Gjuha ruse
| Rusisht | |
|---|---|
| Rajoni | Rusia |
Folës amtare | Gjuhë amëtare: 150 milionë, Gjuhë dytësore: 260 milionë |
Familje gjuhësore | Gjuhët indo-evropiane
|
| Statusi zyrtar | |
Gjuhë zyrtare në | Bjellorusisë, Estonisë, Gjeorgjisë, Kazakistanit, Kirgizstanit, Moldavisë, OKB -së,Rusi-së, Ukrainës |
| Rregulluar nga | Instituti Rus i Gjuhës në Akademinë Ruse të Shkencave |
| Kodet gjuhësore | |
| ISO 639-2 | rus |
| ISO 639-3 | – |
 | |
Gjuha ruse ose rusishtja, (русский язык, shqiptimi: ruskij jazëk) është gjuha më e përhapur gjeografikisht e Evroazisë, dhe më e folura nga gjuhët sllave.
Është gjuhë zyrtare në Rusi, Bjellorusi, Kazakistan dhe Kirgistan. Flitet gjithashtu edhe në Ukrainë, Letoni, Estoni dhe në një pjesë të madhe të republikave ish-sovjetike.
Rusishtja bën pjesë në familjen e gjuhëve indo-evropiane, dhe është një nga tre gjuhët sllavo lindore, sëbashku me bjellorusishten dhe gjuhën ukraine.
Dëshmitë e shkrimit të gjuhës ruse datojnë që nga shekulli i 10-të. Sot rusishtja përdoret gjerësisht edhe jashtë Rusisë. Mbi një e katërta e literaturës shkencore botërore botohet në rusisht.
Klasifikimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]I përket gjuhëve Sllave lindore dhe ndan shumë ngjashmeri me Bjellorusihten (ku gjuha ka status zyrtar) dhe Gjuhën ukraine. Në Bjellorusi dhe në Ukrainën lindore, rusihtja është gjuha amëtare e një pjese të madhe të popullsisë.
Gjuha ruse ka elemente të përbashkëta me greqishten, anglishten frengjishten dhe italishten.
Rusishtja Standarde
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rusishtja standarde (ose moderne) u zhvillua nga dialekti i Moskës në shekullin e 18-të. Libri i parë i gramatikës ruse u publikua ne 1755 dhe fjalori i parë në 1783.
Rusishtja standarde u përhap me ndihmën e letërsisë ruse dhe shkrimtarëve të njohur si Dostoevskij dhe Tolstoj të cilat intersuan publikun ndërkombëtar dhe popullin rus.
Deri në shekullin e 20-të, gjuha standarde flitej vetëm nga aristokratët dhe klasa e lartë. Fshatarët që gjendeshin jashtë Moskës dhe Shën Pjetërburgut, qytetet e vetme të industrializuara në atë kohë, flisnin dialektet e tyre.
Mbas arsimit të detyruar të shtetit të ri sovjetik, dialektet u larguan nga gjuha ruse. Sot, gjuha ruse standarde flitet në të gjithë shtetin dhe përmban pak variante dialektale të cilat nuk përdoren as në gjuhën e folur.
Shpërndarja gjeografike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjuha ruse flitet nga 259.8 miljon njerëz: 137.5 në Rusi, 93.7 në republikat Baltike dhe vëndet CIS, 93.7, 12.9 në Evropën lindore dhe në Ballkan, 7.3 në Evropën Perëndimore, etj.
Alfabeti
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Alfabeti rus bazohet në alfabetin cirilik dhe ka 33 shkronja.
| Shkronja | Në alfabetin latin | Shqiptimi |
|---|---|---|
| А а А а | A | a |
| Б б Б б | B | b |
| В в В в | V | v ose f në fund të fjalës |
| Г г Г г | G | g |
| Д д Д д | D | d |
| Е е Е е | E | je |
| Ё ё Ё ё | Ё | jo |
| Ж ж Ж ж | Ž | zh |
| З з З з | Z | z |
| И и И и | I | i |
| Й й Й й | J | j |
| К к К к | K | k |
| Л л Л л | L | l |
| М м М м | M | m |
| Н н Н н | N | n |
| О о О о | O | o e zgjatur |
| П п П п | P | p |
| Р р Р р | R | r |
| С с С с | S | s |
| Т т Т т | T | t |
| У у У у | U | u |
| Ф ф Ф ф | F | f |
| Х х Х х | H | h si Bach në gjermanisht |
| Ц ц Ц ц | C | c |
| Ч ч Ч ч | Č | ç |
| Ш ш Ш ш | Š | sh |
| Щ щ Щ щ | ŠČ | shç ose shq |
| Ъ ъ Ъ ъ | ” | nuk shqiptohet |
| Ы ы Ы ы | Y | ≈ë /ɨ/ |
| Ь ь Ь ь | ' | nuk shqiptohet |
| Э э Э э | Ė | e |
| Ю ю Ю ю | JU | ju |
| Я я Я я | JA | ja |
Alfabeti IPA:
| А/a/ | Б/b/ | В/v/ | Г/ɡ/ | Д/d/ | Е/je/ | Ё/jo/ | Ж/ʐ/ | З/z/ | И/i/ | Й/j/ |
| К/k/ | Л/l/ | М/m/ | Н/n/ | О/o/ | П/p/ | Р/r/ | С/s/ | Т/t/ | У/u/ | Ф/f/ |
| Х/x/ | Ц/ts/ | Ч/tɕ/ | Ш/ʂ/ | Щ/ɕː/ | Ъ/-/ | Ы/ɨ/ | Ь/ʲ/ | Э/e/ | Ю/ju/ | Я/ja/ |
Shiko dhe këtë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
