ดัชนีการพัฒนามนุษย์ (อังกฤษ: Human Development Index) หรือ เอชดีไอ (HDI) คือดัชนีทางสถิติแบบองค์รวมที่รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับการคาดหมายคงชีพ การศึกษา และรายได้เฉลี่ยต่อหัว ซึ่งใช้จัดลำดับการพัฒนามนุษย์ในแต่ละประเทศเป็น 4 กลุ่ม ยิ่งประเทศใดมีระดับการคาดหมายคงชีพ การศึกษา และรายได้เฉลี่ยต่อหัวมาก ก็จะยิ่งส่งผลให้ระดับการพัฒนามนุษย์มากตามไปด้วย ทั้งนี้ดัชนีดังกล่าวได้รับการพัฒนาโดยนักเศรษฐศาสตร์ชาวปากีสถาน มาห์บับ อุล ฮัก ร่วมกับนักเศรษฐศาสตร์ชาวอินเดีย อมรรตยะ เสน ซึ่งได้วางกรอบการศึกษาไว้ว่าผู้คนสามารถที่จะ "เป็น" หรือ "กระทำ" สิ่งที่ตนปรารถนาในชีวิตได้หรือไม่ และเผยแพร่รายงานการศึกษาโดยโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ

ใน พ.ศ. 2553 รายงานการพัฒนามนุษย์ได้ริเริ่มดัชนีการพัฒนามนุษย์ปรับปรุงด้วยความไม่เท่าเทียมหรือ "ไอเอชดีไอ" (Inequality-adjusted Human Development Index; IHDI) ในขณะที่ดัชนีแบบเดิมยังถือว่ามีข้อมูลที่เป็นประโยชน์อยู่ โดยกล่าวว่า "ไอเอชดีไอคือดัชนีที่สะท้อนระดับการพัฒนามนุษย์ที่แท้จริง (เนื่องจากพิจารณาความไม่เท่าเทียมในสังคมด้วย)" และ "อาจมองได้ว่าดัชนีการพัฒนามนุษย์แบบเดิมคือศักยภาพในการพัฒนามนุษย์ (ดัชนีไอเอชดีไอสูงสุดที่เป็นได้ เนื่องจากเป็นกรณีที่สังคมมีความเท่าเทียมกันโดยสมบูรณ์)"

ดัชนีการพัฒนามนุษย์วัดความสำเร็จโดยเฉลี่ยของแต่ละประเทศในการพัฒนามนุษย์สามด้านหลัก ๆ ได้แก่

• การมีชีวิตที่ยืนยาวและมีสุขภาพดี - วัดจากอายุขัย
• ความรู้ - วัดจากการรู้หนังสือ (มีน้ำหนักเป็นสองในสามส่วน) และอัตราส่วนการเข้าเรียนสุทธิที่รวมกันทั้งระดับประถม มัธยม และอุดมศึกษา (มีน้ำหนักเป็นหนึ่งในสามส่วน)
• มาตรฐานคุณภาพชีวิต - วัดจากผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product - GDP) ต่อหัวและความเท่าเทียมกันของอำนาจซื้อ (purchasing power parity - PPP)

ในแต่ละปี รัฐสมาชิกองค์การสหประชาชาติจะได้รับการจัดอันดับตามดัชนีนี้ ประเทศที่ได้รับการจัดอยู่ในอันดับต้น ๆ มักจะโฆษณาผลการจัดอันดับดังกล่าว (เช่น กรณีของนายฌอง เครเตียง อดีตนายกรัฐมนตรีของแคนาดา) เพื่อที่จะดึงดูดให้บุคลากรที่มีความสามารถอพยพเข้ามาในประเทศของตนมากขึ้น (เพื่อเป็นทรัพยากรมนุษย์ในทางเศรษฐกิจ) หรือเพื่อที่จะลดแรงจูงใจในการอพยพย้ายออก อย่างไรก็ดี องค์การสหประชาชาติยังมีวิธีการวัดความยากจนในแต่ละประเทศอีกด้วย โดยการใช้ดัชนีความยากจนมนุษย์ (Human Poverty Index)

ในปัจจุบันประเทศไทยได้รับการจัดเป็นประเทศที่มีดัชนีการพัฒนามนุษย์สูงมาก จากข้อมูลใน พ.ศ. 2564 ซึ่งเผยแพร่รายงานในวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2565 โดยโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ^[1]

โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติได้เผยแพร่รายงานการพัฒนามนุษย์ พ.ศ. 2565 ในวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2565 และได้คำนวณคะแนนสำหรับดัชนีการพัฒนามนุษย์จากประมาณการข้อมูลสำหรับ พ.ศ. 2564 ตารางด้านล่างต่อไปนี้คือกลุ่มประเทศที่มีระดับการพัฒนามนุษย์ "สูงมาก" จำนวน 66 ลำดับ^[2][3]

• = สูงขึ้น
• = คงเดิม
• = ต่ำลง
• ตัวเลขด้านข้างเครื่องหมายแสดงถึงอันดับที่เปลี่ยนแปลงไปจากปีก่อนหน้า

อันดับ ประเทศ HDI การประเมิน 2565 ในปี 2564[1] การเปลี่ยนแปลง เมื่อเทียบกับ 2563[1] การประเมิน 2565 ในปี 2564[1] การเปลี่ยนแปลง เมื่อเทียบกับ 2563[1] 1 (2)  สวิตเซอร์แลนด์ 0.962 0.006 2 (1)  นอร์เวย์ 0.961 0.002 3 (1)  ไอซ์แลนด์ 0.959 0.002 4  ฮ่องกง 0.952 0.003 5  ออสเตรเลีย 0.951 0.004 6 (1)  เดนมาร์ก 0.948 0.001 7 (2)  สวีเดน 0.947 0.005 8  ไอร์แลนด์ 0.945 0.002 9 (2)  เยอรมนี 0.942 0.002 10  เนเธอร์แลนด์ 0.941 0.002 11 (1)  ฟินแลนด์ 0.940 0.002 12 (2)  สิงคโปร์ 0.939 13 (3)  เบลเยียม 0.937 0.009 13  นิวซีแลนด์ 0.937 0.001 15  แคนาดา 0.936 0.005 16 (2)  ลีชเทินชไตน์ 0.935 0.002 17  ลักเซมเบิร์ก 0.930 0.006 18 (1)  บริเตนใหญ่ 0.929 0.005 19  ญี่ปุ่น 0.925 0.002 19 (1)  เกาหลีใต้ 0.925 0.003 21  สหรัฐ 0.921 0.001 22  อิสราเอล 0.919 0.002 23 (3)  มอลตา 0.918 0.007 23  สโลวีเนีย 0.918 0.005 25 (2)  ออสเตรีย 0.916 0.003 26 (1)  สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ 0.911 0.001 27  สเปน 0.905 0.006 28  ฝรั่งเศส 0.903 0.005 29  ไซปรัส 0.896 0.002 30 (2)  อิตาลี 0.895 0.006 31 (1)  เอสโตเนีย 0.890 0.002 32 (2)  เช็กเกีย 0.889 0.003 33  กรีซ 0.887 0.001

อันดับ ประเทศ HDI การประเมิน 2565 ในปี 2564[1] การเปลี่ยนแปลง เมื่อเทียบกับ 2563[1] การประเมิน 2565 ในปี 2564[1] การเปลี่ยนแปลง เมื่อเทียบกับ 2563[1] 34 (2)  โปแลนด์ 0.876 35  บาห์เรน 0.875 0.002 35 (1)  ลิทัวเนีย 0.875 0.004 35 (3)  ซาอุดีอาระเบีย 0.875 0.005 38 (1)  โปรตุเกส 0.866 0.003 39 (2)  ลัตเวีย 0.863 0.008 40 (5)  อันดอร์รา 0.858 0.010 40 (1)  โครเอเชีย 0.858 0.003 42 (1)  ชิลี 0.855 0.003 42  กาตาร์ 0.855 0.001 44 (2)  ซานมารีโน 0.853 0.008 45 (5)  สโลวาเกีย 0.848 0.009 46 (2)  ฮังการี 0.846 0.003 47  อาร์เจนตินา 0.842 0.002 48  ตุรกี 0.838 0.005 49 (3)  มอนเตเนโกร 0.832 0.006 50 (4)  คูเวต 0.831 0.009 51 (2)  บรูไน 0.829 0.001 52 (3)  รัสเซีย 0.822 0.008 53  โรมาเนีย 0.821 0.003 54 (3)  โอมาน 0.816 0.011 55 (3)  บาฮามาส 0.812 0.003 56 (3)  คาซัคสถาน 0.811 0.003 57 (1)  ตรินิแดดและโตเบโก 0.810 0.008 58 (1)  คอสตาริกา 0.809 0.007 58 (3)  อุรุกวัย 0.809 0.012 60  เบลารุส 0.808 0.001 61 (6)  ปานามา 0.805 0.004 62 (1)  มาเลเซีย 0.803 0.003 63 (1)  จอร์เจีย 0.802 63 (1)  มอริเชียส 0.802 0.002 63 (1)  เซอร์เบีย 0.802 0.002 66 (2)  ไทย 0.800 0.002

ประเทศไทยได้รับการจัดอยู่ในกลุ่มประเทศที่มีการพัฒนามนุษย์ในระดับ "สูงมาก" ซึ่งสถิติคะแนนย้อนหลัง (สำหรับการประเมินใน พ.ศ. 2564) เป็นดังต่อไปนี้

ประเทศ	อันดับล่าสุด (พ.ศ. 2565)	เปลี่ยนแปลงจากปีก่อน	คะแนน
			2564	2561	2560	2559	2558	2557	2556	2555	2554	2553	2548	2543	2538	2533
ไทย	66[1]	2	0.800	0.795	0.790	0.785	0.781	0.778	0.747	0.746	0.743	0.737	0.706	0.653	0.619	0.576