පළමුවන විජයබාහු ( I වන විජයබාහු / මහා විජයබාහු / විජය බා ) ක්‍රි.ව. 1055 සිට 1110 දක්වා පොළොන්නරුව අග නගරය කර රාජ්‍ය කර වු ශ්‍රේෂ්ඨ සිංහල රජ කෙනෙකි. රාජ්‍ය ලේ උරුමය ඇතිව එතුමා උපන්නේය, එකල ශ්‍රී ලංකාවේ කොටසක් ආක්‍රමණික ඉන්දියාවෙහි චෝල අධිරාජ්‍යයයන් විසින් පාලනය කරන ලදි. 1055 දි රුහුණ හෙවත් දක්කිණදේශයේ පාලනය බාර ගත් එතුමා පසුව වසර 17 ක දිගු සටන් මෙහෙයුමකින් පසු 77 වසරක් පාලනය කර චෝලයින් 1070 ශ්‍රී ලංකාවේන් එලවා දැමිමට සමත් විය. සියවසකට පසු ශ්‍රී ලංකාව නැවත එක්සත් කිරිමට එමගින් එතුමාට හැකිවිය. එතුමාගේ පාලන කාලය තුල බුද්ධ ධර්මය නැවත පිහිටුවිමටත් යුද්ධය නිසා විනාශ වු යටිතල පහසුකම්, වෙහෙර විහාර, ගොඩනැගිලි ආදිය අළුත් වැඩියා කිරිමටත් කටයුතු කරන ලදි.

විජයබාහු , කිත්ති ( කීති ) යන නාමයෙන් ක්‍රි.ව. 1039 දි දක්කිණදේශයේ රුහුණු රාජධානියේ උපත ලැබීය. එතුමා රුහුණු පාලකයා වු මොග්ගල්ලාන රජු හා ලෝඛිත බිසවගේ පුතණුවන්ය. එකල ශ්‍රී ලංකාව දකුණු ඉන්දීය චෝල ආක්‍රමණිකයන්ගේ ග්‍රාහණයට නතු වුවත් රුහුණ සිංහල රජවරුන් විසින් චෝල පාලකයන්ට එරෙහිව බලපෑම් කරමින් පාලනය ගෙන යන ලදි. එතුමාට වයස 15 දි රුහුණේ රාජ්‍යයත්වයට පත්විමේ අරමුණ ඇතිව ආක්‍රමණිකයන්ගේ ප්‍රධානියෙකු වු ලෝකිස්සර පරාජය කරන ලදි. පසුව ක්‍රි.ව. 1055 දි විජයබාහු නමින් රුහුණේ රාජ්‍යයත්වයට පත්විය. චෝල හමුදාවන් විජයබාහු රජුගේ හමුදාවන්ට එරෙහිව නිතර නිතර ප්‍රහාර එල්ල කලත් ඒවා මැඩපවත්වා, ක්‍රි.ව. 1058 දි රුහුණ සම්පුර්ණයෙන්ම දකුණු ඉන්දීය චෝල ආක්‍රමණිකයන්ගෙන් නිදහස් කර, සම්පුර්ණ රුහුණු පාලනය එතුමාගේ යටතට ගැනිමට සමත් විය.

රුහුණ ආරක්ෂිත ස්ථානයක් බවට පත්කිරීමෙන් අනතුරුව එකල අගනගරය වූ පොළොන්නරුව ආක්‍රමණය කිරීමේ පිපාසාවෙන් මඩිනු ලැබූ හෙතෙම 1066 දී පොළොන්නරුව වෙත තම මංගල ප්‍රහාරය මෙහෙයවා ,^[1] මද කලෙකට එය තම ග්‍රහණයට නතු කරගත්තේය. එනමුදු දකුණු ඉන්දීය ආධාරයෙන් බල ගැන්වුනු සොලී(චෝල) හමුදා වන් නැවතත් ප්‍රහාර එල්ල කළෙන් විජයබාහු තෙම නැවත පසු බැස්සේය. එසේ පසුබැස වාකිරිගල දී නැවත සංවිධානය වුනු විජයබාහු පොළොන්නරුව තම ග්‍රහණයට ගැනීමේ නැවුම් වෑයමක් දියත් කළේය. එවිට පාලන බලය සඳහා සටන් වැදි වෙනත් පාර්ශවයන් විසින් දියත් කළ කැරළි සඳහාද මුහුන දීමටද සිදුවිය. ඒවාද විජයග්‍රහණය කළ විජයබාහු ස්වකීය හමුදාවන් පොළොන්නරුව නැවත ගැනීමේ අදිටනින් යුතුව මෙහෙයවුවද සොලීන් අතික්‍රමණය කිරීමට නොපොහොසත් වූයේය.

1069-1070 කාලය තුළ දකුණු ඉන්දියාවේ තමිල්නාඩුවේ චෝල අධිරාජ්‍යයේ සිවිල් යුද්ධයක් ඇති වූ අතර එය රට කැළඹීමට ලක් විය.[12] පොළොන්නරුවේ චෝල හමුදාව අඩු වැඩි වශයෙන් හුදකලා වී සිටියදී විජයබාහුට නැවත ප්‍රහාර එල්ල කිරීමට අවස්ථාවක් සලසා දෙමින්, චෝල අධිරාජ්‍යය තුළ ඇති වූ උත්සුකයන් ශ්‍රී ලංකාව කෙරෙහි අධිරාජ්‍යය අවධානය යොමු කිරීම වැළැක්වීය. බුරුමය, පාණ්ඩ්‍ය වැනි චෝළයන් පරාජය කිරීමට බොහෝ රාජධානිවල සහාය ඔහුට ලැබී ඇත.

වලවේ ගඟට දකුණින් පිහිටි මහානාගකුලයෙන් ආරම්භ වූ විජයබාහු පෙරමුණු තුනකින් පොළොන්නරුවට පහර දීමට ත්‍රිවිධ හමුදාවන් පිටත් කළේය. දකුණු ඉන්දියාවෙන් පැමිණෙන ඕනෑම ශක්තිමත් කිරීමක් සමඟ කටයුතු කිරීම සඳහා එක් හමුදාවක් රටේ බටහිර වෙරළ දිගේ මහාතිත්ත වරායට යවන ලදී. ඉන්පසුව, මෙම හමුදාවෙන් කොටසක් පොළොන්නරුව දෙසට ගමන් කර වයඹ දෙසින් ප්‍රහාර එල්ල කළ අතර අනෙක් කොටස ශක්තිමත් කිරීම් පැමිණීම වැළැක්වීම සඳහා වරායන් අල්ලා ගත්හ. නැඟෙනහිරෙන් පොළොන්නරුවට පහර දීමට මාගම හරහා නැඟෙනහිරෙන් දෙවන හමුදාවක් යවන ලදී. තුන්වන සහ ප්‍රධාන බලවේගය රජුගේ ප්‍රධානත්වයෙන් රට පුරා ඉදිරියට ගියේය. මෙම ත්‍රිවිධ හමුදාව විසින් වට කරන ලද පොළොන්නරුව විජයබාහු රජුගේ හමුදාව නගරයට ඇතුළු වීමට පෙර මාස හතක් වටලනු ලැබීය. 1070 දී විජයබාහු පොළොන්නරුවේ පාලකයා බවට පත් විය.[12][15] එකල ශ්‍රී ලංකාව හැඳින්වූයේ තම්බපන්නි යනුවෙනි.

පොළොන්නරුව ජයග්‍රහණයෙන් පසු විජයබාහුට තවත් කැරලිවලට මුහුණ දීමට සිදු විය. 1072 හෝ 1073 දී රුහුණේ විජයබාහු ලෙස කිරුළු පැළඳ වසර දහඅටකට පසුව සහ වසර දාහතක් පැවති හමුදා මෙහෙයුමකින් පසුව සිදු වූ ඔහුගේ රාජාභිෂේකය ප්‍රමාද කිරීමට මෙය හේතු විය. පොළොන්නරුව "විජයරාජපුර" ලෙස නම් කර අගනුවර ලෙස තෝරාගෙන පොළොන්නරුව රාජධානියේ පළමු සිංහල රජු බවට විජයබාහු පත් විය. රාජාභිෂේක මංගල්‍යය පැවැත්වුණේ රටේ පැරණි අගනුවර වූ අනුරාධපුරයේ මේ සඳහා ඉදිකරන ලද මාලිගාවකයි.[16] විජයබාහු කන්නෝජ්හි ජගතිපාලගේ දියණිය ලීලාවතී තම බිසව ලෙස ගත්තේය. ඔහු කාලිංගයේ සිට තිලෝකසුන්දරී නම් කුමරිය සමඟ විවාහ වූයේද කාලිංගයන් සමඟ සබඳතා ශක්තිමත් කර ගැනීමේ අදහසිනි.

චෝල පාලන සමයේදී සහ යුද්ධ සමයේදී මෙරට බුද්ධාගමට බොහෝ දුක් විඳීමට සිදු වූ අතර බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලා අඩු විය. බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ උපසම්පදාවට (පැවිද්දට) අවශ්‍ය වන පැවිදි භික්ෂූන් වහන්සේලා පස් නමක් මුළු රටේම සොයා ගත නොහැකි විය. රට තුළ බුදුදහම නැවත ස්ථාපිත කිරීම සඳහා විජයබාහු බුරුමයේ අනව්රහ රජුගෙන් උපකාර ඉල්ලා සිටියේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බුරුමයෙන් පැවිදි භික්ෂූන් වහන්සේලා ලංකාවට එවන ලදී. මෙම භික්ෂූන් වහන්සේ නවක භික්ෂූන් වහන්සේලා පැවිදි කරවා පිටකය ඉගැන්වීමෙන් බුදුදහම නැවත ස්ථාපිත කිරීමට උපකාර කළහ.[17] මෙයට අමතරව අතහැර දමා විනාශ වූ බෞද්ධ විහාරස්ථාන කිහිපයක් ද විජයබාහු විසින් පිළිසකර කළේය. බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දළදා වහන්සේ වැඩම කිරීම සඳහා පොළොන්නරුවේ නව විහාරයක් ද ඉදිකරන ලදී. ත්‍රිපිටකයේ අර්ථකථනය වෙනස් වූ විට දෙරටේ භික්ෂූන් වහන්සේලා එකතු වී ධර්ම ග්‍රන්ථවල පිළිගත හැකි අනුවාදයක් ඇති කළ බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. එකිනෙකා.

විජයබාහු විසින් නව වැව් කිහිපයක් ඉදිකිරීමට අමතරව යුද්ධ සමයේදී විනාශ වූ රජරට වැව් ගණනාවක් ප්‍රතිසංස්කරණය කළේය. රට ප්‍රධාන වශයෙන් වී වගාව මත යැපුණු බැවින් රජරට ප්‍රදේශයේ මෙම වාරි පද්ධතිය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම රටේ සංවර්ධනයට වැදගත් විය.

1084/1085 දී පමණ බටහිර චාලුක්‍යයට යවන ලද විජයබාහුගේ සමහර තානාපතිවරුන්ට ඔවුන්ගේ හිරිහැරවලට ලක් වූ විට චෝල රාජධානිය සමඟ තවත් ආරවුලක් ඇති විය. කෙසේ වෙතත්, චෝල අධිරාජ්‍යයට එරෙහි තවත් යුද්ධයක් සඳහා රජුගේ තීරණය විජයබාහුගේ හමුදාවේ සේවය කළ වේලක්කාර කුලී හේවායන් ඔහුට එරෙහිව කැරලි ගැසීමට හේතු විය. කැරලිකරුවන් විසින් හමුදාපතිවරුන් කිහිප දෙනෙකු මරා දැමූ අතර රජ මාලිගය ගිනිබත් කරන ලදී. විජයබාහු නැවතත් වාකිරිගලට පලා ගිය නමුත් නැවත පොළොන්නරුවට පැමිණ කැරැල්ල මැඩ පවත්වමින් එය යළි අත්පත් කර ගත්තේය. කැරලි නායකයන් අල්ලා මරා දමන ලදී.

විජයබාහු ශ්‍රී පාදයට මාර්ග ඉදිකිරීම සහ වන්දනාකරුවන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා අම්බලම නම් ගිමන්හල් තැනීම සම්බන්ධයෙන් ද ප්‍රසිද්ධය.[18] ඔහු වන්දනාකරුවන්ගේ සහ සිද්ධස්ථානයේ සේවය සඳහා ගම් සහ වගාවන් ද ලබා දුන්නේය. මෙය පළමුවන විජයබාහු රජු විසින් පිහිටි "අඹගමු" සෙල්ලිපියේ සටහන්ව ඇත.

• අඹගමුව සෙල් ලිපිය
• මහාවංශය
• සිංහලේ රාජාවලිය
• ශ්‍රී ලාංකීය ඉතිහාසය
• විජයබාහු පාබල රෙජිමේන්තුව