Charles-Édouard Jeanneret-Gris
U lind në	(1887-10-06)tetor 6, 1887, La Chaux-de-Fonds, Zvicër
Vdiq	gusht 27, 1965(1965-08-27) (77 vjeç), Roquebrune-Cap-Martin, Francë
Kombësia	zvicëran, francez
Profesioni	arkitekt
Vepra të shquara	Villa Savoye, Poissy Villa La Roche, Paris Unité d'habitation, Marseille Notre Dame du Haut, Ronchamp Ndërtesa në Chandigarh, Indi
Çmimet	AIA Gold Medal (1961)
Nënshkrimi

Charles-Édouard Jeanneret-Gris, i njohur më mirë si Le Corbusier (6 tetor, 1887 - 27 gusht, 1965), ishte një arkitekt, dizajner, piktor, planifikues urban, shkrimtar dhe nismëtar i të ashtuquajturës arkitekturë moderne me preardhje franceze dhe zvicerane. Lindi në Zvicër dhe ka marrë nënshtetësi franceze në vitin 1930. Karriera e tij shtrihet në pesë dekada, me ndërtesat e tij të ndërtuara në të gjithë Evropën, Indi dhe kontinentet e Amerikës.

I përkushtuar për të ofruar kushte më të mira jetese për banorët e qyteteve të mbushura me njerëz, Le Corbusier ishte me ndikim në planifikimin urban dhe ishte një anëtar themelues i Congrès International d'Architecture Moderne (CIAM). Le Corbusier përgatiti masterplanin për qytetin e Chandigarh në Indi dhe kontribuoi në projekte specifike për disa ndërtesa atje, veçanërisht ndërtesat qeveritare.

Më 17 korrik 2016, shtatëmbëdhjetë projekte nga Le Corbusier në shtatë vende u regjistruan në listën e Vendeve të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s si Vepra Arkitekturore e Le Corbusier, një kontribut i jashtëzakonshëm për Lëvizjen Moderne . ^[1]

Le Corbusier mbetet një figurë e diskutueshme. Disa nga idetë e tij të planifikimit urban janë kritikuar për indiferencën e tyre ndaj vendeve kulturore para-ekzistuese, shprehjes shoqërore dhe barazisë, dhe lidhjet e tij të supozuara me fashizmin, antisemitizmin, eugjenikën ^[2] dhe diktatorin Benito Musolini kanë rezultuar në disa grindje të vazhdueshme. ^{[3] [4] [5] [6]}

Charles-Édouard Jeanneret lindi më 6 tetor 1887 në La Chaux-de-Fonds, një qytet në kantonin Neuchâtel në rajonin Romandie të Zvicrës . Paraardhësit e tij përfshinin belgë me mbiemrin Lecorbésier, i cili frymëzoi pseudonimin Le Corbusier të cilin ai do ta përfaqonte si i rritur. Babai i tij ishte një artizan që smaltonte kuti dhe orë, dhe nëna e tij ishte mësuese e pianos. Vëllai i tij i madh Alberti ishte një violinist amator. ^[7] Ai ndoqi një kopsht fëmijësh që përdorte metoda Frobeliane . ^{[8] [9] [10]}

E vendosur në malet Jura 5 kilometra larg kufirit nga Franca, La Chaux-de-Fonds ishte një qytet në lulëzim në zemër të Luginës së Orave . Kultura e saj u ndikua nga Loge L'Amitié, një lozhë masonike që mbështeste idetë morale, sociale dhe filozofike të simbolizuara nga këndi i drejtë (drejtësia) dhe busulla (përpikëri). Le Corbusier më vonë do t'i përshkruante këto si "udhërrëfyesi im, zgjedhja ime" dhe si "ide të nderuara nga koha, të rrënjosura dhe të rrënjosura thellë në intelekt, si hyrje nga një katekizëm". ^[11]

Ashtu si bashkëkohësit e tij Frank Lloyd Wright dhe Mies van der Rohe, Le Corbusier nuk kishte trajnim formal si arkitekt. Ai ishte i tërhequr nga artet pamore; në moshën 15 vjeç, ai hyri në shkollën komunale të artit në La-Chaux-de-Fonds, e cila mësoi artet e zbatuara të lidhura me bërjen e orëve. Tre vjet më vonë ai ndoqi kursin e lartë të dekorimit, themeluar nga piktori Charles L'Eplattenier, i cili kishte studiuar në Budapest dhe Paris. Le Corbusier shkroi më vonë se L'Eplattenier e kishte bërë atë "një njeri të pyllit" dhe e kishte mësuar rreth pikturimit nga natyra. ^[7] Babai i tij e merrte shpesh në malet përreth qytetit. Ai shkroi më vonë, "ne ishim vazhdimisht në majat e maleve; u mësuam me një horizont të gjerë". ^[12] Mësuesi i tij i arkitekturës në Shkollën e Arteve ishte arkitekti René Chapallaz, i cili pati një ndikim të madh në planet më të hershme të shtëpive të Le Corbusier. Ai raportoi më vonë se ishte mësuesi i artit L'Eplattenier që e bëri të zgjidhte arkitekturën. “Kam pasur një tmerr të arkitekturës dhe arkitektëve”, ka shkruar ai. "...Isha gjashtëmbëdhjetë vjeç, e pranova vendimin dhe u binda. U transferova në arkitekturë." ^[13]

Në eulogjinë e tij për Le Corbusier në ceremoninë përkujtimore për arkitektin në oborrin e Luvrit më 1 shtator 1965, ministri francez i kulturës André Malraux deklaroi: "Le Corbusier kishte disa rivalë të mëdhenj, por asnjëri prej tyre nuk kishte të njëjtën rëndësi në revolucionin e arkitekturës, sepse asnjë nuk ka duruar fyerje me kaq durim dhe për kaq shumë kohë." ^[14]

Kritikat e mëvonshme të Le Corbusier-it iu drejtuan ideve të tij mbi planifikimin urban. Në vitin 1998, historiani i arkitekturës Witold Rybczynski shkroi në revistën Time :

"Ai e quajti atë Ville Radieuse, qyteti rrezatues. Pavarësisht nga titulli poetik, vizioni i tij urban ishte autoritar, jo fleksibël dhe i thjeshtë. Kudo që u provua - në Chandigarh nga vetë Le Corbusier ose në Brasilia nga ndjekësit e tij - dështoi. Standardizimi u vërtetua jonjerëzor dhe çorientues. Hapësirat e hapura ishin jomikpritëse; plani i imponuar në mënyrë burokratike ishte shkatërrues nga ana shoqërore. Në SHBA, qyteti rrezatues mori formën e skemave të gjera të ripërtëritjes urbane dhe projekteve të strehimit publik që dëmtuan fabrikën urbane përtej ndreqjes. Megaprojektet janë duke u çmontuar, pasi superblloqet ua lënë vendin rreshtave të shtëpive përballë rrugëve dhe trotuareve. Qytetet kanë zbuluar se kombinimi, dhe jo ndarja, e aktiviteteve të ndryshme është çelësi drejt suksesit. Kështu është edhe prania e lagjeve të banimit, të vjetra ashtu edhe të reja. Qytetet kanë mësuar se ruajtja e historisë ka më shumë kuptim sesa fillimi nga zero. Ka qenë një mësim i shtrenjtë dhe jo ai që synonte Le Corbusier, por është gjithashtu pjesë e trashëgimisë së tij. ^[15]

Historiani teknologjik dhe kritiku i arkitekturës Lewis Mumford shkroi në qytetin e djeshëm të së nesërmes se lartësitë ekstravagante të rrokaqiejve të Le Corbusier nuk kishin asnjë arsye për ekzistencë, përveç faktit se ato ishin shndërruar në mundësi teknologjike. Hapësirat e hapura në zonat e tij qendrore nuk kishin asnjë arsye për të ekzistuar, shkruante Mumford, pasi në shkallën që ai imagjinonte, nuk kishte asnjë motiv gjatë ditës së punës për qarkullimin e këmbësorëve në lagjen e zyrave. Duke "bashkuar imazhin utilitar dhe financiar të qytetit rrokaqiell me imazhin romantik të mjedisit organik, Le Corbusier kishte prodhuar një hibrid steril".

• Fondation Le Corbusier Arkivuar 26 shkurt 2010 tek Wayback Machine – Official site
• Le Corbusier on Artsy.net

1. ^ "The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement". Marrë më 14 tetor 2016. ((cite web)): Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
2. ^ López-Durán, Fabiola (2018-12-11). Eugenics in the Garden Transatlantic Architecture and the Crafting of Modernity By Fabiola López-Durán (në anglisht). University of Texas Press. ISBN 978-1-4773-1495-1. Arkivuar nga origjinali më 3 gusht 2022. Marrë më 3 gusht 2022.((cite book)): Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
3. ^ "BBC Four – A History of Art in Three Colours, White". BBC (në anglishte britanike). Marrë më 2021-05-25.
4. ^ "The profound anti-Semitism of Le Corbusier". Haaretz (në anglisht). Marrë më 2021-05-25.
5. ^ Donadio, Rachel (2015-07-12). "Le Corbusier's Architecture and His Politics Are Revisited". The New York Times (në anglishte amerikane). ISSN 0362-4331. Marrë më 2021-05-25.
6. ^ Antliff, Mark, "Avant-Garde Fascism: The Mobilization of Myth, Art, and Culture in France, 1909–1939"
7. ^ ^{a b} Journel 2015. Gabim me sfn - Nuk ka shënjestrim CITEREFJournel2015 (Ndihmë!)
8. ^ Marc Solitaire, Le Corbusier et l'urbain – la rectification du damier froebelien, pp. 93–117.
9. ^ Actes du colloque La ville et l'urbanisme après Le Corbusier, éditions d'en Haut 1993 – ISBN 2-88251-033-0.
10. ^ Marc Solitaire, Le Corbusier entre Raphael et Fröbel, pp. 9–27, Journal d'histoire de l'architecture N°1, Presses universitaires de Grenoble 1988 – ISBN 2-7061-0325-6.
11. ^ Birksted, Ian (2009). Le Corbusier and the Occult. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 9780262026482. ((cite book)): Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
12. ^ Le Corbusier, L'Art décoratif d'aujourdhui (1925), p. 198.
13. ^ Cited by Jean Petit, Le Corbusier lui-meme, Rousseau, Geneva 1970, p. 28.
14. ^ André Malraux, funeral oration for Le Corbusier, 1 September 1965, cited in Journal (2015), p. 3.1
15. ^ Rybcznski, Witold, Time magazine, 8 June 1998.