Gjakova
Izvor: Wikipedija
Gjakova
Đakovica / Ђаковица | |
|---|---|
 Kolaž slika Đakovice (Noćna panorama grada, Hadum džamija, Crkva Svetog Jovana Krstitelja, Đakovička sahat-kula, Terzijski most, Mazrekaj kula, Katolička crkva Svetog Petra i Pavla, Đakovački stari bazar) | |
 Grb | |
  Gjakova | |
| Koordinate: 42°23′30.6″N 20°25′42.3″E / 42.391833°N 20.428417°E | |
| Država |  Kosovo |
| Okrug | Gjakova |
| Općina | Gjakova |
| Uprava | |
| • gradonačelnik | Ardian Gjini |
| Nadmorska visina | 365 m |
| Stanovništvo (2011.) | |
| • Ukupno | 40.827 |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET) |
| • Ljeti (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Poštanski broj | 50010 |
| Registarska oznaka | 07 |
| Sajt | kk.rks-gov.net |
Gjakova (srpskohrvatski: Đakovica; ćirilica: Ђаковица), grad na Kosovu i središte istoimene općine Gjakova.
Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarskih opština Đakovica-varoš površine 254 ha, Đakovica-van varoš površine 2.227 ha i Sadik-agin zid površine 299 ha. Grad je opasan dolinama Belog Drima, Ribnika (Erenik), Krene, Miruše, a ove nadvisuju vrhovi Prokletija, Paštrika, Koritnika.[1]
Grad je dobio ime po malo poznatom gospodaru i vazalu Vuka Brankovića — Jakovu, koji je ovde imao svoj posed. Sačuvan je njegov novac sa natpisom „Iakov“. Izvedeno je iz toga "Đakov". Đakovica se kao naselje gradskog tipa formirala u srednjem veku. Njen geografski položaj je bio veoma pogodan za kasniji napredak zanatstva i trgovine. Nalazila se u 19. veku na obe obale "Reke", koja protiče kroz mesto, i tu je bilo 1900. godine 12 mostova "dobro utvrđenih".
Od 16. veka postojala je u Đakovici Crkva Uspenja Bogorodice, kao metoh manastira Dečana, čiji je ktitor Stefan Uroš III Dečanski. Od nje najverovatnije potiče i veliko zvono sa natpisom na grčkom jeziku, koje se danas čuva u riznici manastira Dečana. To je mala prizemna pravougaona građevina. U crkvi se čuvala vredna zbirka ikona i crkvenih predmeta i sasuda iz 18. i 19. veka. Svojom umetničkom vrednošću posebno se izdvaja okovana ikona Uspenja Bogorodice iz 17. veka. Ova crkva je registrovana kao spomenik kulture krajem 1967. godine.[2]
Razvoj grada može se pratiti od kraja 16. veka, od vremena nastanka najstarije očuvane građevine, Hadum-džamije, oko koje je formirana čaršija. Ostale očuvane građevine su s kraja 19. ili iz prve polovine 20. veka. Pored džamije u istom kompleksu nalazi se mekteba, biblioteka i manje groblje. Dosta kasnije, u istom kompleksu izgrađeni su hanovi za trgovce i putnike, a postojalo je i tursko kupatilo, koje je srušeno. Urbanistička celina stare čaršije upisana je 1955. godine u registar spomenika kulture Srbije.[3]
U Đakovici je bilo sedište kajmakama (sreskog poglavara) i sud, zatim kasarna, pošta i telegraf, te opštinska zgrada. Čaršija se delila na više delova; na desnoj obali su Glavna i Žitna, a na levoj - Mala, Drvarska, Ćerimova i marvena. Na obali reke nalazila se 1900. godine Fabrika za "činjenje kože" (tabakana) i nekoliko "prostih" mlinova. Ima nekoliko velikih kuća "kula" u kojima žive begovske porodice: Riza beg, DŽeladin beg, Šerif beg, Ahmed beg, Rustem aga, Sulejman aga i drugi.[4]
U 18. veku tu je radila srpska pravoslavna Bogoslovija.[5]
Prva srpska narodna škola počinje rad 1829. godine. Prvi učitelj došao bio je Petra Manojlovića. Nakon njega uzet je novi učitelj Toma Nikolić iz Peći, koji je u mestu proveo deceniju. Kada je 1889. godine u mesto došao učitelj Radovan Nikolić iz gusinjskog kraja stvorili su se uslovi za otvaranje i ženske škole. Prva učiteljica rodom iz Kragujevca, Leposava Nikolić - bila je Radovanova supruga.[6]
Od 1829. do 1842. godine škola je radila u iznajmljenim privatnim kućama i menjala lokaciju. Kada je 1889. godine otvorena "ženska škola" za nju je izgrađena nova namenska zgrada koju su činili tri sobe i kuhinja. Tu je bio učiteljski stan i jedna učionica. I stara i nova školska zgrada su bili spojeni dvorištima sa crkvenom portom.[7]
Nakon oslobođenja od turske vlasti 1912. godine bila je deo Kraljevine Crne Gore do 1918. godine, kada dolazi do ujedinjenja sa Kraljevinom Srbijom. Pripadala je Zetskoj oblasti 1922-29, zatim Zetskoj banovini, oboje sa sedištem u Cetinju. Električno osvetljenje je uvedeno u avgustu 1938.[8]
U Đakovici postoje osnovne i srednje škole u kojima je moguće obrazovanje isključivo na albanskom jeziku, a nizak životni standard nepovoljno utiče na kvalitet obrazovanja.
| Godina | Pop. | ±% |
|---|---|---|
| 1948. | 15.190 | — |
| 1953. | 17.065 | +12.3% |
| 1961. | 21.368 | +25.2% |
| 1971. | 31.281 | +46.4% |
| 1981. | 42.031 | +34.4% |
| 1991. | 59.008 | +40.4% |
| 2011. | 40.827 | −30.8% |
| Izvori:[9] | ||
- David Perović, episkop kruševački
- Dimitar Nikolić, bugarski nacionalni revolucionar
- Trifun Dimitrijević, profesor, nacionalni radnik, školski nadzornik
- Dragutin Đorđević Alija, narodni heroj Jugoslavije
- Emin Duraku, narodni heroj Jugoslavije i Albanije
- Mustafa Bakija, narodni heroj Jugoslavije
- Fadilj Hodža, društveno-politički radnik i narodni heroj Jugoslavije
- Bratislav Grbić, srpski glumac i koreograf
- Vladimir Durković, jugoslovenski i srpski fudbaler
- Mira Kosovka, srpska pop pevačica
- Božidar Milidragović, srpski pesnik, pripovedač, televizijski i književni kritičar
- Božidar Delić, srpski general i političar
- Aleksandar Tijanić, srpski novinar
- Mladen Dodić, srpski fudbalski trener
-
Đakovački stari bazar noću -
Terzijski most kod Đakovice -
Hadum džamija -
Katolička crkva svetih Pavla i Petra
- Opština Đakovica
- Saborna crkva Svete Trojice u Đakovici
- Hadum džamija u Đakovici
- Memorijalni prirodni spomenik „Čabrat“
- Talićki most
- Tabački most
- Terzijski most kod Đakovice
- Švanjski most
- ↑ „Vaseljenska TV: Groblje kao „paralelna institucija“”. Vaseljenska.com. Arhivirano iz originala na datum 07. 01. 2013. Pristupljeno 19. 02. 2013.
- ↑ „Spomenici kulture: Crkva uspenja Bogordičnog, Pristupljeno 24. 1. 2013.”. Spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. 18. 12. 1967.. Pristupljeno 19. 02. 2013.
- ↑ „Spomenici kulture u Srbiji: Urbanistička celina stare čaršije, Pristupljeno 24. 1. 2013.”. Spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. 19. 02. 1955.. Pristupljeno 19. 02. 2013.
- ↑ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
- ↑ "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine
- ↑ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine
- ↑ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899-1900. godine
- ↑ "Politika", 6. avg. 1938
- ↑ Popis stanovništva na Kosovu 1948-2011
- ↑ Arhivirana kopija. Arhivirano iz originala na datum 2. studenoga 2013.. Pristupljeno 31. listopada 2013.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
