงความดีความชอบของบุคคลซึ่งได้รักษาแผ่นดินมาแต่ก่อน และผู้ที่ได้ทำนุบำรุงแผ่นดินในปัจจุบัน
สถานะ	ยังพระราชทานอยู่
ผู้สถาปนา	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ประธาน	พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว
สถิติการมอบ
รายล่าสุด	ปฏิเวธ ไม้สนธิ์ 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2567
ลำดับเกียรติ
สูงกว่า	ทุติยดิเรกคุณาภรณ์
รองมา	โยธิน
หมายเหตุ	ฝ่ายหน้า : มีศักดิ์เสมอพระยาพานทอง พระราชทานสืบตระกูลได้ถึงชั้นบุตรชาย ฝ่ายใน : มีคำนำหน้านาม "คุณหญิง"

เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า มีอักษรย่อว่า ท.จ. เป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ในตระกูลเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะพระราชทานทั้งฝ่ายหน้า (บุรุษ) มีจำนวนจำกัด 250 สำรับ และฝ่ายใน (สตรี) มีจำนวนจำกัด 100 สำรับ จัดเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่มีลำดับเกียรติอันดับที่ 18 ของเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย^[1] การพระราชทานจะขึ้นอยู่กับพระราชอัธยาศัยส่วนพระองค์เท่านั้น

เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า สามารถแบ่งออกสำหรับพระราชทานให้ฝ่ายหน้าและฝ่ายใน โดยมีลักษณะดังนี้^[2]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า สำหรับฝ่ายหน้า 1 สำรับ ประกอบด้วย

• ดวงตรา
  • ด้านหน้า มีลักษณะเป็นทองคำรัศมี 8 แฉก ลงยาสีชมพู มีรัศมีทองแทรกตามระหว่างแฉก มีใบชัยพฤกษ์สองข้าง ลงยาสีเขียว กลางดวงตรามีพระบรมฉายาสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขอบลงยาสีขาบ มีอักษรทองเขียนว่า "เราจะบำรุงตระกูลวงศ์ให้เจริญ" เบื้องบนมี พระจุลมงกุฎเปล่งรัศมีลงยาสีเขียว สีแดง สีขาบ สีขาว
  • ด้านหลัง มีลักษณะเหมือนด้านหน้า แต่ที่กลางดวงตราเป็นรูปช้างไอราพต ลงยาสีขาว บนหลังช้างเป็นรูปตรีศูล ลงยาสีขาว ที่ขอบมีอักษรทองว่า "ปีระกา เบญจศก ศักราช ๑๒๓๕" รอบขอบเป็นรูปจักร ลงยาสีขาวพื้นแดง

ดวงตราใช้สำหรับประดับห้อยกับแพรแถบสีชมพู กว้าง 5 เซนติเมตร ใช้สำหรับสวมคอ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า สำหรับฝ่ายใน 1 สำรับ ประกอบด้วย

• ดวงตรา มีลักษณะเหมือนกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าชั้นปฐมจุลจอมเกล้าสำหรับฝ่ายใน แต่ไม่ประดับเพชร ใช้ห้อยกับแพรแถบสีชมพูขนาดกว้าง 5 เซนติเมตร ผูกเป็นรูปแมลงปอ ประดับเสื้อที่หน้าบ่าซ้าย

เครื่องราชอิสริยยศ ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า มีบรรดาศักดิ์เสมอขุนนางชั้น พระยาพานทอง จะได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยยศประกอบดังนี้

1. เสื้อครุยเสนามาตย์ปักอักษร จ.จ.จ. (ฝ่ายหน้า) / ผ้าแพรสะพัก(ฝ่ายใน)

2. กาทองคำ โต๊ะทองคำ

3. คณโททองคำ พร้อมพานรอง

4. พานหมากทองคำ พร้อมเครื่องประกอบ 8สิ่ง (ฝ่ายหน้า) / หีบหมากทองคำ (ฝ่ายใน)

เกียรติยศที่จะได้รับพระราชทานเมื่อเสียชีวิต ผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า เมื่อเสียชีวิตให้ใช้คำว่า ถึงแก่อนิจกรรม

1. โกศโถ
2. น้ำหลวงอาบศพ
3. ฉัตรเบญจา 4 คันตั้งประกอบเกียรติยศข้างโกศศพ และ 10คัน เวลาแห่เวียนเมรุ
4. ปี่ไฉน 1 กลองชนะ 10 ประโคม เวลารับพระราชทานน้ำหลวงอาบศพ เวลาแห่โกศศพเวียนเมรุ และ เวลารับพระราชทานเพลิงศพ
5. เพลิงหลวง (หากพระมหากษัตริย์หรือพระบรมราชินีเสด็จไปพระราชทานเพลิงศพ จะทรงจุดฝักแคพระราชทานเพลิง)

(หากผู้วายชนม์มีเกียรติยศเพิ่มจากนี้ ก็อาจได้รับพระราชทานเครื่องประกอบเกียรติยศสูงขึ้นได้อีก)

สตรีที่ได้รับพระราชานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า สามารถใช้คำนำหน้านามได้ คือ ใช้คำนำหน้านามว่า "คุณหญิง" ^[3]

สำหรับสตรีในราชสกุล ชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไปให้ใช้คำนำหน้าพระนามตามเดิม ไม่ว่าจะได้รับพระราชทานชั้นใด ส่วนสตรีในราชสกุล ชั้นหม่อมราชวงศ์ และหม่อมหลวง เมื่อได้รับพระราชทานทุติยจุลจอมเกล้า ให้ใช้ฐานันดรศักดิ์เดิม โดยไม่ใช้คำนำหน้านามว่า "คุณหญิง" นำหน้า^[4]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นทุติยจุลจอมเกล้านั้น สามารถสืบตระกูลเครื่องราชอิสริยาภรณ์ได้ โดยบุตรชายของผู้ได้รับพระราชทานนั้น จะได้รับพระราชานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้น ตติยจุลจอมเกล้า สืบตระกูลเมื่อผู้ได้รับพระราชทานล่วงลับไปแล้ว และการสืบตระกูลจะสิ้นสุดลงเพียงชั้นนี้เท่านั้น^[2] หากไม่มีบุตรชาย หรือ บุตรชายไม่สามารถรับได้ ก็สามารถพระราชทานให้ทายาทที่เป็นชายคนอื่นแทนได้ (หากผู้สืบตระกูลเป็นชั้น หลาน หรือ เหลน ให้รับพระราชทาน ตติยานุจุลจอมเกล้า แทน)

• ทุติยจุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า เก็บถาวร 2007-12-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
• ทุติยจุลจอมเกล้าฝ่ายใน เก็บถาวร 2007-12-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี