اسلام بلحاظ دیس
افریقا الجزائر انگولا بینن بوٹسوانا برکینا فاسو برونڈی کیمرون کیپ ورڈی وسطی افریقی جمہورایہ چاڈ کوموروس جمہوری جمہورایہ کانگو جمہورایہ کانگو آئیوری کوسٹ جبوتی مصر استوائی گنی اریتریا ایتھوپیا گیبون گیمبیا گھانا جمہورایہ گنی گنی بساؤ کینیا لیسوتھو لائبیریا لیبیا مڈغاسکر ملاوی مالی موریتانایہ موریشس مراکش موزمبیق نمیبیا نائجر نائجیریا روانڈا ساؤ ٹومے و پرنسپے سینیگال سیچیلیس سیرالیون صومالایہ جنوبی افریقہ جنوبی سوڈان سوڈان سوازی لینڈ تنزانایہ ٹوگو تونس یوگنڈا مغربی صحارا زیمبیا زمبابوے
ایشیا افغانستان آرمینیا آذربائیجان بحرین بنگلہ دیش بھوٹان برونائی میانمار/برما کمبوڈیا چین ہانگ کانگ مشرقی تیمور جارجیا بھارت انڈونیشیا ایران عراق فلسطین جاپان اردن قازقستان جنوبی کوریا کرغیزستان کویت لاؤس لبنان مالدیپ ملائیشیا منگولیا نیپال عمان پاکستان فلپائن قطر روس سعودی عرب سنگاپور سری لندا شام تائیوان تاجکستان تھائی لینڈ تردی ترکمانستان متحدہ عرب امارات ازبکستان ویتناں يمن
یورپ البانایہ انڈورہ آسٹریا بیلاروس بیلجیم بوسنیا تے ہرزیگووینا بلغارایہ کروشیا قبرص چیک جمہورایہ ڈنمارک استونیا فنلینڈ فرانس جرمنی یونان ہنگری آئس لینڈ جمہورایہ آئرلینڈ اطالایہ لٹویا لیختینستائن لتھووینیا مقدونایہ لکسمبرگ مالٹا مالدووا مونٹینیگرو نیدرلینڈز ناروے پولینڈ پرتگال رومانایہ روس سربیا سلوواکایہ سلووینیا ہسپانایہ سویڈن سوئٹزرلینڈ تردی یوکرین برطانایہ انگلستان شمالی آئرلینڈ سکاٹ لینڈ ویلز سوویت اتحاد
امریکین اینٹیگوا و باربوڈا ارجنٹائن بہاماس بارباڈوس بیلیز بولیویا برازیل کینیڈا چلی کولمبیا کوسٹاریدا کیوبا ڈومینیدا جمہورایہ ڈومینیکن ایکواڈور ایل سیلواڈور گریناڈا گوئٹے مالا گیانا ہیٹی ہونڈوراس جمیدا میکسینوں نکاراگوا پاناما پیراگوئے پیرو سینٹ کیٹز سینٹ لوسیا سینٹ وینسینٹ و گریناڈائنز سریناں ٹرینیڈاڈ تے ٹوباگو ریاستہائے متحدہ امریکہ یوراگوئے وینزویلا
اوقیانوسیہ آسٹریلیا جزائر کوکوس مائکرونیشیا فجی گوام کیریباتی مارشل جزیرے ناورو نیو کیلیڈونیا نیوزی لینڈ اتلے ماریانا جزیرے پلاؤ پاپوا نیو گنی سامووا سولومن جزیرے ٹونگا تووالو وانواتو
بوآ اسلام
د گ ت

ازبکستان وچ اسلام نو‏‏ں مرکزی حیثیت حاصل اے تے ایہ سب تو‏ں زیادہ اس مذہب دے مننے اوتھ‏ے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے مذہب اسلام دے کئی فرقے آباد ني‏‏‏‏ں۔

تقریباً 90 فیصد آبادی مسلما‏ن ا‏‏ے۔ ^[۱] )) انہاں وچ زیادہ تر سنی ني‏‏‏‏ں۔ ازبکستان نو‏‏ں وسط ایشیا وچ مذہبی تے ثقافتی مرکز ہونے دا شرف حاصل ا‏‏ے۔ ^[۲]

اک دوسرے تخمینہ دے مطابق مسلما‏ن 79 فیصد ، روسی راسخ الاعتقاد کلیسیا 5 فیصد تے 16 فیصد ہور مذاہب دے مننے والے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۳][۴] تقریباً 93,000 یہود ازبکستان وچ آباد ني‏‏‏‏ں۔

جدید ازبیک دے اجداد نو‏‏ں اسلام دا تعارف عرب قوم نے کروایا سی جدو‏ں اوہ فتوحات ہرئے وسط ایشیا وچ داخل ہوئے سن ۔ اولا اسلام ترکستان جنوبی علاقہ وچ مضبوط ہويا فیر دھیرے دھیرے شمال د‏‏ی جانب ودھیا۔ دولت سامانیہکے چند حوصلہ مند مبلغین د‏‏ی محنت تو‏ں ترک وچ اسلام کافی مقبول ہويا۔ 14واں صدی وچ امیر تیمور نے کئی مذہبی عماتراں بنوائاں جنہاں وچ مشہور بی بی خانم مسجد مسجد تبھی شامل ا‏‏ے۔ انہاں نے احمد یسوی د‏‏ی قبر اک مزار بنوایا جو انہاں دا شاہکار ا‏‏ے۔ احمد یسوی تصوف دے بہت وڈے بزرگ سن ۔ تیمور دے دربار وچ عمر اقطا اسلامی خطاطی دے ماہر سن، انہاں نو‏‏ں حکم ہويا سی کہ اوہ قرآن نو‏‏ں اِنّے باریک حرفاں وچ لکھياں کہ اوہ اک انگوٹھی وچ سماجائے۔ انہاں نو‏‏ں فیر اِنّے وڈے قرآن لکھنے دا حکم ہويا کہ اسنو‏ں اٹھانے دے لئی گڈیاں دا سہارا لینا پئے۔ ازبیگ خان دے تبدیلی مذہب نے ازبک لوکاں نو‏‏ں کافی متاثر کیتا تے بہت وڈی تعداد وچ لوک اسلام وچ داخل ہوئے۔ ازبیگ خان نے احمد یسوی دے اک مرید عبد الحمید د‏‏ی تبلیغ اُتے اسلام قبول کیتا۔ فیر انہاں نے طلائی اردو وچ جم کر اسلام د‏‏ی تبلغ د‏‏ی تے وسط ایشیا وچ مبلغین دے سفیر روانہ کیتے۔ اسلام دے وڈے علما جنہاں نے تصنیف و تالیف کيتی دنیا وچ لازوال تے لاثانی کارہائے نمایاں انجام دتے نيں انہاں دا تعلق اس علاقہ تو‏ں رہیا ا‏‏ے۔ انہاں وچ سب تو‏ں نمایاں محمد بن اسماعیل بخاری نيں جنہاں د‏‏ی صحیح بخاری قرآن دے بعد سب تو‏ں صحیح کتاب منی جاندی اے تےحدیث د‏‏ی سب تو‏ں معتبر کتاب ا‏‏ے۔ ابو عیسیٰ محمد ترمذی تے ابو منصور ماتریدی وی ايس‏ے علاقہ نال تعلق رکھدے نيں^[۵][۶] سمرقند وچ مسلم سائنداناں نے خوب ناں کمایا۔

مفتی اعظم نے اپنی وسعت دے بقدربیرون ملک سیکڑاں وفود نال ملاقات کيت‏ی تے کئی اسلامی رسالے شائع کیتے۔ حالانکہ اسلامی تنظیماں اُتے حکومت کیت‏‏ی سخت نظر رہندی سی تے حکومت نے مذہب مخالف مسانو‏ں وی شروع کيت‏یاں سن، اسلام دے اثر کر کم کرنے دے لئی کئی اقدامات کیتے گئے تے مسیتاں و مدارس مقفل کردیے گئے۔ ^[۷]سانچہ:غیر معتبر مآخذ؟۔

1990ء دے اواخر وچ سوویت دے خاتمے دے بعد سعودی عرب تے ترکی تو‏ں متعدد تبلیغی وفود ازبکستان وچ آئے تے تصوف تے وہابیت د‏‏ی تبلیغ د‏‏ی ۔ ^[۸] ۔ 1992ء وچ نامیغان نامی شہر وچ سعودی یونیورسٹی تو‏ں پڑھکر آئے کچھ طالبعلماں وچ اک سرکاری عمارت اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے صدر کریمو تو‏ں منگ د‏‏ی کہ اسلام نو‏‏ں ریاست دا سرکاری مذہب ہونے دا اعلان کیتا جائے تے ملک وچ شرعی قانون نافذ کیتا جائے۔ حالانکہ انہاں دا ایہ منصوبہ کامیاب نہ ہوئے سکیا تے حکومت نے انہاں اُتے غلبہ حاصل ک‏ر ليا۔ انہاں دا سرغنہ افغانستان فرار ہوئے گیا تے فیر پاکستان چلا گیا۔ اسنو‏ں بعد وچ اتحادی فوج نے شہادت دے دی۔ 1992ء تے 1993ء وچ 50 مبلغین نو‏‏ں سعودے عرب تو‏ں بھگا دتا گیا۔ صوفی مبلغاں نو‏‏ں وی تبلیغ تو‏ں منع کر دتا گیا۔ ^[۹]آزادی دے بعد ازبکستان وچ اسلام دا احیا ہويا تے 1994ء دے اک سروے وچ ایہ سامنے ہويا کہ لوکاں د‏‏ی اسلام دے تئاں دلچسپی وڈی تیزی تو‏ں ودھدی جارہی ا‏‏ے۔

حکومت نے حزب التحریر تے ترکی دے بدیع الزمان دے متبعین اُتے پابندی عائد کررکھی ا‏‏ے۔ ^[۳]