Wojciech Dzieduszycki

Wojciech Dzieduszycki (przed 1901)
Data i miejsce urodzenia	13 lipca 1848 Jezupol
Data i miejsce śmierci	23 marca 1909 Wiedeń
Zawód, zajęcie	polityk, filozof, eseista, historyk sztuki i pisarz
Rodzice	Władysław Dzieduszycki, Antonina z Mazarakich Dzieduszycka
Małżeństwo	Seweryna Dzieduszycka
Dzieci	Władysław Jakub, Antonina Łuszczewska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wojciech Dzieduszycki (ur. 13 lipca 1848 w Jezupolu, zm. 23 marca 1909 w Wiedniu) – polski hrabia, polityk, poseł IV, V, VI, VII, VIII i IX kadencji Sejmu Krajowego, filozof, eseista, historyk sztuki i pisarz (dramaturg, powieściopisarz oraz nowelista)^[1].

Konserwatysta, jednocześnie przeciwny polityce stańczyków, podolak, właściciel dóbr Jezupol koło Stanisławowa.

Studiował historię, filozofię i prawo na uniwersytetach we Lwowie i Wiedniu, gdzie w 1871 został doktorem filozofii. Od 1870 współpracował z periodykiem „Czas” oraz krakowskim „Krajem”. W 1872 debiutował beletryzowanym traktatem filozoficznym Władysław. Wielokrotnie podróżował, m.in. do Włoch i Grecji. Ostatnie lata życia spędził w Wiedniu. W 1907 odznaczony Orderem Korony Żelaznej I klasy^[2].

Zmarł w Wiedniu, zwłoki przewieziono i pochowano w Jezupolu w grobowcu familijnym^[3].

Był synem hrabiego Władysława herbu Sas i Antoniny z Mazarakich herbu Newlin ze Strutynia. Obydwie rodziny – ze strony ojca i matki należały do elity galicyjskiego ziemiaństwa (były już ze sobą wcześniej skoligacone – macochą hr. Władysława była Klaudia z Mazarakich, siostra jego żony Antoniny), posiadających swoje rozległe dobra w okolicach Stanisławowa, lecz mocno związanych z Lwowem.

Wojciech Dzieduszycki ożenił się w 1873 z kuzynką, hrabianką Seweryną Dzieduszycką, córką Aleksandra, i osiadł we wsi Olszanica w powiecie tłumackim. Miał z nią m.in. syna Władysława Jakuba i córkę Antoninę (po mężu Konradową Łuszczewską).

Odegrał wybitną rolę w życiu politycznym zaboru austriackiego, jako jeden z przywódców partii konserwatywnej.

• Od 1876 poseł do Sejmu Krajowego Galicji, zwolennik ugody z Rusinami.
• 1879–1885 (VI kadencja), 1886^[4]–1887^[5] (VII kadencja, z I kurii w okręgu wyborczym Stanisławów–Bohorodczany–Tłumacz–Buczacz) i ponownie od 1895 poseł do parlamentu austriackiego, jeden z przywódców Koła Polskiego i od 17 listopada 1904 do 1906 jego regimentarz (prezes)^[6]. Zwolennik zasady decentralizacji i praw narodów monarchii austro-węgierskiej.
• Od 1887 – członek korespondent Akademii Umiejętności,
• Od 1896 – profesor historii filozofii i estetyki Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie cieszył się wielką popularnością wśród młodzieży
• W 1898 otrzymał tytuł tajnego radcy^[7][8].
• VI 1906–1907 minister dla Galicji w gabinecie barona Becka^[9]

Jako filozof pozostawał pod wpływem Kanta, ale starał się spod tego wpływu wyemancypować przy pomocy filozofii Kartezjusza. Używając metody psychologicznej, wychodząc od człowieka i przyjmując fakt samowiedzy jako pierwotny, doszedł do pojęcia Boga, które później wciągnął w zakres teorii poznania. Usiłował wykazać, że istnieje ścisły związek między duchem ludzkim a Bogiem, jako niezbędnym dla człowieka warunkiem poznania siebie samego, jak i świata zewnętrznego. W poglądach poznawczych Dzieduszyckiego wyróżnić można szereg różnych pierwiastków: racjonalny, empiryczny, intuicyjny i pragmatyczny. Był znakomitym mówcą i prelegentem.

• Władysław (1872)
• Bohdan Chmielnicki (1873)
• Ateny (1878)
• Aurelian (1879)
• Studia estetyczne (1878–1890)
• Baśń nad baśniami (1889)
• Listy ze wsi (1889–1890, 2 tomy)
• Anioł (1892)
• Roztrząsania filozoficzne o podstawach pewności ludzkiej (1892)
• Historia malarstwa we Włoszech (1892)
• O wiedzy ludzkiej (1896)
• Dokąd nam iść wypada (1910)
• Historia filozofii (1914)

Tłumaczył także dzieła Sofoklesa i Szekspira^[10].

• Józef Buszko: Galicja 1859–1914, polski Piemont. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02732-8. Brak numerów stron w książce
• Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII – 2 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 454–455, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.
• Andrzej Kosnarewicz: Dzieduszycki Wojciech. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 70–71.
• † Hr. Wojciech Dzieduszycki. „Kurjer Lwowski”. 137, s. 1, 4, 23 marca 1909.

• Katarzyna Łoza o Wojciechu Dzieduszyckim na stronie Radia Lwów
• Publikacje i rękopisy Wojciecha Dzieduszyckiego w bibliotece Polona