Zhang Wentian

Nazwisko chińskie
Pismo uproszczone 张闻天 Pismo tradycyjne 張聞天 Hanyu pinyin Zhāng Wéntiān Wade-Giles Chang Wen-tien

Zhang Wentian (ur. 30 czerwca 1900, zm. 1 lipca 1976), znany także jako Luo Fu (洛甫) – chiński uczony, polityk komunistyczny, dyplomata, sekretarz generalny Komunistycznej Partii Chin.

Urodził się w 1900 roku na przedmieściach Szanghaju w zamożnej rodzinie chłopskiej. W wieku sześciu lat rozpoczął naukę klasycznych chińskich tekstów, a w wieku lat dwunastu opuścił dom, aby pobierać nauki w szkole kierowanej przez intelektualistów znajdujących się pod wpływem zachodnich idei. Wtedy też pojawiły się jego pierwsze wątpliwości co do systemu społecznego i politycznego panującego w Chinach^[1]. Gdy w maju 1919 rozpoczął się studencki Ruch 4 Maja, będący wyrazem sprzeciwu wobec postanowień traktatu wersalskiego, Zhang wziął w nim aktywny udział. Był wówczas studentem pierwszej chińskiej szkoły inżynierii hydromechanicznej Hehai w Nankinie. W krótkim czasie opublikował przeszło trzydzieści esejów, krytykując w nich tradycyjne chińskie społeczeństwo, system prawny oraz wyznaniowy. W wyniku wydarzeń Ruchu 4 Maja porzucił studia, zostając tłumaczem i publicystą^[1].

W wieku osiemnastu lat został zmuszony do zawarcia zaaranżowanego przez rodziców małżeństwa. Ożenił się z pochodzącą z chłopskiej rodziny Wei Yuelian, z którą miał dwie córki. Małżeństwo rozpadło się po wyjeździe Zhanga do Japonii w 1920 roku^[2].

W 1920 roku Zhang wyjechał do Japonii, gdzie przebywał przez pół roku. Dzięki zawartym tam znajomościom z młodymi chińskimi literatami, zaczął w większym stopniu interesować się literaturą piękną. Uczył się także języka japońskiego. Po powrocie do Chin zafascynowany był dziełami Tołstoja i Tagorego. Czytał także Biblię i interesował się Buddyzmem. W tym właśnie okresie wybrał socjalistyczną drogę, odrzucając anarchizm i tołstojowską idee "powszechnej miłości" i "niesprzeciwiania się złu"^[1].

Zhang nie wstąpił jednak wtedy jeszcze do KPCh, ani nie rozpoczął kariery politycznej. Podjął pracę krytyka literackiego i tłumacza. Wkrótce sam zaczął tworzyć. Jego twórczość bazowała na wywodzącym się z Ruchu 4 Maja Ruchu Nowej Literatury, który zakładał pochwałę postępowej mentalności społeczeństw zachodnich, której przeciwstawiał dążące do harmonii zamiast postępu, społeczeństwo chińskie. Tłumaczył działa pisarzy z wielu krajów, oraz pisał krytyki literackie^[3].

W 1922 roku otrzymał propozycję pracy dla chińskiej gazety Datong Bao w San Francisco.

W latach 1920-1924 kształcił się w Japonii oraz w USA,

A następnie w 1925 roku podjął studia na Uniwersytecie Sun Jat-sena w Moskwie i w Instytucie Czerwonej Profesury^[4] i w tym samym roku wstąpił do KPCh^[5]. Po powrocie do kraju w 1931 roku zasiadał w Komitecie Centralnym i Stałym Komitecie Biura Politycznego Komunistycznej Partii Chin. Został kierownikiem Wydziału Propagandy KC. W latach 1934-35 był przewodniczącym Ludowego Komitetu Chińskiej Republiki Radzieckiej.

Uczestniczył w Długim Marszu w czasie którego spiskował (wspólnie z Mao Zedongiem i Wang Jiaxiangiem) przeciwko Bo Gu. W 1934 roku zastąpił Mao Zedonga na stanowisku przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych^[6]. 5 lutego 1935 roku, po usunięciu Bo Gu, został sekretarzem generalnym partii^[4]. Oficjalnie poinformowano o tym jednak dopiero miesiąc później po ugruntowaniu się władzy Mao i Zhanga^[7]. Piastował to stanowisko aż do jego likwidacji w 1945 roku po oskarżeniach o trockizm^[8]. W obawie o utratę kierownictwa partii na rzecz Zhang Guotao, 7 lutego oficjalnie poparł plan Mao Zedonga aby zamiast maszerować do Syczuanu pozostać w prowincji Guizhou (pretekstem była sprowokowana przez Mao potyczka z wojskami syczuańskimi, w której zginęło ok. 4 000 żołnierzy Armii Czerwonej, co miało być przykładem na to, że wojska te są zbyt silne aby maszerować do Syczuanu)^[9]. Mianował też wtedy Mao "ogólnym dowódcą frontu", które to stanowisko specjalnie dla niego stworzył^[7]. Od 1938 był dyrektorem Instytutu Marksizmu-Leninizmu KC KPCH w Yan'anie. W latach 1945-56 członek Biura Politycznego, a w latach 1956-60 zastępca członka BP.

Był jednym z organizatorów chińskiego MSZ. Mianowany pierwszym przedstawicielem ChRL przy ONZ w styczniu 1950, którego to stanowiska nigdy nie objął. Od kwietnia 1951 do stycznia 1955 roku przebywał jako ambasador w ZSRR^[10]. Po powrocie do Chin w latach 1954-1960 był wiceministrem spraw zagranicznych ChRL^[4]. Z jego inicjatywy powołano Instytut Problemów Międzynarodowych, jako ośrodek badawczy MSZ^[11].

W 1959 roku na konferencji w Lushanie poparł wystąpienie marszałka Peng Dehuaia, w którym krytykował on politykę wielkiego skoku, a następnie sam wystąpił z krytyką programu gospodarczego^[12]. Na sierpniowym plenum tego samego roku Zhang otrzymał od Mao list wzywający go do złożenia szczerej samokrytyki, oraz został pozbawiony funkcji wiceministra spraw zagranicznych. Jednak jego pozycja partyjna nie została jeszcze naruszona^[13]. W czasie rewolucji kulturalnej poddany represjom. Wraz z Peng Dehuaiem byli wyprowadzani na podwyższenia, gdzie byli kopani, okładani pięściami i fotografowani w pokłonie hańby^[14]. Zesłano go do Wuxi w prowincji Jiangsu, gdzie zmarł^[4].

W sierpniu 1978 roku został pośmiertnie zrehabilitowany^[4][15].

• 1919 - Ponad 30 esejów krytykujących tradycyjne chińskie społeczeństwo

Kategoria:Ambasadorowie Chin w Rosji Kategoria:Chińscy komuniści Kategoria:Urodzeni w 1900 Kategoria:Zmarli w 1976 Kategoria:Ofiary rewolucji kulturalnej