Халыып:Бу күн:10-10
ХНТ — Аан дойдутааҕы уйулҕа чэгиэнин (психическэй доруобуйа) күнэ
Европа Сойууһа — Европатааҕы суутунан өлөрүүнү (смертная казнь) утары охсуһуу күнэ
Украина — Украина стандартизация и метрология үлэһиттэрин күнэ
Кытай — Икки уон күнэ. 1911 сыллааҕы Синьхай өрөбөлүүссүйэтин саҕалаабыт Учаннааҕы өрө турууну бэлиэтиир күн.
Финляндия — Фиинн литэрэтиирэтин күнэ
Хотугу Кэриэйэ — Баартыйа төрүттэниитин күнэ
Кууба (дойду) — Тутулуга суох буолуу күнэ
Түбэлтэлэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 680 — Кербела кыргыһыыта. Омейяд династиятын сэриитэ Муhаммед сиэнин Хусейн ибн Али этэрээтин кыргыбыт. Бу түбэлтэ исламҥа суннит уонна шиит салааларын ыккардыларыгар арахсыы саҕаланыытынан ааҕыллар.
- 732 — Пуатье кыргыһыыта. Галлияҕа саба түспут араб сэриитин уонна Франк хоруоллугун сэриилэрин икки ардыларыгар кыргыһыыга Карл Мартелл салайыылаах франктар кыайбыттар. Бу арабтар Европаҕа саамай ырааппыт түгэннэрэ.
- 1911 — Кытайга Учаннааҕы өрө туруу саҕаламмыт. Мантан саҕалаан Синьхай өрөбөлүүссүйэтэ өрө күөдьүйбүтэ. Түмүгэр маньжурдар салайар Цин импиэрийэлэрэ сууллубута, өрөспүүбүлүкэ олохтоммута.
- 1915 — Марха улууһун икки улууска араарбыттар: Ньурба уонна Марха.
- 1919 — Дьокуускай уокуругун суута «Бассабыыктары утары охсуһууга өлбүттэр сырдык кэриэстэрин үйэтитии уопсастыбатын» устаабын бигэргэппит.
- 1932 — Украинаҕа 5 сыллаах тутуу кэнниттэн үөрүүлээх быһыыга-майгыга ДнепроГЭС аһыллыбыт. ДнепроГЭС таһыгар Запорожьеҕа металлургическэй, химическэй, машиностроительнай комплекс тэриллибитэ.
- 1941 — Кыһыл Аармыйа байыастарыгар анаан Саха сиригэр 22916 ичигэс таҥас, 19183 куобах тириитэ, 295 араас тирии, 786 араас мал-сал, барыта 43180 мал хомуйуллубут.
- 1945 — Ким Ир Сен баһылыктаах Кэриэй үлэһит баартыйата тэриллибит.
- 1967 — Космос туһунан дуогабар күүһүгэр киирбит. Хайа да дойду космос эбийиэктэрин бэйэтин киэнинэн биллэриэ суохтааҕа уонна космоска ядернай сэрии сэбэ суох буолуохтааҕа этиллибит.
- 1995 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын 191 №-дээх уурааҕынан Алдан улууһугар "Үөһээ Амма" заказник тэриллибит.
Төрөөбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1813 — Дьузеппе Верди — Италия композитора, Италия оператын оскуолатын тутаах киһитэ.
- 1857 — Иван Кондаков — Саха сиригэр Бүлүү куоратыгар төрөөбүт синтетиичэскэй эрэһиинэни оҥоруу ньыматын бастакынан тобулбут биллиилээх хиимик-учуонай.
- 1861 — Фритьоф Нансен — Норвегияттан сылдьар полюс чинчийээччитэ, учуонай — зоология доктора, физическай океанография диэн саҥа билими төрүттээччи, бэлиитикэ уонна уопсастыба диэйэтэлэ, гуманист, филантроп, 1922 сыллааҕы Нобель эйэ бириэмийэтин лауреата.
- 1942 — Вера Крылова — тыйаатырдары үөрэтэр чинчийбит, тыйаатыр үлэтин ырыппыт искусствоведение хандьыдаата. Дьокуускайдааҕы А.С. Пушкин аатынан Ил Академическай Нуучча Театрын устуоруйатын, айар үлэтин ырыппыта, чинчийбитэ. 50-н тахса үлэни суруйан бэчээккэ таһаарбыта.
- 1984 — Павел Дуров — Арассыыйа биллэр урбаанньыта, программист, миллиардер. «ВКонтакте» социальнай ситим уонна «Телеграм» мессенджер оҥорооччуларыттан биирдэстэрэ.
Өлбүттэр
[биики-тиэкиһи уларытыы]- 1914 — Василий Монастырев — саха бастакы үөрэхтээх учууталларыттан биирдэстэрэ, Иркутскайдааҕы учуутал семинариятын выпускнига. Кини Бүлүү уокуругун оскуолаларыгар 37 сыл үлэлээбитэ, Исидор Бараховы, Марфа Потапованы уонна да атын өрөспүүбүлүкэҕэ, улууска биллибит дьону үөрэппитэ.
- 1936 — Лу Синь — литература сайдыытыгар уонна Кытай XX үйэ общественно-политическай олоҕугар улахан сабыдыалы оҥорбут Кытай суруйааччыта. Кытай аныгы литературатын олохтооччутунан ааҕаллар. Саамай биллэр айымньылара: «А-Кью туһунан дьиҥнээхтик», «Иирээки күннүгэ».
- 1956 — Дионисий Турантаев (05.05.1915 төр.) — педагог, Саха историятын сэбиэскэй кэминээҕи сылларын чинчийбит устуоруйа билимин хандьыдаата.
- 1973 — Лудвиг фон Мизес — Австрия экэнэмииhэ уонна бөлүһүөгэ, аныгы либертарианизм хамсааhынын биир тутаах саҕалааччыта, "Австрия оскуолатын" төрүттээччитэ.
- 1975 — Илья Спиридонов (10.08.1913 төр.) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа. Дьоно Таймыыр Сындааскытыттан төрүттээхтэр. Анаабыр улууһун Ворошилов аатынан холкуоһугар таба биригэдьиирэ.
- 1993 — Никифор Неустроев — филология билимин хандьыдаата, Саха АССР Үтүөлээх учуутала.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
