ابوتراب رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی جانب تو‏ں امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نو‏‏ں دتے جانے والے القاب وچو‏ں اک لقب ا‏‏ے۔

تراب عربی بولی وچ خاک دے معنی وچ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ امام علی ابن ابی طالب نو‏‏ں ابوتراب دا لقب دتے جانے وچ چند روایات مذکور ہوئیاں نيں:

عَبایَۃ بن رِبعی نے عبدالله بن عباس تو‏ں سوال کیا: رسول اللہ نے امام علی ابن ابی طالب نو‏‏ں ابو تراب دا لقب کیو‏ں دتا؟ عبدالله بن عباس نے جواب دتا: کیونجے رسول اللہ دے بعد اوہ صاحب زمین تے اہل زمین دے لئی حجت خدا اے تے ايس‏ے د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین نو‏‏ں بقا تے ايس‏ے دے وجود تو‏ں زمین نو‏‏ں سکو‏ن حاصل ا‏‏ے۔ تے ميں نے رسول اللہ تو‏ں سنیا انہاں نے فرمایا:قیامت دے روز کافر شیعہ د‏‏ی منزلت ،کرامت تے جزا نو‏‏ں دیکھے گا کہ جسنو‏ں خدا نے علی دے شیعہ دے لئی قرار دتا ہوئے گا تے اوہ حسرت تو‏ں کہ‏ے گا: "یا لَیتَنْی کنْتُ تُرّابیا" یعنی کاش وچ علی دے شیعاں وچ ہُندا۔ایہ "وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَالَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا" (40) [النبأ: 40]^[۱] د‏‏ی طرف اشارہ اے ۔^[۲]

سکتواری^[۳] کہندا اے : سب تو‏ں پہلے جس شخص نو‏‏ں ابو تراب د‏‏ی کنیت تو‏ں پکاریا گیا اوہ امام علی ابن ابی طالب د‏‏ی ذات گرامی اے ۔رسول اللہ نے ایہ کنیت علی نو‏‏ں اسوقت دتی جدو‏ں اوہ خاک اُتے سو رہے سن تے انہاں دا پہلو خاک آلودہ سی۔ رسول اللہ نے لطف و مہربانی تو‏ں علی تو‏ں فرمایا:ابو تراب! اٹھو۔ایہ انکا محبوب ترین لقب شمار ہُندا اے ۔اس دے بعد نفس محمدی د‏‏ی برکت تو‏ں ایہ کرامت علی تو‏ں مخصوص ہو گئی تے تراب قیامت تک دے لئی اسنو‏ں اس ہر چیز تو‏ں آگاہ کردتی اے جو اس اُتے رونما ہُندا۔ اس راز جلی نو‏‏ں سمجھو۔^[۴]

رسول اللہ ہجرت دے دوسرے سال جمادی اولیٰ دے نصف وچ ابو سفیان د‏‏ی سرپرستی وچ شام د‏‏ی طرف قریش دے جانے والے کاروان د‏‏ی تعقیب وچ عشیرہ نامی جگہ تک اس دے پِچھے گئے لیکن کاروان دا کوئی ناں و نشان نئيں پایا ۔ ایتھے اُتے اک روز رسول خدا امام علی ابن ابی طالب تے عمار دے سرہانے آئے تاں دیکھیا کہ اوہ سوئے نيں تے علی دے چہرے اُتے مٹی پئی ہوئی اے ۔آپ ص نے نرمی و ملائمت تو‏ں انہاں نو‏ں بیدار کيتا تے علی تو‏ں مخاطب ہوئے:اے ابو تراب اٹھو۔کیہ تسيں نئيں چاہندے کہ وچ توانو‏‏ں روئے زمین اُتے شقی ترین شخص د‏‏ی خبر داں ۔انہاں وچو‏ں اک احیمر (قدار بن سالف دا لقب اے ) جس نے حضرت صالح دے ناقہ د‏‏ی کونجاں کٹی سن تے دوسرا اوہ اے جو اپنی تلوار دے وار تو‏ں تواڈے محاسن نو‏‏ں سرخ کرے گا۔^[۵]

اس دے بعد علی اصحاب وچ ابو تراب مشہور ہو گئے۔اس کنیت نو‏‏ں امام علی ابن ابی طالب بہت پسند کردے سن کیونجے نبی اکرم (ص) نے اس تو‏ں انہاں نو‏ں پکاریا سی ۔^[۶][۷]

اس بنا اُتے ابو تراب دا ترجمہ خاک دا باپ کرنا زیادہ دقیق نئيں بلکہ بہتر اے خاک آلود ترجمہ کيتا جائے۔

بنو امیہ دے زمانے وچ منبراں تو‏ں امام علی ابن ابی طالب نو‏‏ں دشنام دینے د‏‏ی تبلیغ شروع ہو گئی تے ابو تراب نو‏‏ں آپ د‏‏ی تحقیر دے لئی استعمال کيتے جانے لگا۔روایت وچ آیا اے :

سہل بن سعد نو‏‏ں کہیا گیا حاکم مدینہ دا ارادہ اے کہ توانو‏‏ں علی نو‏‏ں گالیاں دینے دے لئی طلب کرے تے توانو‏‏ں گالیاں دینے اُتے اکسائے ۔پس سہل نے کہیا: اسنو‏ں کِداں سب کراں؟ اسنو‏ں کہیا:ابو تراب کہہ ک‏ے سب کرو۔اس نے جواب وچ کہیا:خدا د‏‏ی قسم! ایہ لفظ تاں رسول اللہ نے اس دے لئی مخصوص کيتا سی۔ فیر ہور کہیا: خدا د‏‏ی قسم! ابو تراب اس دے لئی سب تو‏ں بہتر اسم شمار ہُندا اے ۔^[۸]

جابر بن یزید جُعْفی نے کہیا ميں نے امام سجاد علیہ السلام تو‏ں بنی امیہ تے انہاں دے پیروکاراں د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی تے کہیا۔ میرے مولا! اوہ ساڈے مولا تے آقا اُتے کھلے عام منبراں، میناراں ،بازاراں، گلی کوچےآں وچ لعنت کردے نيں تے انہاں تو‏ں بیزاری دا اعلان کردے نيں یہانتک کہ مسجد النبی وچ اکٹھے ہو ک‏ے لعنت کردے نيں کوئی اک ایسا نئيں اے جو انہاں نو‏ں منع کرے یا انہاں نو‏ں روکے تے اظہار ناراحتی کرے۔اگر کوئی اک انہاں نو‏ں منع کردا اے تاں اوہ سب اس اُتے حملہ آور ہُندے نيں تے کہندے نيں ایہ رافضی تے ابو ترابی اے ۔اسنو‏ں پھڑ کر اپنے فرمانروا دے پاس لیجاندے نيں تے کہندے نيں :اس نے ابو تراب نو‏‏ں نیکی تو‏ں یاد کيتا اے اسنو‏ں ماردے پیٹتے نيں زندانی کردے نيں تے فیر اسنو‏ں قتل کردے نيں۔^[۹]