Алифбои овонигории байналмилалӣ
 |
|
| Навъи хат | Алифбо |
| Бунёнгузор | Alexander John Ellis[d], Henry Sweet[d] ва Daniel Jones[d] |
| Таърихи сохт | августи 1888[1] |
| Давраи замонӣ | 1888 — то кунун |
| Самти навишт | чап ба рост |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Алифбои овонигории байналмилалӣ (АОБ, англ. International Phonetic Alphabet, кутаҳ. IPA; фр. Alphabet phonétique international, кутаҳ. API) — як сомонаи навишторӣ ва овонигорӣ аст, ки бар пояи алифбои лотинӣ сохта шудааст. Ин сомона ба василаи Анҷумани овошиносии байналмилалӣ ба унвони як алифбои стандарт барои нишон додани садоҳои эҷодшуда дар забонҳои гуногун тарроҳӣ шудааст. Дар эҷоди ин сомона аз донишҷуён ва устодон бо забонҳои гуногун, забоншиносон, овозононон ва ҳунарпешагон, фарҳангнависон, забонфаросозон ва мутарҷимон кумак гирифта шудааст.
Алифбои овонигории байналмилалӣ барои нишон додани ҳолатҳои баёнӣ, монанди ҳиҷо, оҳанги ҷумла, иттисоли вожаву ҳиҷоҳо, инчунин, ҳолатҳои нукизабонӣ, дандонсоида ва димоғӣ сухан гуфтан ва ғаайра истифода мешавад. Ҳар намоди ин алифбо ду унсур – ҳарф ва аломатҳои эъроб дорад. Барои ин алифбо соли 2005, 107 ҳарф, 52 эъроб ва 4 аломати лаҳн пазирута шуд. Ҳадафи АОБ эҷоди як аломату нишон барои ҳар овоз аст.
Таърих
[вироиш | вироиши манбаъ]Соли 1886 гурӯҳе аз мударрисони забони фаронсавӣ ва инглисӣ бо роҳбарии Поул Пессӣ дар соҳаи овошиносӣ ниҳоде ташкил доданд, ки соли 1896 бо номи Анҷумани овошиносии байналмилалӣ шинохта шуд. Мояи аслии ин алифбои ибдоӣ аз лотинӣ ва юнонӣ нашъат мегирад. Нахуст ин алифборо барои овонигориву овошиносии забонҳои фаронсавӣ ва инглисӣ ба кор бурданд. Ба тадриҷ корбурди он ба дигар забонҳо татбиқу густариш ёфт. АОБ дар солҳои 1900, 1930 ва 1986 дучори тағйиру изофот гардид. Ниҳоят соли 2005 бо иловаву изофоти густурда то ҳол собит мондааст.
Ҳарфҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Ҳамсадоҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]| Ҷойгоҳ → | Лабӣ | Пешизабонӣ | Пуштизабонӣ | Гулӯӣ | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Шева ↓ | Дулабӣ | Лабӣ-дандонӣ | Забонӣ-лабӣ | Дандонӣ | Ласавӣ | Пешласавӣ | Баргашта | Ласавӣ-баргашта | Комӣ | Нармкомӣ | Забонакӣ | Ҳалқӣ | Барчокнойӣ | Чокнойӣ | ||||||||||||||
| Димоғӣ | m̥
|
m
|
ɱ
|
n̼
|
n̥
|
n
|
ɳ̊
|
ɳ
|
ɲ̊
|
ɲ
|
ŋ̊
|
ŋ
|
ɴ
|
|||||||||||||||
| Инфиҷорӣ | p
|
b
|
p̪
|
b̪
|
t̼
|
d̼
|
t
|
d
|
ʈ
|
ɖ
|
c
|
ɟ
|
k
|
g
|
q
|
ɢ
|
ʡ
|
ʔ
|
||||||||||
| Сафирӣ | s
|
z
|
ʃ
|
ʒ
|
ʂ
|
ʐ
|
ɕ
|
ʑ
|
||||||||||||||||||||
| Сойишӣ | ɸ
|
β
|
f
|
v
|
θ̼
|
ð̼
|
θ
|
ð
|
θ̠
|
ð̠
|
ɹ̠̊˔
|
ɹ̠˔
|
ç
|
ʝ
|
x
|
ɣ
|
χ
|
ʁ
|
ħ
|
ʕ
|
h
|
ɦ
| ||||||
| Носӯда | ʋ̥
|
ʋ
|
ɹ̥
|
ɹ
|
ɻ̊
|
ɻ
|
j̊
|
j
|
ɰ̊
|
ɰ
|
ʔ̞
| |||||||||||||||||
| Занишӣ | ⱱ̟
|
ⱱ
|
ɾ̼
|
ɾ̥
|
ɾ
|
ɽ̊
|
ɽ
|
ɢ̆
|
ʡ̮
|
|||||||||||||||||||
| Ларзишӣ | ʙ̥
|
ʙ
|
r̼
|
r̥
|
r
|
ɽ͡r̥
|
ɽ͡r
|
ʀ̥
|
ʀ
|
ʜ
|
ʢ
|
|||||||||||||||||
| Сойишии канорӣ | ɬ
|
ɮ
|
ɭ̊˔
|
ʎ̥˔
|
ʎ̝
|
ʟ̝̊
|
ʟ̝
|
|||||||||||||||||||||
| Носӯдаи канорӣ | l̥
|
l
|
ɭ̊
|
ɭ
|
ʎ̥
|
ʎ
|
ʟ̥
|
ʟ
|
ʟ̠
|
|||||||||||||||||||
| Заниши канорӣ | ɺ
|
ɺ̢
|
ʎ̮
|
ʟ̆
|
||||||||||||||||||||||||
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ Crystal D. The Cambridge Encyclopedia of Language — Cambridge University Press, 1987. — С. 158. — ISBN 978-0-521-42443-1
|
Ин мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кӯмак кунед. Дар сурати имкон ин ёддошт бояд дақиқтар ҷойгузин шавад. |
 | |
|---|---|
| Дар феҳристҳои китобшинохтӣ |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
