Ronnie Lee Gardner — były amerykański przestępca skazany wyrokiem sądu na karę śmierci za morderstwo popełnione w 1985 roku i stracony przez rozstrzelanie przez stan Utah w 2010 roku. Sprawa Gardnera toczyła się przed sądem przez okres prawie 25 lat, co doprowadziło do przyjęcia ustawodawstwa przez Izbę Reprezentantów stanu Utah ograniczającego liczbę wnoszonych apelacji od wyroków sądu w sprawach zagrożonych karą śmierci^[1].

W październiku 1984 roku Gardner zabił Merlvyna Johna Otterstroma podczas rabunku, którego dopuścił się w Salt Lake City. Podczas przetransportowania w kwietniu 1985 r. na rozprawę sądową, śmiertelnie postrzelił adwokata Michaela Burdella podczas nieudanej próby ucieczki. Uznany za winnego popełnienia dwóch morderstw Gardner został skazany na dożywocie za pierwszy zarzut oraz otrzymał karę śmierci za drugi zarzut^[2][3]. W wyniku incydentu, do którego doszło na sali rozpraw, stan Utah przyjął nowe środki bezpieczeństwa^[4]. Podczas odbywania kary w więzieniu stanowym (Utah State Prison) oskarżono Gardnera o kolejne przestępstwo zagrożone karą śmierci za uduszenie współwięźnia w 1994 r. Jednakże zarzut został oddalony przez Sąd Najwyższy stanu Utah (Utah Supreme Court) ze względu na fakt, iż ofiara przeżyła^[2].

W czasie wielu apelacji, obrońcy Gardnera przedstawiali dowody o charakterze łagodzącym świadczące o burzliwym wychowaniu Gardnera, który spędził prawie całe swoje dorosłe życie w więzieniu^[2]. Jego prośba o złagodzenie kary śmierci została odrzucona w 2010 roku, po tym jak bliscy jego ofiar zeznali przeciwko niemu^[5][6]. Prawnicy Gardnera przedstawili sprawę Gardnera nawet w Sądzie Najwyższym Stanów Zjednoczonych, lecz ten nie zgodził się interweniować^[7].

Egzekucja Gardnera w więzieniu stanowym (Utah State Prison) stała się głównym obiektem zainteresowania mediów w czerwcu 2010 roku ze względu na fakt, iż była ona pierwszą tego rodzaju przeprowadzoną przez rozstrzelanie w USA od 14 lat^[8]. Gardner zeznał, iż wybrał tą właśnie metodę egzekucji przez wzgląd na mormońskie pochodzenie^[9]. Dzień przed rozstrzelaniem Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich wydał oświadczenie prostujące stanowisko kościoła w sprawie odkupienia win własną krwią^[10]. Sprawa Gardnera rozpoczęła debatę na temat kary śmierci oraz czy Gardner był predysponowany do używania przemocy w swoim życiu ze względu na trudne dzieciństwo^[11].

Ronnie Lee Gardner urodził się w Salt Lake City w stanie Utah i był najmłodszym spośród siedmiorga dzieci Dana i Ruth Gardnerów. Dan był alkoholikiem, który opuścił dom, aby założyć nową rodzinę, gdy Ronnie był małym dzieckiem. Dan i Ruth rozwiedli się, gdy Ronnie miał 18 miesięcy. Sześć miesięcy później znaleziono owiniętego w pieluchę, niedożywionego i błąkającego się po ulicach Ronniego. Pracownicy opieki społecznej wnieśli pozew o brak należytej opieki i wzięli go pod opiekę, lecz później zwrócono Ronniego matce. Relacje Gardnera z ojcem były burzliwe; Dan nie wierzył, iż jest jego biologicznym ojcem i często wspominał o tym synowi. Zdaniem Gardnera został on sam wychowany przez starszą siostrę i był molestowany seksualnie przez swoje rodzeństwo^[2][12]. Czasami uciekał z siostrą i szukał schronienia na polu namiotowym (hobo camp). Przed ukończeniem 10 roku życia Gardner był już uzależniony od narkotyków i alkoholu. Wraz z bratem Randym zostali aresztowani za kradzież butów kowbojskich i w konsekwencji zabrani do zakładu karnego dla nieletnich. Gardner wspomina ze smutkiem jak jego ojciec Dan przyjechał odebrać brata Randy’ego, a jego samego zostawił w zakładzie^[12].

Matka Gardnera poślubiła Billa Lucasa, który odbywał karę więzienia w Wyoming w 1968 roku^[12]. Małżeństwo Gardner z Lucasem miało ostatecznie dziewięcioro dzieci. Gardner podziwiał Lucasa, który wykorzystywał swoich pasierbów jako czujki podczas włamywania się do domów. Będąc kilkunastoletnim chłopakiem Gardner przebywał już w wielu zakładach karnych, w tym nawet przymusowo w zakładzie psychiatrycznym Utah State Hospital w Provo. Gardner był niski jak na swój wiek i opisywał jak musiał walczyć, aby móc się obronić i zdobyć szacunek. Jak sam przyznał – „Byłem małym paskudnym gnojkiem”^[2] Gardner was small as a boy, and described that he had to fight to defend himself and earn respect. In Gardner's own words, "I was a nasty little bugger."^[12].

Podczas przebywania w Utah State Industrial School w Ogden, Gardnerowi wizytę złożył został Jack Statt, który zamieszkał z jego bratem Randym^[12]. Zdaniem Gardnera, Statt spotkał Randy’ego na przystanku autobusowym i zapłacił mu USD 25 za seks oralny^[2]. Po wypuszczeniu ze szkoły w 1975 r. Gardner zatrzymał się u Statta. Mimo iż pracownicy opieki społecznej zauważyli, że mężczyźni przebywający w domu ubrani byli jak kobiety, Statt oficjalnie objął Gardnera i jego brata opieką zastępczą. Gardner przyznał, że Statt dopuszczał się wobec nich aktów płciowych – „Byłem przekonany, że takie życie jest normalne”^[12]. Gardner stwierdził w teście psychologicznym, że pracował jako prostytutka mieszkając ze Stattem, którego profil psychologicznym zgadzał się z profilem pedofila. Gardner powiedział, iż okres spędzony pod opieką zastępczą był najstabilniejszym okresem w jego całym życiu i przyznał – „Jack był dobrym facetem i próbował nam pomóc”^[2].

Gardner sporadycznie kontynuując uczęszczanie do szkoły zawodowej (industrial school)^[12] spotkał Debrę Bischoff w kamienicy w Salt Lake City, gdzie mieszkała jego matka. Bischoff opisała go jako „bardzo troskliwego. Nigdy nie naraził mnie na żadne niebezpieczeństwo. Trzymał mnie z dala od tych rzeczy”. Ze związku z Bischoff Gardner miał córkę urodzoną w maju 1977 r. oraz syna urodzonego w lutym 1980 roku^[2][13], lecz został skazany za kradzież i odesłany do wiezięnia stanowego (Utah State Prison) w tym samym miesiącu, kiedy urodził się mu syn. Gardner zdołał uciec z więzienia o zaostrzonym rygorze 19 kwietnia 1981 r. Podczas ucieczki został postrzelony w kark, gdy próbował zabić mężczyznę, którego podejrzewał o zgwałcenie Bischoff^[12]. W lutym 1983 r. został rozpoznany jako prowodyr w zajściu, w którym więźniowie zabarykadowali blok więzienny i wzniecili pożar^[3].

6 sierpnia 1984 r. Gardner uciekł z aresztu ze szpitala University of Utah Hospital, po tym jak udawał chorobę ciągle wymiotując. Gardner zaatakował Dona Leavitta - policjanta odpowiedzialnego za transportowanie więźniów i zmusił go do otwarcia kajdanek mówiąc mu przy tym – „Zapewne zdajesz sobie sprawę, że jeśli ten doktor wróci będę zmuszany zabić was oboje”^[3][12]. Podczas ucieczki Gardner uderzył tak mocno Leavitta, że potrzebował on później drutów do zrekonstruowania twarzy^[2]. Gardner wcelowując z pistoletu prosto w plecy zmusił studenta medycyny – Mike’a Lyncha, aby ten zabrał go na swoim motorze z terenu szpitala^[12]. 11 sierpnia listonosz odnalazł broń palną Leavitta w skrzynce pocztowej w notatką od Gardnera – „to jest broń i portfel zabrany od strażnika w szpitalu. Nie chcę już nikogo więcej skrzywdzić. Chcę być po prostu wolny”^[2].

Nocą 9 października 1984 r. Gardner obrabował bar Cheers Tavern w Salt Lake City. Będąc pod wpływem kokainy postrzelił w twarz ze skutkiem śmiertelnym barmana Melvyna Johna Otterstroma^[2][14]. Kuzyn Otterstroma Craig Watson zeznał, że Gardner „zarobił na kradzieży mniej niż USD 100”. Krewni powiedzieli, iż Gardner pojawił się na pogrzebie Otterstroma podając się za przyjaciela z czasów dzieciństwa^[12]. Po tym jak policja dowiedziała się o miejscu przebywania Gardnera udało im się go zatrzymać trzy tygodnie po pogrzebie w mieszkaniu swojego kuzyna. Gardner zeznał, iż doszło do strzelaniny ponieważ Otterstrom wywołał bójkę, lecz śledczy pracujący nad tą sprawą nie odnaleźli żadnych dowód potwierdzających wersję Gardnera. Gardner trafił do aresztu, a sąd wyznaczył kaucję w wysokości USD 1,500,000^[15]. Kierowcą, który pomagał mu uciec był Darcy Perry McCoy, który zeznał przeciwko niemu w sądzie^[16].

2 kwietnia 1985 r. podczas rozprawy za zabójstwo Otterstroma Gardner mający przy sobie rewolwer, który został przemycony do sądu Metropolitan Hall of Justice w Salt Lake City, próbował uciec po raz kolejny^[16]. Jim Kleine ze straży pożarnej miasta Salt Lake City uważał, że broń dostarczono Gardnerowi, w momencie gdy eskortowano go z podziemnego parkingu do gmachu sądu^[3]. Gardner został natychmiast postrzelony w klatkę piersiową przez strażnika Luthera Hensleya^[2]. Gardner zdołał jednak ranić w brzuch nieuzbrojonego strażnika George’a „Nicka” Kirka^[17]. Po tym jak dobiegł do archiwum sądu Gardner stanął twarzą w twarz z adwokatami – Robertem Macrim oraz Michaelem Burdellem, którzy wykonywali prace pro publico bono dla jego kościoła. Kiedy Gardner postrzelił Burdella w oko^[18], ten krzyknął – „o mój Boże”. Gardner zdołał wydostać się z gmachu sądu, lecz został momentalnie otoczony kilkunastoma policjantami. Wyrzucił broń, upadł i krzyknął – „nie strzelać, nie mam przy sobie żadnej broni”^[2].

Gardner został przewieziony do kliniki University of Utah Health Services Center, w której jego stan został określony jako poważny, lecz po pewnym czasie doszedł do siebie. Burdell z kolei umarł jakieś 45 minut później w czasie operacji wykonywanej w Holy Cross Hospital^[3][15]. Kirk przeżył operację, lecz jego stan w LDS Hospital został określony jako krytyczny. Podczas przeszukiwania gmachu sądu odnaleziono pod umywalką w toalecie damskiej torbę męskich ubrań^[17]. Prokurator Bob Stott był zdania, że broń Gardnera była umocowana taśmą do wodotrysku z wodą pitną znajdującego się na parterze^[4]. Darcy Perry McCoy odnaleziono nieuzbrojoną i aresztowano jakieś 1,5 km dalej^[19]. Jej siostra Carma Jolley Hainsworth został skazana na okres ośmiu lat pozbawienia wolności za dostarczenie ubrań oraz przekazywanie wiadomości przed próbą ucieczki^[20]. Tożsamość osoby, która dostarczyła Gardnerowi broń palną nie była wówczas jeszcze znana^[16]. Dyrektor departamentu więziennictwa William Vickrey nie potępił działań strażników więziennych, którzy eskortowali Gardnera^[21], lecz szeryf hrabstwa Salt Lake „Pete” Hayward przyznał, iż strażnik, który postrzelił Gardnera powinien był strzelać tak długo aż zabije Gardnera^[22]. Analiza wykazała jednak, iż strażnicy nie mogli strzelać, ponieważ Gardner posłużył się zakładnikiem jako żywą tarczą^[23]. Szeryf Hayward przyznał, że próba ucieczki „było całkiem dobrze przygotowana”, a winą za zdarzenie obarczył źle opracowany rozkład gmachu sądu, co umożliwiało swobodny dostęp do miejsc, gdzie więźniowie byli transportowani^[4][17][24].

W czerwcu 1985 r. Gardner przyznał się do zabójstwa Otterstroma i został skazany na dożywocie bez prawa do zwolnienia warunkowego^[2]. Podczas jednego z posiedzeń sądu Gardner groził zakłóceniem rozprawy sądowej, ponieważ ubolewał nad przymusem noszenia kajdanek na nogach, które zablokowałyby się gdyby Gardner podjął ponowną próbę ucieczki. Strażnicy doradzili Gardnerowi, iż przyzwoite zachowanie może odnieść korzystny skutek wobec decyzji ławy przysięgłej^[25]. Sędzia federalny Jay E. Banks poinstruował ławę przysięgłych 22 października 1985 r. o możliwości wydania werdyktu skazującego Gardnera za nieumyślne spowodowanie śmierci w przypadku gdyby ława przysięgłych uznała, że Gardner działał pod wpływem przymusu emocjonalnego lub psychicznego, gdy postrzelił Burdella^[26]. Ława przysięgłych obradowała krócej niż trzy godziny i uznała Gardnera winnego morderstwa zagrożonego karą śmierci. Gardner, skazany na karę śmierci, wybrał egzekucję poprzez rozstrzelanie zamiast śmierci w wyniku zastrzyku^[2]. Ustawodawcy w stanie Utah w 2004 roku wykluczyli możliwość egzekucji poprzez rozstrzelanie, lecz przestępcy skazani przed 2004 r. wciąż mieli możliwość wyboru tej metody. Od 1976 r. tylko dwaj inni więźniowie zostali rozstrzelani w USA (w obu przypadkach w stanie Utah) – Gary Gilmore oraz John Albert Taylor. W przeciwieństwie do Taylora, który przyznał, że wybrał tą właśnie metodę egzekucji, aby skompromitować stan^[27], obrońca Gardnera powiedział, że jego klientowi nie zależało na przyciąganiu uwagi, lecz po prostu chciał umrzeć w ten właśnie sposób^[28]

((Cytat)) Brakujące pola: treść. Nieznane pola: 3. Przestarzałe pola: 1 oraz 2.

Oczekiwanie przez Gardnera, który wówczas był najmłodszą osobą skazaną na karę śmierci, na wykonanie wyroku nie przebiegało spokojnie. 19 lutego 1987 r. odbyła się rozprawa sądowa, podczas której Gardner wraz z innymi więźniami zgłosili pretensje o „niezgodne z konstytucją zamknięcie w celi”, w której panują warunki niehigieniczne wraz z złym jedzeniem^[30]. 28 października 1987 r. Gardner zbił szklaną ściankę w miejscu odwiedzin i uprawiał seks z kobietą, z którą się spotykał, podczas gdy inni współwięźniowie krzyczeli i zabarykadowali drzwi. Zdaniem rzecznika więzienia stanowego Juana Benavideza strażnik przebywający w pokoju kontrolnym, pomimo tego, że Gardner „uszkodził instalację świetlną”, „wciąż widział co się działo”^[31]. Gardner stwierdził, iż był to wypadek^[32][33]. W 1993 roku członek stanowej Izby Reprezentantów Dan Tuttle wprowadził „ustawę Ronnie Lee Gardnera”,w której proponował, aby funkcjonariusze organu ochrony porządku publicznego mieli prawo zastrzelenia więźniów usiłujących uciec – „zarówno tych uzbrojonych, jak i nieuzbrojonych”^[34].

25 września 1994 r. Gardner pod wpływem alkoholu, który sfermentował w umywalce we własnej celi więziennej, dźgnął nożem zrobionym z okularów przeciwsłonecznych współwięźnia Richarda „Fatsa” Thomasa. Thomas doznał dziewięciu ran ciętych w okolicach twarzy, ust, ręki oraz klatki piersiowej, które bezpośrednio zagrażały jego życiu. Mimo tego Thomas zdołał powrócić do zdrowia. Gardner został ponownie oskarżony o przestępstwo zagrożone karą śmierci zgodnie z ustawodawstwem stanu Utah z 1974 r. zastrzeżonego dla wszelkich prób zabicia współwięźniów z premedytacją^[35]. W historii Stanów Zjednoczonych nie zaistniał precedens sądowy skazujący na karę śmierci za popełnienie takiego właśnie przestępstwa. Zgodność ustawy z konstytucją została podważona, a obrońcy Gardnera nazwali ustawę „zdezaktualizowaną oraz anachroniczną”^[36] and the charge against Gardner was thrown out by the Utah Supreme Court because the victim did not die.^[2]. Zarzuty wobec Gardnera zostały oddalone przez Sąd Najwyższy stanu Utah (Utah Supreme Court), ponieważ ofiara nie umarła.

W lutym 1996 r. Gardner zagroził, że pozwie stan Utah wymuszając dzięki temu egzekucję poprzez rozstrzelanie. Powiedziałem sędziemu podczas rozprawy sądowej w 1991 roku, iż dzieci nakłaniały go do wybrania zastrzyku śmiertelnego, lecz później zmieniły zdanie gdy już wydoroślały. Powiedział, że woli śmierć poprzez rozstrzelanie ze względu na „mormońskie pochodzenie”. Gardner był również zdania, iż ustawodawcy w przeciwieństwie do opinii publicznej chcą wyeliminować egzekucję przez rozstrzelanie ze względu na wizerunek stanu Utah przed zbliżającymi się w 2002 roku Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi^[9].

W roku 1998 gmach sądu Metropolitan Hall of Justice został zastąpiony powstałym za kilkanaście milionów dolarów gmachem Scott M. Matheson Courthouse. Winą za tragiczną w skutkach próbę ucieczki Gardnera w 1985 r. obciążono zbyt łatwy dostęp do pomieszczeń sądowych oraz niezastosowanie wystarczających środków bezpieczeństwa. W konsekwencji w nowym gmachu sądu znacznie zaostrzono środki bezpieczeństwa. Poprzedni prokurator Kent Morgan przyznał, iż „bez wątpienia jest to zasługa Gardnera”^[4]. 3 marca 2001 r. gmach sądu Metropolitan Hall of Justice został zrównany z ziemią^[37].

Szablon:Multiple image In 2007, U.S. federal judge Tena Campbell rejected Gardner's appeal that his attorneys were inadequate because they were unable to prove that he did not mean to kill his victim. The 10th U.S. Circuit Court of Appeals rejected motions for appeal by his defense on March 8, 2010.^[38] Gardner attempted to give up the process at least three times, but his attorneys convinced him to continue appealing each time.^[2] State court Judge Robin Reese signed an execution warrant on April 23 ordering the state to carry out the death sentence.^[39]

W 2007 r. sędzia federalny Tena Campbell odrzuciła apelację Gardnera jakoby jego obrońcy nie byli wystarczający kompetentni, aby udowodnić, iż Gardner nie zamierzał zabić swojej ofiary. 10. Sąd Apelacyjny odrzucił wszelkie wnioski o apelację składane przez obrońców Gardnera 8 marca 2010 roku^[38]. Gardner próbował zaprzestać składania wniosków co najmniej trzy razy, lecz jego obrońcy przekonali go, aby odwoływał się za każdym razem^[2]. Sędzia stanowy Robin Reese podpisał nakaz egzekucji 23 kwietnia nakazując stanowi wykonanie kary śmierci^[39].

At Gardner's commutation hearing on June 10, 2010, lawyers and medical experts in his defense argued whether meningitis contracted at the age of 4 had damaged his brain. Gardner had also huffed gas and glue with his siblings, and played with mercury stolen from gas meters by his stepfather to sell.^[2] Three of the jurors that sentenced Gardner to death signed an affidavit that they would have recommended life without parole, an option that was not available in Utah until 1992.^[15] Gardner claimed that he was a changed man who counseled other inmates and was interested in starting an organic farm project for youths on 160 acres (Błąd: Zła jednostka konwertowana. Zobacz konwertowane jednostki.) in Box Elder County, Utah.^[40] Gardner's attorney presented a letter his client wrote to Oprah Winfrey requesting funds for the project.^[40] Gardner also argued that it was not justifiable to execute him after so much time had passed since the crime.^[28]

10 czerwca 2010 r. podczas rozprawy sądowej o złagodzenie wymiaru kary obrońcy oraz lekarze specjaliści z ramienia obrony przekonywali, iż zapalenie opon mózgowych, którym Gardner zaraził się w wieku 4 lat uszkodziło jego mózg. Gardner również wdychał gaz oraz klej ze swoim rodzeństwem, jak i bawił się rtęcią, którą ukradł jego ojczym z gazomierzy w celu sprzedaży^[2]. Trzech sędziów przysięgłych, którzy skazali Gardnera na karę śmierci podpisali pisemne oświadczenie złożone pod przysięgą, że optowaliby za dożywotnią karą więzienia bez możliwości zwolnienia warunkowego. Nie było to jednak dopuszczalne w stanie Utah przed 1992 rokiem^[15]. Gardner twierdził, że jest odmienionym człowiekiem, który doradza innym współwięźniom i pracuje nad projektem rolnictwa ekologicznego dla młodzieży na obszarze 65 ha w hrabstwie Box Elder County w stanie Utah^[40]. Obrońca Gardnera przedstawił list, który Gardner napisał do Oprah Winfrey prosząc o dofinansowanie projektu^[40]. Gardner uważał również, iż egzekucja nie byłaby słusznym rozwiązaniem biorąc pod uwagę czas jaki minął od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa^[28].

((Cytat)) Brakujące pola: treść. Nieznane pola: 3. Przestarzałe pola: 1 oraz 2.

Assistant state attorney general Tom Brunker argued against clemency, stating: "Mr. Gardner was sentenced to death and earned that death penalty because of his unflagging history of violent crime."^[40] The family of the late George "Nick" Kirk recounted how his being shot by Gardner affected their lives and ultimately shortened Kirk's life. Kirk's daughter Barb Webb said, "He's done a lot of horrific things in his past and I think, given the chance, he would do them all again." Jason Otterstrom, whose father Melvyn was murdered by Gardner, struggled to describe the impact upon his family.^[6] After listening to the testimony from the families of the victims, the Utah Board of Pardons and Parole declined Gardner's commutation request, stating that the jury's verdict and sentence were "not inappropriate."^[5] The board members cited his violent record during incarceration and questioned his effort to reform as being "too little, too late."^[40] Gardner revealed at the hearing that it was Darcy Perry McCoy who provided him the gun with which he murdered Michael Burdell. Deputy Salt Lake County attorney Bob Stott said that McCoy would not be prosecuted because Gardner, the only witness, was going to be executed.^[20]

Zastępca prokuratora generalnego stanu Utah Tom Brunker wyraził sprzeciw wobec ułaskawienia Gardnera twierdząc – „Pan Gardner został skazany na śmierć i zasłużył na tą właśnie karę śmierci ze względu na niesłabnące akty przemocy, których się dopuścił w swoim życiu”^[40]. Rodzina zmarłego George’a „Nicka” Kirka opisała jak jego postrzelenie wpłynęło na ich życie i ostatecznie skróciło jego żywot. Córka Kirka Barb Webb dodała – „Dopuścił się wielu okropnych rzeczy w przeszłości i myślę, że gdyby tylko miał sposobność, ponownie dopuściłby się tego samego”. Jason Otterstrom, którego ojciec Melvyn został zamordowany przez Gardnera, z trudem był w stanie opisać jaki wpływ wywarło to wydarzenie na jego rodzinę^[6]. Po złożeniu zeznań przez rodziny ofiar Rada ds. zwolnień warunkowych (Utah Board of Pardons and Parole) odrzuciła wniosek Gardnera o złagodzenie kary stwierdzając, iż werdykt ławy przysięgłej oraz samo skazanie na śmierć „nie było niestosowne”^[5]. Członkowie rady przytoczyli kartotekę kryminalną Gardnera podczas jego pobytu w więzieniu i podważyli jego chęć zmiany twierdząc, iż jest ona „zbyt mała i byt późna”^[40]. Gardner zeznał podczas przesłuchanie, że to właśnie Darcy Perry McCoy dostarczyła mu broń palną, którą zabił Michaela Burdella. Zastępca prokuratora generalnego Bob Stott powiedział, iż nie zostanie wniesione oskarżenie przeciwko McCoy, ponieważ Gardner, jedyny świadek, będzie stracony^[20].

((Cytat)) Brakujące pola: treść. Nieznane pola: 3. Przestarzałe pola: 1 oraz 2.

The Utah Supreme Court upheld lower court rulings on June 14, 2010, exhausting Gardner's appeals within the state.^[5] The U.S. Supreme Court turned down final appeals on June 17, though a court order indicated that dissenting Justices Stephen Breyer and John Paul Stevens would have granted a stay of execution. Utah governor Gary Herbert declined to intervene and said that Gardner had "a full and fair opportunity" in court.^[7] State attorney general Mark Shurtleff announced on Twitter that he signed off on the execution: "I just gave the go ahead to Corrections Director to proceed with Gardner's execution."^[28]

Sąd Najwyższy stanu Utah podtrzymał wszystkie wcześniejsze wyroki sądów niższych instancji 14 czerwca 2010 roku^[5], uniemożliwiając Gardnerowi kolejne apelacje. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych odrzucił ostatnie apelacje 17 czerwca, chociaż nakaz sądowy wskazywał, iż sędziowie Sądów Najwyższych Stephen Breyer oraz John Paul Stevens mogliby zatwierdzić wstrzymanie wykonania wyroku. Gubernator stanu Utah odmówił interweniowania w sprawie Gardnera stwierdzając, iż miał on „należną sposobność wykazania braku swojej winy” w sądzie. Prokurator Generalny stanu Utah Mark Shurtleff ogłosił na Twitterze, iż podpisał się pod egzekucją Gardnera – „Tylko posunął sprawę do przodu – do dyrektora więzienia, aby ten zajął się już jego egzekucją”^[28].

Szablon:Multiple image Opponents of capital punishment gathered at the Utah State Capitol to hold a rally during the final appeals. The protest was attended by Gardner's family, and was organized by Utahns for Alternatives to the Death Penalty. The protest also included the support of Brian King of the Utah House of Representatives, who pledged to urge the legislature to reconsider the use of the capital punishment.^[41] The family of murder victim Michael Burdell had also appealed on Gardner's behalf, stating that Burdell was a pacifist who would have opposed the death penalty.^[42]

Przeciwnicy kary śmierci zebrali się pod Utah State Capitol w celu zorganizowania wiecu. Protest został zorganizowany przez stowarzyszenie Utahns for Alternatives to the Death Penalty (Mieszkańcy stanu Utah za Alternatywą dla Kary Śmierci). Na proteście nie zabrakło rodziny Gardnera. Wiec był również wspierany przez Briana Kinga z Izby Reprezentantów stanu Utah, który obiecał zalecić zgromadzeniu ustawodawczemu ponowne rozważenie skazywania na karę śmierci^[41]. Rodzina Michaela Burdella również stanęła po stronie Gardnera stwierdzając, iż był on pacyfistą, który sprzeciwiał się karze śmierci^[42].

News media arrived from around the world and raised the issue of blood atonement because of Gardner's citation of his Mormon roots in selecting the firing squad.^[43][44][45] Some followers of Mormonism are taught that murder is so heinous that the blood of the offender must be spilled to pay for their sins.^[27] On the day before Gardner's execution, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints released the following statement:

Media z całego świata przyjechały do stanu Utah i podniosły kwestię odkupienia win własną krwią^[43][44][45]. Niektórzy wyznawcy mormonizmu nauczani są, iż morderstwo jest tak ohydną zbrodnią^[27], że krew sprawcy musi zostać rozlana, aby zapłacić za grzechy. Na dzień przed egzekucją Gardnera Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich wydał poniższe oświadczenie:

W połowie 19. wieku, gdy kazania były nacechowane emocjami niektórzy członkowie kościoła, jak i jego przywódcy używali ostrego języka, a także wierzyli, iż ludzie mogą odkupić swoje grzechy poświęcając swoje życie.

Jednakże tzw. „odkupienie win własną krwią” nie jest doktryną obowiązującą w Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Nauczamy oraz wierzymy w niezmierną oraz całkowitą pokutę Jezusa Chrystusa, która sprawia, iż wybaczenie grzechu oraz zbawienie osiągalne jest dla każdego człowieka^[10].

Other denominations voiced their opposition to the use of capital punishment. Reverend David Henry of the First Baptist Church of Salt Lake City said, "Violence breeds violence... It doesn’t work. It's ineffective, and it's brutalizing all of us."^[41] Cardinal Keith O'Brien of the Roman Catholic Church later used Gardner's case to describe the "culture of vengeance" in the United States.^[11]

Inne wyznania wyraziły swój sprzeciw co do kary śmierci. Pastor David Henry z Pierwszego Kościoła Chrzciciela powiedział – „Przemoc rodzi przemoc… Kara śmierci nie działa. Nie jest skuteczna i na dodatek odczłowiecza każdego z nas”^[41]. Kardynał Keith O’Brien z Kościoła rzymskokatolickiego wykorzystał w późniejszym czasie sprawę Gardnera do opisu „kultury zemsty” w Stanach Zjednoczonych^[11].

According to polls, support for capital punishment had been steadily declining since the 1990s,^[46] but the majority of people in Utah still supported the death penalty in the period leading up to Gardner's scheduled execution.^[39] In 2010, Kay McIff of the Utah House of Representatives sponsored legislation to require condemned inmates to raise all appeal arguments in their first post-conviction petition, noting that Gardner's multiple appeals kept his case lingering on death row for nearly 25 years.^[1]

Sondaże pokazują, iż poparcie dla kary śmierci stale maleje od lat 90.^[46], lecz większość mieszkańców stanu Utah wciąż opowiadała się za karą śmierci w okresie przed planowaną egzekucją Gardnera^[39]. W 2010 r. Kay McIff z Izby Reprezentantów stanu Utah przedłożył projekt ustawy nakazującej skazanym więźniom wnoszenie wszelkich apelacji w pierwszym pozwie złożonym po ogłoszeniu wyroku. Ze względu na niezliczone apelacje składane przez Gardnera oczekiwał on na wykonanie kary śmierci przez blisko 25 lat^[1].

The Utah Department of Corrections provided Gardner's attorney Andrew Parnes with documentation about executions by firing squad and lethal injection. The records included the Utah execution team's training and expertise. Parnes relayed the information to Gardner after agreeing not to disclose it to anyone else.^[38]

On Tuesday June 15, 2010, Gardner ate a last meal of steak, lobster tail, apple pie, vanilla ice cream and 7 Up, before beginning a 48-hour fast while watching The Lord of the Rings film trilogy and reading Divine Justice.^[47] According to his lawyers, the fast was motivated by "spiritual reasons."^[8] Gardner was visited by a Mormon bishop and his family before his execution.^[44][48] Gardner walked voluntarily to his place of execution.^[49] When asked if he had any last words, he responded, "I do not, no."^[50]

Gardner was executed on June 18, 2010, at 12:15 am Mountain Daylight Time^[47] by a firing squad at Utah State Prison in Draper. He was placed in restraints on a black metal chair with a hood covering his head. Sandbags were arranged around him to absorb ricochets. The firing squad was made up of five anonymous volunteers who were certified police officers. The officers stood about 25 ft (7,62 m) from Gardner, aiming at a white target positioned over his heart. One of their .30-caliber Winchester rifles was selected at random and loaded with a non-lethal wax bullet so that they would not know with certainty who fired the fatal shots.^[28] According to the Utah Department of Corrections, the squad used a countdown cadence beginning with five and simultaneously firing right before two.^[49] A media witness observed that Gardner reacted to being shot by briefly clenching and raising his fist. His dark blue jumpsuit made it difficult to see the blood from his wounds.^[44] A medical examiner removed Gardner's hood to reveal his lifeless face. After verifying Gardner's lack of pulse at the neck and pupillary light reflex, the medical examiner pronounced his death at 12:17 am.^[47] He was the first person to be executed by firing squad in the United States since the execution of John Albert Taylor fourteen years earlier.^[8] A commemorative coin was commissioned for prison staff who participated in the execution.^[51] Gardner's friends and family gathered outside the prison at a candlelight vigil while playing "Free Bird" by Lynyrd Skynyrd.^[52] They did not witness his execution, per his request. Some wore shirts with his prisoner number 14873.^[49] His body was cremated and released to his daughter to be taken back to Idaho with family members.^[48]