Axel Oxenstierna

Data i miejsce urodzenia	16 czerwca 1583 Fånö koło Uppsali
Data i miejsce śmierci	28 sierpnia 1654 Szwecja, Sztokholm
Wielki Kanclerz Królestwa Szwecji
Okres	od 1612 do 1654
Poprzednik	Svante Bielke
Następca	Erik Oxenstierna
generalny gubernator Prus Królewskich
Okres	od 1626 do 1631
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Axel Gustafsson Oxenstierna (/ˈʊksɛnˌʃɛrna/, ur. 16 czerwca 1583 w Fånö koło Uppsali, zm. 28 sierpnia 1654 w Sztokholmie) – szwedzki mąż stanu, najbliższy współpracownik Gustawa II Adolfa, hrabia Södermöre. Twórca reform administracyjnych, dyplomata, strateg, generał gubernator Prus i Rygi.

Axel Oxenstierna urodził się 16 czerwca 1583 roku w miejscowości Fånö koło Uppsali jako syn Gustawa Gabrielssona Oxenstierny (1551–1597) oraz Barbro Bielke (1556–1624), jako najstarszy z dziewięciorga rodzeństwa. Rodzice Oxenstierny pochodzili z bardo starych i wpływowych rodów Królestwa Szwecji, piastujących ważne funkcje polityczne oraz kościelne przez wieki. W roku 1597 po śmierci ojca matka Axela postanowiła wysłać go razem z braćmi na zagraniczne studia gdzie studiował w Rostoku, Wittenberdze oraz Jenie. Po powrocie w 1603 roku został kamerjunkerem (stolnikiem) króla Karola IX Wazy.

W 1606 roku wyruszył ze swoją pierwszą misją dyplomatyczną do Meklemburgii oraz krajów Świętego Cesarstwa Rzymskiego narodu niemieckiego. W czasie swojej misji, został mianowany członkiem rady królewskiej oraz jednym z najbardziej zaufanych ludzi króla Szwecji. W 1609 roku wyruszył do Revalu, aby w imieniu króla pobrać podatki od Estońskiej ludności i rycerstwa. Następnie razem z pozostałymi członkami rady podjął próbę ostrzeżenia króla Danii Christiana IV aby ten zaniechał przygotowań do nowej kampanii wojennej oraz stanął na czele poselstwa które w 1610 roku wyruszyło do Kopenhagi. Starania te nie przyniosły jednak żadnego rezultatu ponieważ już w następnym roku duńskie wojska przekroczyły granice Szwecji rozpoczynając wojne kalmarską. W królestwie panowała napięta atmosfera w związku ze śmiercią Karola IX 30 października 1611 roku jego młody jeszcze syn 17 letni Gustaw Adolf nie był zdolny (w mocy prawa) objąć tron. Trudna sytuacja oraz zagrożenie ze strony Duńskiej wymusiło na stanach zgodę na koronacje małoletniego księcia. W 1612 roku Gustaw Adolf postanowił nadać w podzięce stanom dalsze przywileje a Axela Oxenstierne mianować Wielkim Kanclerzem Królestwa.

6 stycznia 1612 roku Axel Oxenstierna stał się Wielkim Kanclerzem a co za tym idzie drugą najważniejszą osobą w państwie. Pełniąc tę funkcję organizował i kontrolował administrację stając się bardzo rozpoznawalną osobą. Szwecja w tym czasie prowadziła 3 wojny z Królestwem Danii, Rzeczpospolitą Obojga Narodów oraz Rosją. Pierwszym zadaniem Oxenstierny jako kanclerza było osiągnięcie pokoju z którymś z tych państw. Królestwo Danii było uważane za najniebezpieczniejszego wroga co stawiało to państwo jako pierwsze do zawarcia pokoju. Rokowania prowadzono w Knäred gdzie Axel Oxenstierna był pełnomocnikiem króla Szwecji, zakończone pomyślnie w 1613 roku. Za swoje wysiłki w zawarciu tego traktatu Oxenstierna otrzymał liczne nadania ziemskie. Z powodu częstej nieobecności króla w Finlandii oraz Liwonii pełnił tam funkcję faktycznego wicekróla. W czasie pobytu króla w Liwonii finalizował małżeństwo między księżną Katarzyną, siostrą króla oraz Janem Kazimierzem Wittelsbach. W 1617 roku podczas koronacji Gustawa Adolfa został pasowany na rycerza. W 1620 roku stał na czele poselstwa mającemu na celu zaaranżowanie małżeństwa między królem Szwecji oraz Marią Eleonorą Hohenzollern, córką Jana elektora Brandenburgii. W czasie wojen z Rzeczpospolitą oraz Rosją miał za zadanie zaopatrywanie armii we wszystko co niezbędne, włączając to ludzi oraz pieniądze.

Jego starania spotkały się z królewską aprobatą ponieważ w 1622 roku Gustaw Adolf poprosił go o towarzyszenie mu do Liwonii gdzie mianował go generałem gubernatorem Rygi, strategicznego miasta podczas wojny z polakami. Jego służba w Liwonii została nagrodzona kolejnymi nadaniami ziemskimi w tym całym biskupstwem Wendenu. Dzięki zawarciu pokoju z Rzeczpospolitą w 1623 uniknął zerwaniu pokoju z Danią.

W 1605 został członkiem stałego personelu kancelarii króla Szwecji. W 1607 roku wysłany z misją dyplomatyczną do Meklemburgii. Dwa lata później został członkiem Rady Karola IX. W 1612 roku został kanclerzem. Negocjował pokój z Danią w 1613 i z Rosją w 1617. W 1627 został gubernatorem Prus Królewskich. W 1629 roku podpisał rozejm z Polską w Altmarku. Podczas wojny trzydziestoletniej dowodził wojskami szwedzkimi nad Renem. W latach 1632–1644 stał na czele regencji. W 1638 wynegocjował sojusz z Francją. W 1645 narzucił pokój z Danią w Brömsebro^[1]

• kanclerz od 1612
• negocjator pokoju z Danią w 1613 i Rosją w 1617
• od 1626 generalny gubernator okupowanych Prus Królewskich
• 1629 negocjator rozejmu z Polską w Altmarku
• 1631–1636 namiestnik i dowódca sił szwedzkich nad Renem podczas wojny trzydziestoletniej
• 1632–1644 na czele regencji za małoletniości królowej Krystyny
• 1638 zawarł sojusz z Francją
• 1645 narzucił Danii pokój w Brömsebro
• 1648 uzyskał korzystne decyzje pokoju westfalskiego

• Kazimierz Lepszy (red.): Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968. Brak numerów stron w książce

Kategoria:Szwedzcy wojskowi Kategoria:Szwedzcy politycy Kategoria:Urodzeni w 1583 Kategoria:Zmarli w 1654