Zaraza wielka
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
zaraza wielka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Orobanche elatior Sutton Trans. Linn. Soc. 4: 178 1798[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Zaraza wielka[4] (Orobanche elatior Sutton) – gatunek rośliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Azji i Europie[5]. W Polsce jest rzadka. Występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu i w pasie wyżyn. Jej stanowiska podawane były m.in. z Pomorza Gdańskiego, Niecki Nidziańskiej, Bramy Morawskiej, Wyżyny Śląskiej, Wyżyny Kieleckiej, Przedborskiej i Lubelskiej. W Karpatach podano jej występowanie tylko z pojedynczych stanowisk w Beskidzie Wyspowym, na Pogórzu Wielickim i Cieszyńskim[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Pojedyncza, zazwyczaj gruba, różowa lub rdzawoczerwona, gruczołowato owłosiona, pokryta gruczołowatymi łuskami[6].
- Kwiaty
- Grzbieciste, 15-28 mm długości, zebrane w kłos długości ok. 30 cm. Kielich dwułatkowy. Łatki te są 2-zębne, rzadziej całobrzegie, z przodu zrośnięte lub przylegające. Korona kwiatu na początku różowa, później bladożółta, gruczołowato owłosiona. Poniżej pręcików zwęża się w rurkę, a powyżej stopniowo rozszerza. Warga dolna ma 3, zazwyczaj równe łatki, czasami tylko łatka środkowa jest większa. Warga górna jest delikatnie gruczołowato owłosiona, całobrzega lub wycięta, czasami tylko 2-łatkowa. Nitka pręcika owłosiona i zgrubiała w nasadzie. Szyjka słupka gruczołowato owłosiona. Znamię z dwiema łatkami[6].
- Owoc
- Walcowata torebka[6].
- Gatunki podobne
- Liczne gatunki zaraz są bardzo podobne morfologiczne. Za pewne można uznać tylko oznaczenie gatunku potwierdzone przez specjalistę[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Bylina, geofit. Jest rośliną bezzieleniową i, jak wszystkie zarazy, pasożytem. W literaturze podaje się, że jej żywicielami są różne gatunki roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae), w kilkuletnich badaniach prowadzonych przez polskich specjalistów stwierdzono jednak, że w Polsce jedynym jej żywicielem jest chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa). Kwitnie od czerwca do sierpnia. Nasiona rozsiewane są przez wodę i wiatr[6].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 38[6].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Roślina była objęta w Polsce ochroną ścisłą w latach 2004-2014, od 2014 znajduje się pod częściową ochroną gatunkową[8].
Gatunek jest umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[9] w grupie gatunków rzadkich, potencjalnie zagrożonych (kategoria zagrożenia R). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-08].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
- ↑ a b c d e f g Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
- BioLib: 40952
- EoL: 2899377
- EUNIS: 176270
- Flora of China: 210001379
- Flora of North America: 210001379
- FloraWeb: 4030
- GBIF: 7332525
- identyfikator iNaturalist: 61978
- IPNI: 662313-1
- NCBI: 223105
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2395726
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:662313-1
- Tela Botanica: 46692
- identyfikator Tropicos: 23600161
- CoL: 74VST
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
