For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Simi kamachiy.

Simi kamachiy

Simi kamachiy, Wanka simipi Shimip luliqnin nisqaqa (kastilla simipi: gramática) rimaymanta kamachinakunam.

(Sustantivo)icha suti, shuti, huti

Sapaq yupa - Achka yupa

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

(Singular - Plural)

Sutikuna: SAPAQ YUPA - (Substantivos: SINGULAR)
Qhari Hombre
Wasi Casa
Allqu Perro


Sutikuna: ACHKHA YUPA - (Substantivos: PLURAL)
Qharikuna Hombres
Wasikuna Casas
Allqukuna Perros

Hukñiqin rakiy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
  1. Lluta suti ( nombre común) Allqu, qaqa, mayu, challwa; maki, llupi, uma, rumi.chaki, wallawalla, chushchu.
  2. Kikin suti ( nombre propio), Limaq marka, Arhintina, Ariqipa llaqta; Umar Siiwuri, Israyil; Aywaq Kuntur. Piruw mamallaqta, Amaru suyu. Sipas awqaq mayu.

Iskayñiqin rakiy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
  1. Hukllaq suti ( nombre individual) maki, kurku, qiru, urqhu, wasi, raqra
  2. Huñuq suti ( nombre colectivo) haytay huñu, allqu qhuchu, yacachiq huñu, ayllu, qura qura, wat'a qutu, urqhu urqhu, tukuy qatu.

Kinsañiqin rakiy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
  1. Pichasqa suti (nombre abstracto). Ruray atiy ( habilidad); Kusikuy ( alegría); sumaqkay ( belleza);musuqmanyay (modernismo); runakay ( humanidad); llaqtapay ( ciudadanía); miskipakuy ( placer); muchuy ( sufrimiento); qhispikay ( libertad); qasikay ( paz); panpachakay ( justicia); kusi sutichay (gloria); maa chaskichay (derecho); kaa quy ( deber).
  2. K'urpasqa suti ( nombre concreto) Kuntur, chiwaku,kurku, llika wira, q'urunta, q'uruta, maray, tuñay, patara qillqa, wantuq, puru puru, winya, uqa, yaku, wayra, para.

(adjetivo)icha shuti tumatsiq)

Rikch’ayrimana + Suti (Adjetivo + Substantivo) - Suti + Rikch’ayrimana (Substantivo +Adjetivo)
Musuq llaqta Ciudad nueva
Hatun wasi Casa grande
Yana allqu Perro negro

('Pronombre'). Nuqa, qam, pay

  • Nuqantsik, nuqakuna, qamkuna, paykuna

(Verbo) icha Kamana, ruwana

Kunan pachapi (Presente)
Yo soy Ñuqa kani
Tú eres Qam kanki
Él es o Ella es Pay kan
Nosotros somos (exclusivo) Ñuqayku kayku
Nosotros somos (inclusivo) Ñuqanchik kanchik
Ustedes son Qamkuna kankichik
Ellos son Paykuna kanku


Formas compuestas o perfectas:

(Adverbio) icha Kamana manya

Rimana llaqllay

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

(Sintaxis)

Wakaqa unuta upyan. - Wakaqa -> unuta -> upyan. (Sujeto -> Objeto -> Verbo) - S - O - V

La vaca toma agua. La vaca -> toma -> agua. (Sujeto -> Verbo -> Objeto) - S - V - O

(oración) Shuqan. Yuraq allqupa chupan kanchu

  • Huwanshu punkuta apamusha

( Sujeto)Icha Rimatsimuq

  • Shuqan: Shanti(R) kachita(I) rantin(K)

R= rimatsimuq (sujeto); I = Imayka ( objeto); K = kamana ( verbo); qatina, RIK

(objeto)

  • Shuqan 1: Hulyu (R) puka chukuta(I) rantirun (K). RIK
  • Shuqan 2: Alimanta (I) allqu( R) kanisha (k). IRK
  • Yakuta (I) chaqamun(K) Hulya (R). IKR

Ruratsisha rimana

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

oración subordinada

Ruraasiq rimana

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

oración coordinada

frase

  • Shuqan: Uushapa uman (cabeza de oveja)

Takiasha qatinayuq shutisha rimalla

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Frase nominal de orden fijo Kastilla simimipi.

Ishkay shimiwan manaqa atska shimiwan tsay shutisha rimallata rurantsik; hinasi takiasham qatinayuqnin. Kay kaqninkuna kan:

  1. Rimallapa rurin shuti imaypis ushanachu rurakan.
  2. Shimikunapa qatinayuqnin mana kuyuntsu.
  3. Rimallapa puchankuna mana rakikantsu. Runikaq shutilla apan qipa cyranakunata.
  4. Rimay kamariy watana rimalla ruraqninkunapa hukmantsanllam.

Huk shuti hukmanyatsin wakin shutita.

    • Pushku chakra ( chacra de frejol)
    • Aswa yanta (leña para chicha)
    • Atuq kuru ( alacrán) ( lit. zorro gusano)
      • Papa chacra qiru ( árbol en chacra de papa)
      • Shaykuq yuraq ashnu (burro blanco cansadizo)
      • Mikuna challwa Raw mama llaqta qucha ( Del mar de Grau pez comestible)
  • Ishkayantsik kaychu: "Alli siwara chakra"; chakraku, siwaraku alli?, kanan allitsashun.
  1. Alli siwarayuq chakra, chacra de buena cebada.
  2. Siwarapaq alli chakra, chacra buena para cebada.

Ñawpaq shuti tumatsiq

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Preadjetivo.[1]

Ankash qallupi:

  • Aysi (muy) . Aysi achaq upuna ' bebida muy caliente'
  • mas (más, mañakuy). Mas hatun wamra. 'La criatura más grande'
  • Llunpay (Waylas wamani); llinpu ( Ankash washawaqta), Kastilla shimichu: muy , demasiado. Llinpu hiqchi hipash. 'Moza muy coqueta'
  • Allaapa , kastillakipi 'muy', allaapa chasha mikuy. 'Comida muy cocinada'

Negación ( Gary Parker ishkayllata rikasha: 'mana', 'ama')

  • Puritsintsik kaychuqa manata, hukmanpaqa 'ama'ta, 'tsu'tapis.nnaqtasi. Chuskuntin kan mananinapaq.
  • Mana imata musyaq llullu 'bebe ignorante de todo'
  • Ama qillqaytsu ! ' no escribas'.
    • Yakachaqtsu: 'no meteré, no voy a meter'. Markantsu ( no es su pueblo)
    • Markannaq 'sin pueblo natal'
    • mana alli allwi 'arveja mala'
    • ushakayninnaq willana, 'cuento sin final'
      • Mana alli kuraka, 'alcalde malo'.
      • Manaraq yashqa'tsu' warmi wamra, 'niña todavía no mujer adulta'. ( lit. no aún adulta mujer niña)
      • Qincha yuyuu"taqku"', 'No es mi huerta' ( rimallanuw qillqasha, nininqa rimananuw). ( Escritura fraseal, significado oracional).

Yupayyuq rimalla

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Frase con números

Yupakuna kaymi kayan:

  • 1, huk; 2 ishkay, iskay; 3 kima, kinsa, kimsa, kinha; 4 tawa, chusku; 5 pitsqa; 6 suqta, huqta; 7 qanchis; 8 pusaq, puwaq, 9 isqun; 10 chunka; 100 pachak, 1 000 waranga. Niyan Yupay chunkapa away.
  • 20, ishkay chunka; 50 pitsqa chunka; 300 kinsa pachak; 700 qanchis pachak;
  • 11 chunka huk; 19 chunka isqun; 38 kimsa chunka puwaq; 123 huk pachak ishkay chunka kimsa; 321 kimsa pachak ishkay chunka huk; 2014 ishkay waranqa huk chunka chusku.
  • Pitsqa pitsqa ( de 5 en 5); kimsa kar suqta kar ( 3 o 5),; qanchistsay ( completar a 7); qanchisllata ( sólamente 7); qanchisllatapis ( por lo menos 7, siquiera 7); qanchistsu ( diferente a 7); qanchisyaqlla ( a lo más 7, máximo 7). Cero, tsunya, chusaq. Ayka watata usharuyki?-- Usharuw tawa watata (edad, age). Aykatan tsuriki?-- Pitsqam kayan ( existen 5).

Cuantificadores

  1. Gary J. Parker: Gramática Quechua Ancash- Huailas

Kaypipas qhaway

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Simi kamachiy
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?