ప్రజోపయోగ పరిధి
వికీపీడియా నుండి
అన్ని సృజనాత్మక కృతులు స్వేచ్ఛగా వాడుకోగలటాన్ని ఆ కృతులు ప్రజాక్షేత్రం (పబ్లిక్ డొమైన్, ప్రజోపయోగ పరిధి) లో వున్నట్లు. సాధారణంగా అన్ని సృజనాత్మక కృతులకు మేధో సంపత్తి హక్కులువుంటాయి. ఆ హక్కుల గడువు ముగిసినా, [1] జప్తు చేయబడినా, [2] స్పష్టంగా మాఫీ చేయబడినా లేక వర్తించకపోయినా అవి ప్రజాక్షేత్రంలోకి వచ్చినట్లు. [3]
ఉదాహరణకు, విలియం షేక్స్పియర్, లుడ్విగ్ వాన్ బీతొవెన్ జార్జెస్ మెలియస్ రచనలు కాపీరైట్ ఉనికికి ముందే సృష్టించబడినందున లేదా వారి కాపీరైట్ గడువు ముగిసినందున ప్రజాక్షేత్రంలో ఉన్నాయి. [1] కొన్ని రచనలు దేశ కాపీరైట్ చట్టాల పరిధిలో లేవు అందువల్ల అవి ప్రజాక్షేత్రంలో ఉన్నాయి; ఉదాహరణకు, అమెరికాలో కాపీరైట్ నుండి మినహాయించబడిన వాటిలో న్యూటోనియన్ భౌతిక శాస్త్రం సూత్రాలు, వంటకాల రచనలు, [4] 1974 కి ముందు సృష్టించబడిన అన్ని కంప్యూటర్ సాఫ్ట్‌వేర్‌లు ఉన్నాయి. [5] కొన్ని రచనలు ఆ రచయితల ద్వారా స్వచ్ఛందంగా పబ్లిక్ డొమైన్ లో చేర్చబడ్డాయి. ఉదాహరణలలో క్రిప్టోగ్రాఫిక్ అల్గోరిథంల మాదిరి అమలులు, [6] [7] ఇమేజ్ ప్రాసెసింగ్ సాఫ్ట్‌వేర్ బొమ్మ [8] కృతి సృష్టికర్త అవశేష హక్కులను కలిగి ఉన్న పరిస్థితులలో పబ్లిక్ డొమైన్ అనే పదం సాధారణంగా వర్తించదు. ఈ సందర్భంలో ఆ కృతిని ఉపయోగించడాన్ని "లైసెన్స్ కింద" లేదా "అనుమతితో" అనే పదబంధాలతో సూచిస్తారు.
దేశం అధికార పరిధి ప్రకారం హక్కులు మారుతూ ఉంటాయి కాబట్టి, ఒక పని ఒక దేశంలో హక్కులకు లోబడి ఉండవచ్చు మరొక దేశంలో ప్రజాక్షేత్రంలో ఉండవచ్చు. కొన్ని హక్కులు దేశాల వారీగా రిజిస్ట్రేషన్లపై ఆధారపడి ఉంటాయి. కొన్ని దేశాలలో రిజిస్ట్రేషన్ లేకపోవడం వలన , ఆ దేశంలో పబ్లిక్-డొమైన్ హోదాకు దారితీస్తుంది. పబ్లిక్ డొమైన్ అనే పదానికి బదులు "మేధో కామన్స్" "ఇన్ఫర్మేషన్ కామన్స్" వంటి భావనలతో సహా పబ్లిక్ గోళం లేదా కామన్స్ వంటి ఇతర అస్పష్టమైన లేదా నిర్వచించబడని పదాలను ఉపయోగించవచ్చు. [9]
భారత చట్టాల ప్రకారం గ్రంథాలకు, రచయిత జీవితకాలం తరువాత 60 సంవత్సరాలు నకలుహక్కులు అమలులో వుంటాయి. తరువాత ప్రజాక్షేత్రంలోకి చేరతాయి. అంటే వాటినే ఏ అనుమతి అవసరంలేకుండా ఏ అవసరానికైనా వాడుకోవచ్చు. అంటే 2021 సంవత్సరంలో పరిశీలించినట్లయితే 1961 ముందు మరణించిన రచయితల కృతులు ప్రజాక్షేత్రంలోకి చేరతాయి.
చరిత్ర
[మార్చు]డొమైన్ అనే పదం 18 వ శతాబ్దం మధ్యకాలం వరకు వాడుకలోకి రానప్పటికీ, ఈ భావన పురాతన రోమన్ చట్టానికి చెందినది, "ఆస్తి హక్కు వ్యవస్థలో చేరివున్నదిగా పరిగణించబడింది." [10] రోమన్లు పెద్ద యాజమాన్య హక్కుల వ్యవస్థను కలిగి ఉన్నారు. అక్కడ వారు "ప్రైవేటు యాజమాన్యంలో లేని అనేక విషయాలను" రెస్ నల్లియస్, రెస్ కమ్యూన్స్, రెస్ పబ్లికే, రెస్ యూనివర్సిటీ అని నిర్వచించారు. రెస్ నల్లియస్ అనే పదాన్ని ఇంకా కేటాయించని విషయాలుగా నిర్వచించారు. [11] రెస్ కమ్యూన్స్ అనే పదాన్ని "గాలి, సూర్యరశ్మి, సముద్రం వంటి మానవాళి సాధారణంగా ఆనందించే విషయాలు" అని నిర్వచించారు. రెస్ పబ్లిక్ అనే పదం పౌరులందరూ పంచుకున్న విషయాలను సూచిస్తుంది. రెస్ యూనివర్సిటీ అనే పదం రోమ్ పురపాలకసంఘాల యాజమాన్యంలోని విషయాలను సూచిస్తుంది. చారిత్రక కోణం నుండి చూసినప్పుడు, ప్రారంభ రోమన్ చట్టంలో రెస్ కమ్యూన్లు, రెస్ పబ్లికే,, రెస్ యూనివర్సిటీ అనే భావనల నుండి "పబ్లిక్ డొమైన్" ఆలోచన నిర్మాణం మొలకెత్తిందని చెప్పవచ్చు. 1710 లో మొట్టమొదటి కాపీరైట్ చట్టం బ్రిటన్లో స్టాట్యూట్ ఆఫ్ అన్నేతో స్థాపించబడినప్పుడు, పబ్లిక్ డొమైన్ లేదు. ఏదేమైనా, 18 వ శతాబ్దంలో బ్రిటిష్, ఫ్రెంచ్ న్యాయవాదులు ఇలాంటి భావనలను అభివృద్ధి చేశారు. "పబ్లిక్ డొమైన్" కు బదులుగా, వారు కాపీరైట్ చట్టం పరిధిలోకి రాని రచనలను వివరించడానికి పబ్లిసి జ్యూరిస్ లేదా ప్రొప్రైటీ పబ్లిక్ వంటి పదాలను ఉపయోగించారు. [12]
కాపీరైట్ గడువు ముగింపును వివరించడానికి "పబ్లిక్ డొమైన్లో జారిపడడం" అనే పదబంధాన్ని 19 వ శతాబ్దం మధ్యలో వాడినట్లు గుర్తించవచ్చు. ఫ్రెంచ్ కవి ఆల్ఫ్రెడ్ డి విగ్ని కాపీరైట్ గడువుతీరడాన్ని "పబ్లిక్ డొమైన్ ఊబి లోకి పడటం" తో సమానం చేశారు. [13] కాపీరైట్, పేటెంట్లు, ట్రేడ్‌మార్క్‌లు వంటి మేధో సంపత్తి హక్కులు గడువు ముగిసినప్పుడు లేదా వదిలివేయబడినప్పుడు మిగిలినదిగానే పబ్లిక్ డొమైన్ మేధో సంపత్తి న్యాయవాదులు గుర్తిస్తారు . [9] ఈ చారిత్రక సందర్భంలో, పాల్ టొరెమన్స్ కాపీరైట్‌ను "పబ్లిక్ డొమైన్ సముద్రాన్ని తాకుతున్న చిన్న పగడపు దిబ్బ" గా అభివర్ణించారు. [14] కాపీరైట్ చట్టం దేశాన్ని బట్టి మారుతుంది. అమెరికన్ న్యాయ విద్వాంసుడు పమేలా శామ్యూల్సన్ పబ్లిక్ డొమైన్‌ను "వివిధ దేశాలలో వేర్వేరు సమయాల్లో వేర్వేరు పరిమాణాలు" గా అభివర్ణించారు. [15]
నిర్వచనం
[మార్చు]
కాపీరైట్ లేదా మేధో సంపత్తికి సంబంధించి పబ్లిక్ డొమైన్ యొక్క సరిహద్దుల నిర్వచనాలు సాధారణంగా, పబ్లిక్ డొమైన్‌ను ప్రతికూల ప్రదేశంగా భావిస్తాయి; అనగా, ఇది కాపీరైట్ పదంలో లేని లేదా కాపీరైట్ చట్టం ద్వారా ఎప్పుడూ రక్షించబడని రచనలను కలిగి ఉంటుంది. [16] జేమ్స్ బాయిల్ ప్రకారం, పబ్లిక్ డొమైన్ అనే పదం సాధారణ వాడకాన్ని నొక్కి చెబుతుంది, పబ్లిక్ డొమైన్‌ను పబ్లిక్ ప్రాపర్టీతో సమానం చేస్తుంది, కాపీరైట్‌వున్న కృతులు ప్రైవేట్ ఆస్తిగా సమానం చేస్తుంది. పబ్లిక్ డొమైన్ అనే పదం ఉపయోగం మరింత సున్నితంగా ఉంటుంది. ఉదాహరణకు కాపీరైట్ మినహాయింపుల ద్వారా అనుమతించబడిన కాపీరైట్‌గల రచనల ఉపయోగాలు. ఇటువంటి నిర్వచనం కాపీరైట్‌కృతులను ప్రైవేట్ ఆస్తిగా పరిగణిస్తూనే సముచితమైన వినియోగ హక్కులు, యాజమాన్యంపై పరిమితులు తెలుపుతుంది. [1] ఒక సంభావిత నిర్వచనం లాంగే నుండి వచ్చింది. అతను పబ్లిక్ డొమైన్ ఎలా ఉండాలి అనేదానిపై దృష్టి పెట్టాడు: "ఇది వ్యక్తిగత సృజనాత్మక వ్యక్తీకరణకు అభయారణ్యంలా ఉండాలి, అటువంటి వ్యక్తీకరణను బెదిరించే ప్రైవేట్ సముపార్జన శక్తులకు వ్యతిరేకంగా వుండాలి". ప్యాటర్సన్, లిండ్‌బర్గ్ పబ్లిక్ డొమైన్‌ను "భూభాగం" గా కాకుండా ఒక భావనగా అభివర్ణించారు: "ఇక్కడ కొన్ని పదార్థాలు - మనం పీల్చే గాలి, సూర్యరశ్మి, వర్షం, స్థలం, జీవితం, క్రియేషన్స్, ఆలోచనలు, భావాలు, ఆలోచనలు, పదాలు, సంఖ్యలు - ప్రైవేట్ యాజమాన్యానికి లోబడి ఉండవు. మన సాంస్కృతిక వారసత్వంలో భాగమైన పదార్థాలు, జీవ మనుగడకు అవసరమైన పదార్థాల లాగే జీవించే వారందరికీ ఉచితం. " [17] పబ్లిక్ డొమైన్ అనే పదాన్ని "మానసిక కామన్స్", "మేధో కామన్స్", "ఇన్ఫర్మేషన్ కామన్స్" వంటి భావనలతో సహా పబ్లిక్ గోళం లేదా కామన్స్ వంటి ఇతర అస్పష్టమైన లేదా నిర్వచించబడని పదాలతో కూడా పరస్పరం ఉపయోగించవచ్చు. [9]
ప్రజోపయోగ పరిధి - మాధ్యమం పరంగా
[మార్చు]పుస్తకాలు
[మార్చు]పబ్లిక్-డొమైన్ పుస్తకం అంటే కాపీరైట్ లేని లేక లైసెన్స్ లేకుండా సృష్టించబడిన లేక కాపీరైట్‌ల గడువు ముగిసిన, [18] లేక నకలుహక్కులు జప్తు చేయబడిన పుస్తకం.[19]
చాలా దేశాలలో, కాపీరైట్ రక్షణ రచయిత మరణించిన 70 సంవత్సరాల తరువాత జనవరి మొదటి రోజుతో ముగుస్తుంది. జూలై 1928 మెక్సికో చట్టం ప్రకారం, ప్రపంచంలో అత్యధిక కాపీరైట్ గడువు హక్కుదారుల జీవితకాలం తరువాత 100 సంవత్సరాలు.
అమెరికాలో 1926 కి ముందు ప్రచురించబడిన ప్రతి పుస్తకం, కథ ప్రజాక్షేత్రంలో వుంది. కాపీరైట్ సరిగా నమోదు చేయబడి, నిర్వహించబడితే 1925 - 1978 మధ్య ప్రచురించబడిన పుస్తకాలకు కాపీరైట్‌లు 95 సంవత్సరాలు ఉంటాయి. [20]
ఉదాహరణకు: జేన్ ఆస్టెన్, లూయిస్ కారోల్, మచాడో డి అస్సిస్, ఒలావో బిలాక్, ఎడ్గార్ అలన్ పో యొక్క రచనలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజాక్షేత్రంలో ఉన్నాయి, ఎందుకంటే వీరంతా 100 సంవత్సరాల క్రితం మరణించారు.
ప్రాజెక్ట్ గుటెన్‌బర్గ్ వేల కొలది పబ్లిక్ డొమైన్ పుస్తకాలను ఈబుక్‌లుగా అందుబాటులో ఉంచుతుంది.
చిత్రాలు
[మార్చు]పబ్లిక్-డొమైన్ చిత్రం అంటే కాపీరైట్ లేని లేక లైసెన్స్ లేకుండా సృష్టించబడిన లేక కాపీరైట్‌ల గడువు ముగిసిన చిత్రం. భారతదేశ చట్టాల ప్రకారం కాపీరైట్ గల చిత్రాలు ముద్రించిన తరువాత సంవత్సరంనుండి 60 సంవత్సరాల తరువాత పబ్లిక్ డొమైన్ లో చేరుతాయి. గూగుల్ శోధనయంత్రం ద్వారా ఇటువంటి చిత్రాలను వెతకవచ్చు.[21]
సంగీతం
[మార్చు]ప్రజలు సహస్రాబ్దాలుగా సంగీతాన్ని సృష్టిస్తున్నారు. 4,000 సంవత్సరాల క్రితం మొట్టమొదటి సంగీత సంజ్ఞామానం, మ్యూజిక్ ఆఫ్ మెసొపొటేమియా వ్యవస్థ సృష్టించబడింది. గైడో ఆఫ్ అరేజ్జో 10 వ శతాబ్దంలో లాటిన్ సంగీత సంజ్ఞామానాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. ఇది పబ్లిక్ డొమైన్లో ప్రపంచవ్యాప్తంగా సంగీత పరిరక్షణకు పునాది వేసింది. ఇది 17 వ శతాబ్దంలో కాపీరైట్ వ్యవస్థలతో పాటు అధికారికమైంది. సంగీతకారులు సంగీత సంజ్ఞామానం ప్రచురణలను సాహిత్య రచనలుగా కాపీరైట్ చేశారు. కాపీరైట్ చేసిన భాగాలను ప్రదర్శించడం, ఉత్పన్న రచనలను సృష్టించడం కాపీరైట్ చట్టాల ద్వారా పరిమితం కాలేదు. చట్టానికి అనుగుణంగా కాపీ చేయడం విస్తృతంగా జరిగింది. సాహిత్య రచనలకు ప్రయోజనం చేకూర్చడానికి, వాణిజ్యపరంగా సంగీతం పునరుత్పత్తికి ప్రతిస్పందించడానికి ఉద్దేశించిన చట్టాల విస్తరణ కఠినమైన నియమాలకు దారితీసింది. ఇటీవల, సంగీతం కాపీ చేయడం అభిలషణీయం కాదని, అలా చేయటం సోమరితనమనే అభిప్రాయం వృత్తిపర సంగీతకారులలో ప్రాచుర్యం పొందింది.
అమెరికా కాపీరైట్ చట్టాలు సంగీత కూర్పు(composition), ధ్వనిముద్రణల(Sound recording) మధ్య తేడాను గుర్తించాయి. సంగీత కూర్పు షీట్ మ్యూజిక్‌తో సహా స్వరకర్త, / లేదా గేయ రచయిత సృష్టించిన శ్రావ్యత, సంజ్ఞామానం, / లేదా సాహిత్యాన్ని సూచిస్తుంది. ధ్వనిముద్రణ ఒక కళాకారుడు ప్రదర్శించిన రికార్డింగ్‌ను( CD, LP లేదా డిజిటల్ సౌండ్ ఫైల్)సూచిస్తుంది. [22] సంగీత కూర్పులు ఇతర రచనల మాదిరిగానే, 1925 కి ముందు ప్రచురించబడితే పబ్లిక్ డొమైన్‌గా పరిగణించబడతాయి. మరోవైపు, ధ్వనిముద్రణలు స్పష్టంగా విడుదల చేయకపోతే, ప్రచురణ యొక్క తేదీ, స్థానాన్ని బట్టివేర్వేరు నిబంధనలకు లోబడి, 2021–2067 వరకు పబ్లిక్ డొమైన్ హోదాకు అర్హులు కావు. [23]
ముసోపెన్ ప్రాజెక్ట్ సంగీతాన్ని అధిక-నాణ్యత ధ్వని ఆకృతిలో సాధారణ ప్రజలకు అందుబాటు చేస్తుంది. ఆన్‌లైన్ మ్యూజికల్ ఆర్కైవ్‌లు ముసోపెన్ రికార్డ్ చేసిన శాస్త్రీయ సంగీతం సేకరణలను భద్రపరచి వాటిని ప్రజా సేవగా దిగుమతి కొరకు / పంపిణీ కోసం అందిస్తున్నాయి.
చలనచిత్రం
[మార్చు]ఒక పబ్లిక్ డొమైన్ చలనచిత్రం అంటే కాపీరైట్ కింద ఎప్పుడూ లేనిది, కృతికర్త పబ్లిక్ డొమైన్ లో విడుదల చేసినది లేదా దాని కాపీరైట్ గడువు ముగిసినది. As of 2016[update], సంగీత, ప్రేమ, భయంకరమైన, నోయిర్, పాశ్చాత్య తీరులవి, కదిలే రేఖా చిత్రాలు 2 వేలకు పైగా పబ్లిక్ డొమైన్లో ఉన్నాయి.
ఇవీ చూడండి
[మార్చు]మూలాలు
[మార్చు]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Boyle, James (2008). The Public🏢Domain: Enclosing the Commons of the Mind. CSPD. p. 38. ISBN 978-0-300-13740-8. Archived from the original on 14 February 205.
((cite book)):|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch; 14 ఫిబ్రవరి 2015 suggested (help) - ↑ Graber, Christoph B.; Nenova, Mira B. (2008). Intellectual Property and Traditional Cultural Expressions in a Digital Environment. Edward Elgar Publishing. p. 173. ISBN 978-1-84720-921-4. Archived from the original on 20 December 2014. Retrieved 27 October 2016.
- ↑ "Works Unprotected by Copyright Law". bitlaw. Archived from the original on 2 మార్చి 2016. Retrieved 30 జనవరి 2021.
- ↑ "Copyright Protection Not Available for Names, Titles, or Short Phrases" (PDF). USA copyright. Archived (PDF) from the original on 5 April 2016. Listings of ingredients, as in recipes, labels, or formulas. When a recipe or formula is accompanied by an explanation or directions, the text directions may be copyrightable, but the recipe or formula itself remains uncopyrightable.
- ↑ Lemley, Menell, Merges and Samuelson. Software and Internet Law, p. 34 "computer programs, to the extent that they embody an author's original creation, are proper subject matter of copyright."
- ↑ "SERPENT - A Candidate Block Cipher for the Advanced Encryption Standard". Archived from the original on 13 January 2013. "Serpent is now completely in the public domain, and we impose no restrictions on its use. This was announced on 21 August at the First AES Candidate Conference." (1999)
- ↑ Doug Whiting (2008). ""Implementation of the Skein hash function"". skein-hash. Archived from the original on 10 జూన్ 2016. Retrieved 30 జనవరి 2021.This algorithm and source code is released to the public domain.
- ↑ "ImageJ Disclaimer". NIH. Archived from the original on 5 March 2016.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 Ronan, Deazley (2006). Rethinking copyright: history, theory, language. Edward Elgar Publishing. p. 103. ISBN 978-1-84542-282-0. Archived from the original on 19 November 2011.
- ↑ Huang, H. (2009). "On public domain in copyright law". Frontiers of Law in China. 4 (2): 178–195. doi:10.1007/s11463-009-0011-6.
- ↑ Rose, C Romans, Roads, and Romantic Creators: Traditions of Public Property in the Information Age (Winter 2003) Law and Contemporary Problems 89 at p.5, p.4
- ↑ Torremans, Paul (2007). Copyright law: a handbook of contemporary research. Edward Elgar Publishing. pp. 134–135. ISBN 978-1-84542-487-9.
- ↑ Torremans, Paul (2007). Copyright law: a handbook of contemporary research. Edward Elgar Publishing. p. 154. ISBN 978-1-84542-487-9.
- ↑ Torremans, Paul (2007). Copyright law: a handbook of contemporary research. Edward Elgar Publishing. p. 137. ISBN 978-1-84542-487-9.
- ↑ Ronan, Deazley (2006). Rethinking copyright: history, theory, language. Edward Elgar Publishing. p. 102. ISBN 978-1-84542-282-0. Archived from the original on 19 November 2011.
- ↑ Ronan, Deazley (2006). Rethinking copyright: history, theory, language. Edward Elgar Publishing. p. 104. ISBN 978-1-84542-282-0. Archived from the original on 19 November 2011.
- ↑ Ronan, Deazley (2006). Rethinking copyright: history, theory, language. Edward Elgar Publishing. p. 105. ISBN 978-1-84542-282-0. Archived from the original on 19 November 2011.
- ↑ Boyle, James (1 January 2008). The Public Domain: Enclosing the Commons of the Mind. Yale University Press. ISBN 9780300137408. Retrieved 30 December 2016 – via Internet Archive.
public domain.
- ↑ Graber, Christoph Beat; Nenova, Mira Burri (1 January 2008). Intellectual Property and Traditional Cultural Expressions in a Digital Environment. Edward Elgar Publishing. ISBN 9781848443914. Retrieved 30 December 2016 – via Google Books.
- ↑ "Copyright Term and the Public Domain in the United States | Copyright Information Center". copyright.cornell.edu (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2019-05-30.
- ↑ "గూగుల్ సెర్చ్ లో ఫ్రీ ఇమేజెస్ ఎలా అంటే". ఈనాడు. 2020-09-10.
- ↑ "Copyright Registration of Musical Compositions and Sound Recordings" (PDF). United States Copyright Office. Retrieved 15 October 2018.
- ↑ "Copyright Term and the Public Domain in the United States". Cornell University. Retrieved 15 October 2018.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
