5. vijek pne.
Izvor: Wikipedija
| Milenijum: | 1. milenijum pne. |
|---|---|
| Vjekovi: | 6. vijek pne. • 5. vijek pne. • 4. vijek pne. |
| Decenije: | 490-e pne. 480-e pne. 470-e pne. 460-e pne. 450-e pne. 440-e pne. 430-e pne. 420-e pne. 410-e pne. 400-e pne. |
| Kategorije: | Rođenja – Smrti Nastanci – Prestanci |
5. vijek pne. je započeo na prvi dan 500. pne. a završio na posljednji dan 401. pne.
5. vijek pne. je karakterističan po tome što ga je na području Grčke i Mediterana došlo do procvata helenske civilizacije, odnosno brojnih novih dostignuća na polju kulture, umjetnosti, književnosti i filozofije na kojima se temelji današnja zapadna civilizacija.
Vijek je započeo kada se Perzijsko Carstvo u svom širenju na zapad sukobilo s grčkim polisima. Sukob je započeo kao jonski ustanak a potom prerastao u duge grčko-perzijske ratove u kojima je Grčka uspjela očuvati svoju nezavisnost. Među grčkim polisima je najveće bogatstvo i politički uticaj stekla Atena koja postaje glavno kulturno središte antičkog svijeta, u kojem u to vrijeme počinje tzv. klasični period. Atenska politička hegemonija je, s druge strane, izazvala reakciju drugih polisa kao što su Korint i Sparta, te je druga polovica vijeka obilježena dugotrajnim peloponeskim ratom koji je završio atenskim porazom, odnosno završetkom zlatnog doba Atene.
- Srbija
U periodu 525 - 480. pne. kod Dardanaca i Tribala se prvi put javljaju proizvodi iz grčkog sveta što vodi helenizaciji elite. U isto vreme je uspostavljena i veza Tribala i Skita. Tribali su u naglom usponu od kraja 6. veka, o čemu svedoči nakit i grčki luksuz. Zanemaruju zemljoradnju i bave se pljačkaškim ratovanjem (najpoznatiji je upad u Trakiju oko 424. pne. kada je poginuo i tamošnji kralj Sitalk).
Na prelazu 6. u 5. vek nastala je dardanska[1] (glasinačka?) kneževska humka ispod dan. Petrove crkve u Novom Pazaru
Nasuprot tome Glasinačka kultura (Autarijati, zahvata i jugozapadnu Srbiju) je konzervativna, kao i ona Ilira u užem smislu u jugozapadnoj Metohiji. Zajednice u dan. Vojvodini su nerazvijene i slične posavskoj kulturi Donja Dolina i oltenijskoj Feriđile[2].
- 499. pne. - Počinje jonski ustanak, a s njim i grčko-perzijski ratovi.
- 494. pne. - Bitka kod Lade i gušenje jonskog ustanka.
- 492. pne. - Prva neuspjela invazija Perzijanaca na Grčku.
- 490. pne. - Maratonska bitka kojim je zaustavljena druga perzijska invazija Grčke.
- 480. pne. - Perzijski kralj Kserkso prodire u Grčku, ali je zaustavljen u bitci kod Salamine.
- 479. pne. - Bitka kod Plateje kojom je slomljena perzijska invazija Grčke.
- 477. pne. - Osnovan Delski savez.
- 449. pne. - Kalijin mir.
- 432. pne. - Počinje peloponeski rat.
- 430. pne. - Atenska kuga.
- 424. pne. (pribl.) - Tribali upali u Trakiju, u okršaju s njima poginuo kralj Sitalk[2].
- 413. pne. - Propast sicilijanske ekspedicije.
- 404. pne. - Završava peloponeski rat.
- 400. pne. - Pohod Deset hiljada.
- Lijevano željezo se prvi put koristi u kineskom Kraljevstvu Wu zahvaljujući pronalasku visokih peći, te se počinje širiti za izradu oružja i poljoprivrednih alata u Zaraćenim državama.
- Sljedbenici kineskog filozofa Mozija prvi koriste trebuše.
- Grci pronalaze sidro.
- Grci počinju koristiti čekrke za izradu i tovarenje brodova.
- Grci pronalaze linearnu perepsektivu.
- Grci usavršavaju metode lijevanja bronce.
- Kineski hidralički inženjer Ximen Bao (西門豹) uvodi veliki sistem irigacijskih kanala koje je dao napraviti za Markiza Wena od Weija (文侯) (445. pne.–396. pne.).
- Kineski filozof Li Kui piše Knjigu Zakona (Fajing, 法经) 407. pne., koji je poslužio kao osnova zakonodavstva dinastije Qin i dinastije Han.
| Milenijum | Vijek | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 4. pne.: | 40. pne. | 39. pne. | 38. pne. | 37. pne. | 36. pne. | 35. pne. | 34. pne. | 33. pne. | 32. pne. | 31. pne. |
| 3. pne.: | 30. pne. | 29. pne. | 28. pne. | 27. pne. | 26. pne. | 25. pne. | 24. pne. | 23. pne. | 22. pne. | 21. pne. |
| 2. pne.: | 20. pne. | 19. pne. | 18. pne. | 17. pne. | 16. pne. | 15. pne. | 14. pne. | 13. pne. | 12. pne. | 11. pne. |
| 1. pne.: | 10. pne. | 9. pne. | 8. pne. | 7. pne. | 6. pne. | 5. pne. | 4. pne. | 3. pne. | 2. pne. | 1. pne. |
| 1.: | 1. | 2. | 3. | 4. | 5. | 6. | 7. | 8. | 9. | 10. |
| 2.: | 11. | 12. | 13. | 14. | 15. | 16. | 17. | 18. | 19. | 20. |
| 3.: | 21. | 22. | 23. | 24. | 25. | 26. | 27. | 28. | 29. | 30. |
| 4.: | 31. | 32. | 33. | 34. | 35. | 36. | 37. | 38. | 39. | 40. |
- ↑ Istorija srpskog naroda, Prva knjiga - Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), SKZ Beograd 1981, str. 63
- ↑ 2,0 2,1 Dragoslav Srejović, Kulture gvozdenog doba na tlu Srbije, rastko.rs
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
