Rynek Główny w Krakowie – najważniejsza przestrzeń publiczna Krakowa, położona w centrum miasta, miejsce o wyjątkowym znaczeniu historycznym, kulturowym i społecznym. Największy z placów Krakowa, a zarazem największy rynek średniowieczny w Europie (wytoczony został w oparciu o regluarną siatkę mierniczą jako kwadratowy plac o boku nieznacznie przekraczającym 200 metrów, z deformacjami wynikającymi z konieczności dostosowania do pozostałości osadnictwa (kościół Mariacki i kościół św. Wojciecha) sprzed Wielkiej Lokacji, która miała miejsce 5 czerwca 1257i została przeprowadzona przez księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego). Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1300 występuje on pod nazwą Rynek, Ring, Circulus lub Forum, nazywany te zachowały się aż do 1882 roku. Później występuje pod nazwą Rynek Główny.

Wytyczono go z myślą, aby miejscowi oraz podążający szlakami handlowymi kupcy mieli dość miejsca, by móc sprzedawać tu swe towary. Pozostałością licznych niegdyś kramów kupieckich są znajdujące się w centrum Rynku Sukiennice.

Rynek Główny początkowo był własnością władcy. W 1358 Kazimierz Wielki zrzekł się prawa do większości obiektów na Rynków Głównym na rzecz miasta. Ówczesna nazwa Ring pochodzi od ulicy obiegającej rynek, która dziś pokrywa się z chodnikiem i jezdnią. Z każdego boku placu wychodzą trzy równoległe do siebie ulice, wyjątek stanowi ulica Grodzka, która najprawdopodobniej istniała i była powszechnie użytkowana przed lokacją miasta. Cztery ulice (Św. Jana, Sienna, Bracka oraz Szewska) przecinające się w środku tworzą cztery kwartały administracyjne: Sławkoski, Rzeźniczy, Grodzki i Garncaski. Jest to pozostałość po rzymskiej tradycji wytyczania miast w opraciu o dwie krzyżujące się osie (w Krakowie skrzyżowanie przypadło w tzw. krzyżu Sukiennic). W drugiej połowie XIII w. powstały pierwsze obiekty murowane: Sukiennice, sąsiadujące z nimi od wschodu Kramy Bogate (do handlu towarami luksusowymi, o formie zbliżonej do Sukiennic, z 64 komorami handlowymi) i niektóre kamienice. W XIV w. wzniesiono przeważającą część kamienic, ratusz z domem notariusza, Wagę Wielką (Ołowianą), pomiędzy Sukiennicami i kościołem Św. Wojciecha, Wagę Małą (Woskową) po wschodzniej stronie Kramów Bogatych. Około połowy XIV w. Sukiennice uzyskały formę, która z pewnymi modyfikacjami w XVI i XIX przetrwała do dziś. Zachowany ciąg kramów zamykały od południa i północy postrzygalnie (pomieszczenia urzędu pomiaru sukna), północną z nich nazwano później Syndykówką. Murowaną zabudowę handlową otaczała gęstwina drewnianych kramów (jatek),użytkowanych przez przedstawicieli różnych profesji.

Rynek Główny skupiał znaczną część krakowskich, średniowiecznych rezydencji (kamienica Margrabska, pałac Pod Krzysztofory, pałac Zbaraskich, Szara Kamienica) oraz znajdowały się tu również okazałe pałace związane z władzą miejską i królewską (kamienica Hetmańska i kamienica Montelupich). Posiadanie rynkowej kamienicy było bowiem dowodem prestiżu patrycjuszy, urzędników królewskich oraz szlacheckich rodów.

Pierwszy bruk założono w drugiej połowie XIV. W 1373 roku wydano zarządzenie o obowiązku utrzymywania czystości na ulicy przez właścicieli przyległych kamienic. W wieku XVI i pierwszej połowie XVII została zmieniona forma i dekoracja architektoniczna wszystkich budynków Rynku Głównego z wyjątkiem kościoła Mariackiego. Największą budowlą niesakralną stał się ratusz powiększony o spichlerz. W pobliżu narożników Rynku Głównego znajdowały się drewniane zbiorniki na wodę (rząpia), zasilane z rurmusu (wodociągi). Ich pozostałości zostały ujawnione w badaniach archeologicznych. Od połowy XVI w. parterowe pomieszczenia kamienic zamieniane były na sklepy, składy i kantory (w pałacach magnackich, m. in. w Szarej Kamiennicy pomieszczenia wynajmowali głównie kupcy żydowscy, stąd na początku XVII u wylotu ul. Siennej powstał Targ Żydowski). W kamienicach i pałacach rynkowych znajdowały siedzibę pierwsze w państwie instytucje nowożytne (kantor bankowy w kamienicy Pod Krukiem, poczta w kamienicy Montelupich).

W epoce renesansu i wczesnego baroku na Rynku Głównym odprawiane były uroczyste ingresy monarsze, hołdy składane królom, triumfy i parady.

Był miejscem wielu okazałych uroczystości i wydarzeń historycznych I Rzeczypospolitej. Tu 10 kwietnia 1525 książę Prus Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Polski Zygmuntowi I. Przysięga wojskowa na wierność konstytycji 3 maja w 1791 roku. 24 marca 1794 Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej Tadeusz Kościuszko złożył przysięgę Narodowi, rozpoczynając powstanie wprowadzenie armat zdobytych pod Racławicami. Wjazd księcia J. Poniatowskiego i zajęcie odwachu przez wojska polskie 1809 r., bale w Sukiennicach na cześć Napoleona. Rynek znajdował się na osi tzw. Drogi Królewskiej, wiodącej od Barbakanu na Wawel, którędy odbywały się uroczyste wjazdy króla i legacji zagranicznych.

Był miejscem wydarzeń militarncyh rewolucji krakowskiej (1846 r.) i Wiosny Ludów (1848 r.).

Na Rynku Głównym wykonywano publiczne wyroki śmierci, często połączone z torturami (m. in. święcie Mikołaja Wierzynka, Morawickiego). Nożem kaleczono skazańców (obecnie nóż ten zawieszony jest w przejściu w Sukiennicach).

Na przełomie XVII i XVIII w. powstało kilka okazałych pałaców późnobarokowych (Pałac Spiski), przebudowano kilka starszych pałaców (Kamienice: Hetmańska, Margrabska, Pod Ewangelistami, Szara Kamienica).

Za uchwałą senatu wyburzono w latach 1817–1820 ratusz bez wieży. Po 1830 roku powstały pierwsze postoje dorożek. Większość kamienic przeszła na przełomie XVIII i XIX w. w ręce nowych w Krakowie rodzin kupieckich. Część pałaców wykupiły nowe rodziny arystokratyczne (Potoccy – pałac Pod Baranami).

W 1898 roku powstał pomnik Adama Mickiewicza.

Od czasu powstania placu, jego poziom podniósł się w niektórych miejscach o ponad 5 m. Pod nim znajdują się olbrzymie piwnice, m.in. sławna Piwnica pod Baranami. Mieści się tam także kawiarnia Pod Ratuszem i teatr "Maszkaron" oraz mini-muzeum archeologiczne w podziemiach kościoła św. Wojciecha. Istnieje podziemne połączenie Wieży Ratuszowej i Sukiennic, a poniżej głównej ich hali znajduje się długa na 100 m i wysoka na 5 m hala średniowieczna. Inna ukryta pod powierzchnią Rynku przestrzeń w okolicach Sukiennic to leżące od strony ul. Siennej - tzw. Kramy Bogate (ok. 1200 m²).

Niemal wszystkie kamienice i pałace wokół Rynku to kilkusetletnie obiekty zabytkowe. Mieszczą się w nich m.in.: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa i Międzynarodowe Centrum Kultury oraz renomowane sklepy z ekskluzywnymi towarami. Najbardziej znane restauracje to Wierzynek (nr 15) i Hawełka - Tetmajerowska (nr 34). Inne: Wentzl (nr 19), Redolfi (nr 38) i Pod Słońcem (nr 43). Warto zwrócić uwagę na kawiarnię Vis a Vis pod nr 29. To było ulubione miejsce Piotra Skrzyneckiego, twórcy Piwnicy Pod Baranami. Jego figura w charakterystycznym kapeluszu na głowie przesiaduje nadal w tym lokalu lub też w kawiarnianym ogródku na Rynku.

Z Rynkiem Głównym związane są liczne legendy:

• o gołębiach
• o hejnale
• o Twardowskim
• o nożu w Sukiennicach

Rynek jest miejscem spotkań, letnich festiwali, koncertów, targów i prezentacji:

• Międzynarodowe Spotkanie Orkiestr Wojskowych (czerwiec)
• Finały Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
• korowód uczestników Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych
• Festiwal Tańców Dworskich pod Wieżą Ratuszową (sierpień)
• coroczna zabawa sylwestrowa - największy bal w kraju
• targi bożonarodzeniowe (grudzień)
• targi wielkanocne (marzec-kwiecień)
• targi Cepeliada (sierpień)
• intronizacja króla kurkowego (czerwiec)
• inauguracja juwenaliów
• start i meta, lub element trasy Cracovia Maratonu
• Lajkonik
• konkurs szopek zapoczątkowany w 1937 r.
• targi staroci

Na rynku znajdują się:

• Kościół św. Wojciecha
• Ratusz
• Sukiennice
• Pomnik Adama Mickiewicza

Natomiast wokół Rynku znajdują się:

• Kościół Mariacki
• szereg zabytkowych kamienic

W celu podniesienia atrakcyjności, zwiększenia bezpieczeństwa oraz ograniczenia zanieczyszczeń na Rynku Głównym w Krakowie i w okolicy wprowadzono strefy piesze i strefy pieszo-rowerowe.

Linki zewnętrzne:

• Zdjęcia satelitarne rynku

Kategoria:Ulice i place Krakowa

en:Main Market Square, Kraków