Zwężenie tętnic szyjnych (łac. stenosis arteriae carotidis internae ang. carotid artery stenosis) – jest to zwężenie lub zamknięcie światła tętnicy szyjnej wewnętrznej, zwykle spowodowane przez miażdżycę. Choroba przebiega bezobjawowo lub występują ubytkowe objawy neurologiczne.

Miażdżyca jest przyczyną ponad 90% zwężeń tętnicy szyjnej wewnętrznej^[1][2] . Zmiany są przeważnie zlokalizowane w rozwidleniu tętnicy szyjnej wspólnej i w początkowych odcinkach tętnicy szyjnej wewnętrznej i zewnętrznej. Odrywanie się skrzeplin, fragmentów blaszek miażdżycowych lub całkowite zamknięcie światła naczynia mogą być przyczyną przemijającego udaru niedokrwiennego lub udaru.

Zwężenie może przebiegać bezobjawowo. Objawy wynikają z wystąpienia niedokrwienia mózgu. W przebiegu choroby mogą występować epizody przemijającego udaru niedokrwiennego (TIA), czyli stanu w którym dochodzi do krótkotrwałych, przemijających, trwających do 24 godzin objawów uszkodzenia mózgu na skutek niedokrwienia. W wyniku całkowitego zamknięcia światła lub w mechanizmie zatorowo-niedokrwiennym może dojść do udaru z nieodwracalnymi zmianami w mózgu i trwałym kalectwem.

Najczęstsze objawy:

• niedowłady, porażenia, zaburzenia czucia po stronie przeciwnej do zwężenia,
• zaburzenia mowy, jeśli zwężenie występuje po stronie półkuli dominującej,
• zaburzenia widzenia po stronie zwężenia:
  • przemijająca nagła ślepota jednooczna (rzadziej dwuoczna),
  • ustępujące niedowidzenie połowicze,
  • krótkotrwałe występowania mroczków,
• szmer naczyniowy nad tętnicą szyjną, osłuchiwalny w okolicy kąta żuchwy. Przy bardzo dużym zwężeniu nie słychać szmeru!

Objawom mogą towarzyszyć:

• napadowy ból i zawroty głowy,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia pamięci.

Dużą rolę w rozpoznaniu ma wywiad oraz osłuchanie tętnic szyjnych, których szmer przemawia za zwężeniem. Zwężenie tętnicy szyjnej zwykle jest rozpoznawane za pomocą USG dopplerowskiego z kolorową prezentacją. Angio-TK i angio-MR są przydatne do oceny tętnic w odcinku wewnątrzczaszkowym i wykrywaniu ognisk udaru. Angiografia klasyczna jest wykonywana w ramach postępowania leczniczego lub gdy inne metody nie pozwalają ocenić stopnia zwężenia.

Metody leczenia można podzielić na metody inwazyjne i zachowawcze.

• zwalczanie czynników ryzyka miażdżycy,
• leczenie przeciwpłytkowe - każdy chory do końca życia musi przyjmować kwas acetylosalicylowy, w razie przeciwwskazań klopidogrel lub tiklopidynę^[2] .

Chirurgiczne metody leczenia obejmują zabieg endartektomii lub angioplastykę z wszepieniem stentu. Endartektomia jest to operacja polegająca na usunięciu złogów z naczynia, zwykle z wszczepieniem łaty naczyniowej^[3].

Wskazania do operacji:

• objawowe zwężenie światła naczynia >70%^[2] [1],
• bezobjawowe zwężenie światła naczynia >75%^[2] [1],
• bezobjawowe zwężenie światła naczynia >70% u chorych kwalifikowanych do CABG, operacji tętniaka aorty lub zespołu Leriche’a^[2] ,
• zwężenie 50-69% u chorych z objawami niedokrwienia, u których wystąpiły objawy oczne w ciągu ostatnich 3 miesięcy (mniejsze korzyści niż przy zwężeniu >70%)^[2] .

Przeciwwskazaniami do operacji są: udar dokonany, niedrożność tętnic szyjnych, tętniak tętnic wewnątrzczaszkowych, ciężkie choroby współistniejące^[1].

Powikłania okołooperacyjne wynoszą około 6%, wyniki odległe są korzystne u 87% chorych^[1].

• Andrzej Szczeklik: Choroby wewnętrzne. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2010. ISBN 978-83-7430-216-6.
• Wojciech Noszczyk (red.): Chirurgia.. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 83-200-3120-6.
• Jan Fibak (red.): Chirurgia. Warszawa: PZWL, 1996. ISBN 83-200-2012-3.