Bioteknologjia
'Bioteknologjia [nga greqishtja βίος, bìos = "jetë" τέχνη, téchne = "art", në kuptimin e "ekspertizës", "njohurive", "di si të veprojë", dhe λόγος, lògos = "studim" ] është fushe e biologjisë së aplikuar që përfshin përdorimin e organizmave të gjallë dhe bioproceseve në inxhinieri, teknologji, mjekësi dhe fusha të tjera që kërkojnë bioprodukte.
Termi përfshin inxhinierinë gjenetike sikurse edhe teknologjitë e kulturave te indeve e qelizave. Koncepti përmbledh një rang te gjere procedurash për modifikimin e organizmave te gjalle sipas qëllimeve njerëzore duke filluar që nga zbutja e kafshëve, kultivimi i bimëve, dhe "përmirësimet" e tyre nëpërmjet programeve te shartimit që përdorin zgjedhjen artificiale dhe hibridizimin.
Konventa Nacionale e Diversitetit Biologjik e përkufizon bioteknologjinë si : Çdo aplikim teknologjik që përdor sisteme biologjike, organizma te gjalla, ose derivate te tyre, për te bere ose modifikuar produkte ose procese për përdorim specifik.
Bioteknologjia përdor arritjet e biologjisë molekulare dhe përdor një shumëllojshmëri të teknikave, duke përfshirë teknologjinë e ADN rekombinante (teknika izolimin e ADN, prerje e saktë të segmenteve të ADN-së, transferimin e plasmideve të klonuar), teknikat kultura e indeve dhe kultura e qelizave në një shkallë të madhe, PCR, etj).
Ajo ka aplikime të shumta në shkencat e shëndetit, mjedisit (p.sh. përdorimi i menaxhimit të mbeturinave) në Gjeorgji, në bujqësi dhe industri.
Edhe pse Bioteknologjia është e shkencë e re, biznesi është po aq i vjetër sa prodhimin e birrës nga fermentimi i elbit dhe prodhimin e bukës 9.000 vjet më parë në Babiloni.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Bioteknologjia nuk limitohet në aplikime mjekësore/shëndeti (ndryshe nga inxhinieria biomjekësore, te cilat përfshijnë shume (bioteknologji). Megjithëse nuk mendohet shpesh si bioteknologji, agrikultura qartësisht nxë në përkufizimin e "përdorimi i sistemit bioteknologjik për te bere produkte" te tilla që kultivimi i bimëve mund te shihet si ndërmarrja me e herët e bioteknologjisë. Agrikultura është teorizuar te jete bere mënyra me dominante e prodhimit te ushqimit që nga revolucioni Neolitik. Proceset dhe metodat e agrikulturës janë përmirësuar nga shkenca te tjera biologjike dhe mekanike që nga fillimi i tyre. Gjate bioteknologjisë se herët, fermerët ishin te afte te zgjidhnin produktet me te përshtatshme dhe me rendiment me te mire për te prodhuar ushqim te mjaftueshëm për te mbështetur rritjen e popullsisë. Përdorime te tjera te saj u kërkuan ndërsa te mbjellat dhe fushat u rriten dhe u be e vështire te mbahen. Organizma specifike dhe organizma nga produkte u përdorën për te fertilizuar, ridepozituar azotin, dhe kontrolluar pesticidet. Nëpërmjet përdorimit te agrikulturës, fermerët në mënyre te pa paralajmërueshme kane alternuar gjenet e te mbjellave te tyre duke i prezantuar ato me ambiente te reja dhe duke i rritur bime tjera te formës se pare te bioteknologjisë. Kultura te tilla si ato në Mesopotami, Egjipt, dhe Indi zhvilluan proceset e prodhimit te birrës. Ende prodhohet nga e njëjta metode bazike e përdorimit te kokrrave te maltit (që përmbajnë enzima) për ta konvertuar nga fara në sheqer dhe duke i shtuar produkte shtese për te dhëne birrën. Në ketë proces karbohidratet në fara u shpërbenë në alkoole te tilla si etanoli. Indianet e lashte gjithashtu përdorën lëngjet e bimës Ancient Indians Ephedra vulgaris dhe e quanin Soma. Kultura te tjera te mëvonshme prodhuan procesin e fermentimit te acidit laktik i cili lejonte fermentimin dhe ruajtjen e formave te tjera te ushqimit. Fermentimi gjithashtu u përdor në ketë periode për te prodhuar bukën e mbrujtur. Megjithatë procesi i fermentimit laktik nuk u kuptua plotësisht deri në punën e Pasterit në 1857, është ende përdorimi i pare i bioteknologjisë për te konvertuar një burim ushqimor në një tjetër.
Shkencat e aplikuara | Arkeologjia · Inteligjenca artificiale · Inxhinieria keramike · Shkenca kompjuterike · Elektronika · Energjia · Ruajtja e Energjisë · Fizika inxhinierike · Shkenca Inxhinierike e Ambientit · Teknologjia e ambientit · Shkenca e Peshkimit · Shkencat e Materialit · Mikroteknologjia · Nanoteknologjia · Teknologjia Nukleare · Inxhinieria Optike · Fizika e Grimcave · Zoografia |
---|---|
Informacioni | Teknologjia e Komunikimit · Grafika · Teknologjia Informative · Muzika · Njohja e Zërit · Teknologjia Vizuale · Sistematika · Informatika |
Industria | Konstruktimi · Inxhinieria e Financave · Industria e Peshkimit · Teknologjia Industriale · Prodhimtaria · Makineri · Minimi · Informatika e Biznesit |
Ushtria | Municioni · Bombat · Inxhinieria e Luftimit · Teknologjia Ushtarake · Teknologjia dhe Pajisjet ushtarake · Inxhinieria e Marinës |
Shtëpiake | |
Inxhinieria | Inxhineria e hapësirës ajrore · Agrikultura · Arkitekturore · Audio Inxhinieria · Inxhinieria Automobilistike · Biologjike · Biokimia · Biomjekësia · Bioteknologjia · Transmetimit · Ndërtimtaria · Keramike · Kimike · Civile · Kompjuterike · Konstruktimi · Kontrolli · Kryogjenika · Elektrike · Elektronike · Teknologjia e Inxhinierisë · Enterprise · Ambienti · Ushqimore · Gjenetike · Hidraulika · Industriale · Materiale · Mekanike · Mekantronike · Metalurgjike · Minimi · Marina · Rrjeti · Nukleare · Oqeani · Ontologjia · Optike · Petrolit · Radio Frekuenca · Softuerike · Strukturore · Sistemet · Teknik · Tekstili · Indet · Transportit · Trafiku |
Shëndetësia | Inxhinieria Biomjekësore · Bioinformatika · Bioteknologjia · Keminformatika · Inxhinieria e Mbrojtjes ndaj Zjarrit · Shëndetësia teknologjitë · Teknologjia Mjekësore · Nutricioni · Fermaceutika · Inxhinieria e Sigurisë · Inxhinieria Sanitare |
Transporti | Aerohapësira · Inxhinieria e Aerohapësirës · Inxhinieria Automobilistike · Inxhinieria e Marinës · Automjetet Motorike · Teknologjia e Hapësirës |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.