Moždani živci
Izvor: Wikipedija
| Brain: Moždani živci | ||
|---|---|---|
| ||
| Levo Počeci moždanih živace u mozgu. Desno Osnova lobanje sa foraminom u kojima se nalazi veliki broj živaca. | ||
| ||
| Moždani živci na prolazu kroz osnovu lobanje u mozak. | ||
| Latinski | nervus cranialis (pl: nervi craniales) | |
| Kod | Šablon:TerminologiaAnatomica | |
Moždani ili lobanjski živci (lat. nn. craniales) su deo perifernog nervnog sistema, a čine ih grupe motornih, senzitivnih i mešovitih nervnih vlakana koji inervišu mišiće i žlezde. Nazivaju se lobanjskim ili kranijalnim nervima jer izlaze iz mozga (tačnije moždanog stabla) i napuštaju lobanjsku duplju kroz koštane otvore, kanale i pukotine. Postoji trinaest parova ovih živaca, koji se označavaju nulom i rimskim brojevima (od I do XII). Njihovi nazivi su odraz opšte distribucije i funkcije.
Motorni lobanjski živci (III, IV, VI, XI i XII) polaze od motornih jedara u moždanom stablu i sprovode nadražaje (signale) ka poprečno-prugastim mišićima na periferiji. Njihova vlakna čine dugi aksonski produžeci ili neuriti nervih ćelija. Senzitivni ili čulni lobanjski živci (0, I, II i VIII) prenose informacije u suprotnom smeru, odnosno od čulnih organa na periferiji do gangliona. Odatle polaze tzv. postganglijska vlakna koja se završavaju u odgovarajućem moždanom centru, tj. u senzitivnim jedrima moždanog stabla. Treću skupinu čine mešoviti živci (V, VII, IX i X) koji sadrže i motorna i senzitivna nervna vlakna. Pojedini kranijalni nervi (III, VII, IX i X) sadrže i parasimpatička vlakna koja pripadaju autonomnom nervnom sistemu, a služe za inervaciju glatke muskulature i žlezda.
Nervna vlakna kranijalnih živaca su podeljena u pet funkcionalnih grupa:
- opšti somatski eferentni aksoni koji inervišu poprečno-prugaste mišiće koji nisu nastali od embrionalnih faringealnih lukova,
- specijalni visceralni eferentni aksoni koji inervišu poprečno-prugaste mišiće koji su nastali od faringealnih lukova,
- opšta visceralna aferentna vlakna koja donose čulne informacije iz visceralnih organa,
- opšta somatska aferentna vlakna koja donose čulne informacije iz kože i sluzokožnih membrana i
- specijalna somatska i visceralna aferentna vlakna koja prenose posebne čulne informacije, kao što su miris, ukus, vid, sluh i ravnoteža.
| Oznaka | Naziv živca | Glavne funkcije |
|---|---|---|
| 0 | Krajnji živac | Somatičko-senzitivni deo vlakana inerviše sluzokožu nosne duplje i vomeronazalnih organa, a visceralno-motorni inervišu njihove krvne sudove. |
| I | Mirisni živci | Prenose osećaj mirisa iz sluzokože gornjeg dela nosne duplje, gornjeg dela nosne pregrade i gornjih nosnih školjki. |
| II | Vidni živac | Prenosi vizuelne informacije iz mrežnjače oka. |
| III | Živac pokretač oka | Inerviše gornji, donji i unutrašnji pravi mišić, donji kosi mišić, mišić podizač gornjeg očnog kapka, mišić sfinkter zenice i cilijarni mišić. |
| IV | Trohlearni živac | Inerviše gornji kosi mišić. |
| V | Trograni živac | Sastoji se od oftalmičkog (V1), gornjoviličnog (V2) i donjoviličnog živca (V3), a služi za prijem senzornih informacija iz područja lica i inervaciju mastikatorne muskulature. |
| VI | Živac odvodilac | Inerviše spoljašnji pravi mišić. |
| VII | Živac lica | Inerviše mimičnu muskulaturu i mišić uzengije, prima čulne informacije iz prednje 2/3 jezika i obezbeđuje sekretomotornu inervaciju za suzne i pljuvačne žlezde (osim parotidne). |
| VIII | Tremno-pužni živac | Prenosi zvučne utiske i osećaj ravnoteže i orijentacije u prostoru. |
| IX | Jezično-ždrelni živac | Inerviše stilofaringealni mišić, prima čulne informacije iz zadnje trećine jezika i obezbeđuje sekretomotornu inervaciju za parotidnu žlezdu. |
| X | Živac lutalac | Inerviše muskulaturu ždrela, grkljana, mekog nepca i jednjaka, glatku muskulaturu dušnika, pluća i digestivnog trakta, srčani mišić, kontroliše mišiće zadužene za stvaranje glasa i rezonancije, pruža parasimpatička vlakna za većinu grudnih i trbušnih organa, prima čulne informacije iz raznih struktura itd. |
| XI | Pomoćni živac | Spoljašnja grana živca inerviše sternokleidomastoidni i trapezasti mišić, dok unutrašnja grana ulazi u sastav prethodnog nerva. |
| XII | Podjezični živac | Inerviše jezičnu muskulaturu i geniohioidni mišić. |
- Dr Slavoljub V. Jovanović, dr Nadežda A. Jeličić: "Anatomija čoveka – glava i vrat" ("Savremena administracija" Beograd 2000.) ISBN 86-387-0604-9
- Marušić A: "Anatomija čovjeka", Medicinska naklada 2002.
- Moore K, Clinically Oriented Anatomy, Lippincott Williams & Wilkins, 2005.
- Cranial nerve video (Brainfacts.org)
- 3,73,7 Ocular motor system & control (Neuroscience online textbook)
- Yale Cranial nerve review Arhivirano 2016-02-01 na Wayback Machine-u (Yale Center for Advanced Instructional Media)
- Cranial nerves review Arhivirano 2016-03-04 na Wayback Machine-u (BIO 201 fall 1997 Gateway Community College)
- Cranial nerve animations (University of Liverpool Veterinary School).
| Moždani živci |
|---|
| 0 krajnji živac | I mirisni živci | II vidni živac | III živac pokretač oka | IV trohlearni živac | V trograni živac (oftalmični, gornjovilični, donjovilični živac) | VI živac odvodilac | VII živac lica | VIII tremno-pužni živac | IX jezično-ždrelni živac | X živac lutalac | XI pomoćni živac | XII podjezični živac |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
