نونہہ (nəʊṃ) ہتھ یا پیر دیاں انگلاں دے آخر تے اُتے آلے پاسے پاۓ جاندے نیں اتے ایہہ سخت قسم دی پروٹین جیہنوں کیراٹن کہندے نیں اوہدے نال بنے ہوندے نیں۔ نونہہ انساناں، آگو مانساں تے میملاں وچ ہوندے نیں۔ نَونہہ اینج ہوندے نیں جیویں دوجے جنوراں وچ پنجے ہوندے نیں۔ جنوراں وچ کھر تے سینگ وی کیراٹین توں بنے ہوندے نیں۔

نونہہ دا وکھالہ ، نَونہہ میٹرکس، نونہہ پلیٹ تے نَونہہ بستر توں بندا اے۔

نونہہ میٹرکس اوہ ٹشو اے جیہدا بچاؤ، نونہہ کردا اے۔ اے نَونہہ دا اوہ حصہ اے جیہڑا نَونہہ دے تھلے ہوندا اے تے ایہدے وچ نرو، لمف تے لعو نالیاں ہوندیاں نیں۔ ایہہ نَونہہ پلیٹ دے ولگن بنان دا کم کردا اے۔ نَونہہ پلیٹ دی وتھ تے موٹائی دا پتہ نَونہہ میٹرکس دے ناپ، لمائی تے موٹائی توں چلدا اے۔ تے انگل دے سرے دی شکل دسدی اے جے نوں سدھا، مڑیا یا ڈنگا اے۔ میٹرکس اوہدوں تک اُگے گا جدوں تک اہنوں سئی خوراک لبھدی روے گی۔ جدوں نَونہہ پلیٹ لئی نویں ولگن بندے نیں، اوہ پرانے نَونہہ پلیٹ ولگناں نوں اگے دھکا ماردے نیں جیہدی وجہ توں پرانے ولگن دب جاندے نیں جیہدی وجہ توں ایہناں تھلے لعو نالیاں واضح ہو جاندیاں نیں، تے اُتّوں ویکھن تے نَونہہ گلابی رنگ دا دسدا اے۔

لیونولا (نکا چن)، نَونہہ میٹرکس دا ویکھیا جان سکن آلا حصہ اے۔ ایہہ دکھن آلے نَونہہ دی بنیاد تے ہلال شکل وانگوں ہوندی اے۔ اے سب توں ودھ انگوٹھ وچ دسدی اے تے چیچی انگل وچ نئیں دسدی۔

نَونہہ بستر اوہ کھل اے جیہڑی نَونہہ پلیٹ دے تھلے ہوندی اے۔ کھل ورگوں ایہدے وچ وی دو تہواں ہوندیاں نیں، ڈرمس تے ایپی ڈرمس۔ ڈرمس وچ جیوندا ٹشو ہوندا اے جیہدے وچ لعو دی بریک نالیاں تے غدود ہوندے نیں۔ ایپیڈرمس، نوں پلیٹ دے تھلے ہوندی اے ،ایہہ پلیٹ نال انگل سرے تک ہلدی اے۔

نَونہہ سائنَس او تھاں اے جتھے نَونہہ دی جڑ ہوندی اے۔ ایہہ کھل دے تھلے نَونہہ دا مڈھ اے۔ ایہہ میٹرکس دے تھلے چھیتی اگن آلے ٹشو توں بندا اے۔

نَونہہ پلیٹ ، نَونہہ دا سخت حصہ اے، جیہڑا کیراٹن پروٹین دا بنیا ہوندا اے۔ مردہ تے دبے ولگناں دی بہت ساری تہواں ہوندیاں نیں جیہڑی نَونہہ نوں سخت تے لچک آلا بناندیاں نیں۔ نَونہہ توں مراد کدی کدی صرف ایس حصے نوں وی سمجھیا جاندا اے۔

ازاد سرا نَونہہ پلیٹ دا سب توں آخری سرا ہوندا اے جہنوں وڈھیا جاندا اے۔ جتھے نَونہہ پلیٹ دا آزاد سرا تھلے کھل نال جڑدا اے اوتھے اک جھلی ہوندی اے جنوں ہائیپو نیچیئم آکھی دا اے۔

• اک صحت مند نَونہہ دا کم انگل دے سرے دے آلے دوالے دے ٹشو دا بچاؤ کرنا اے۔
• اے انگل دے سرے تے داب پین ویلے اوہنوں حرکت کرن وچ وی مدد کردا اے۔ نَونہہ انگلی نوں کسے شئے نوں چھون ویلے محسوس کرن وچ وی مدد کردا اے حالانکہ ایہدے وچ حسی سرے نئیں ہوندے۔
• نَونہہ شیواں نوں مضبوطی نال پھڑن وچ مدد کردا اے۔

نَونہہ دا اگن آلا حصہ کھل دے تھلے ہوندا اے جیہڑا نَونہہ دا اکلوتا جیوندا حصہ ہوندا اے۔

میملاں وچ نَونہہ دی اگائی تے لمائی دا تعلق انگلی دے آخری سرے دی لمائی نال ہوندا اے۔ انساناں وچ دوجی انگل، چیچی انگل دی نسبت چھیتی ودھدی اے تے ہتھ دی انگلاں ،پیر دی انگلاں مقابلے چھیتی ودھدیاں نیں۔

انساںاں وچ نَونہہ اک مہینے وچ 3 ملی میٹر ودھدا اے۔ ہتھ دے نَونہہ 3 توں 6 مہینے وچ پورا اُگدے نیں تے پیراں دے نَونہہ پورا اگن لئی 12 توں 18 مہینے لا دیندے نیں۔ نَونہہ دی اگائی عمر، جنس، موسم، ورزش، خوراک تے وراثت نال ہوندی اے۔

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: نوں

انسانی اَنگ

باہرلے انگ  : - سر · متھا · مُکھ · اکھ · نک · بُلھ · ٹھوڈی · کن · ہتھ · انگلاں · انگوٹھا · چیچی · نون٘ہہ · لت · بان٘ہہ · جباڑھا  · بال · پیر · گوڈا · گوڈے دی چپݨی · گٹا · چھاتی · کھل · موڈھا · دھوݨ · گھنڈی · سینا · پِنّی · ڈھڈ · دُھنّی · لَک · ڈھو · پسلی · پَٹ

اندرلے انگ  : - کلیجا · دل · نکی آندر · گردے · معدہ · پھپھڑے · آنڈاتھیلی · پینکریاز · دماغ · ہڈی · وڈی آندر · پِتّا · لہو

مونہہ دے اندرلے انگ  : - مون٘ہہ · جیبھ · دند · حݪق · حݪق دا کاں