Franciszek Nawrocki herbu Lubicz (ur. w 1817 w Konarzewie k. Krotoszyna, zm. w 1904 w Konarzewie) – powstaniec i patriota. Był twórcą oddziału powstańczego kosynierów w czasie powstania wielkopolskiego 1848 roku oraz w czasie powstania styczniowego w 1863 roku^[1][2]. Decyzją Rady Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego z dnia 29 maja 2019 roku, Franciszek Nawrocki został uhonorowany patronatem jednej z ostrowskich ulic^[3]

Pochodził z religijnej i patriotycznej rodziny. Był synem Kazimierza Nawrockiego oraz ziemianki Teresy z Sadowskich^[1][2].

Jego dziadkiem był konfederat barski oraz komorzy konarzewski i szczerkowski Marcin Nawrot (1738–1806)^[4] herbu Krucini (Krzyż III). Marcin był też powstańcem kościuszkowskim^[5]. Od 1769 do 1770 roku, był przedstawicielem organów władz konfederacji barskiej na terenie południowej Wielkopolski. Podlegał pod Izbę Konsyliarską. Zajmował się wtedy nakładaniem i pobieraniem podatków oraz kontrybucji na rzecz utrzymania wojsk konfederackich.

Matka Franciszka, Teresa Sadowska (1794–1834) była córką Stanisława Sadowskiego (powstańca kościuszkowskiego) i Zofii. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej herbu Lubicz z Gaju koło Góry Św. Małgorzaty^[6]. Ojciec Franciszka, Kazimierz (1778–1871) był kupcem, tabernatorem i powstańcem listopadowym. Brał on udział w tzw. Wielkiej Emigracji. Wychowany był na dworze konarzewskim^[7].

Franciszek miał liczne rodzeństwo: Wincentego (ur. 1796 – skryba konarzewski) i Andrzeja (ur. 1798} z pierwszego małżeństwa jego ojca z Elżbietą, oraz Katarzynę (ur.1812), Jana Nepomucena Nawrockiego (ur.1813) – kawalera Virtuti Militari, uczestnika powstania listopadowego 1831^[8], Józefę (ur. 1815) oraz Mikołaja (1822).

W 1843 roku Franciszek Nawrocki ożenił się z Jadwigą z Bielawnych i miał 10 dzieci: Marianna (1844), Andrzej (1846), Stefan (1853), Katarzyna (1848), Marianna Małgorzata (1858), Apolonia (1846), Franciszka (1855), Jan Kanty (1860) powstaniec wielkopolski, Michał (1864) powstaniec wielkopolski, Katarzyna II (1867)^[9].

Jego wnukami byli między innymi patrioci i działacze Sokoła – synowie Jana Kantego Nawrockiego: Leon Nawrocki (ur. 1887, sekretarz Wojciecha Korfantego), mjr Władysław Nawrocki (ur. 1891, kawaler Virtuti Militari oraz Krzyża Walecznych), por. mar. Stanisław Nawrocki (ur. 1895, powstaniec wielkopolski i uczestnik wojny 1920 roku, oficer Flotylli Pińskiej), sierż. Edward Nawrocki (ur. 1893, uczestnik I wojny światowej i wojny 1920 roku, kupiec), Antoni Nawrocki (ur. 1904, regionalista krotoszyński)^[10], synowie Michała Nawrockiego: Stanisław Nawrocki (ur. 1900, powstaniec wielkopolski, uczestnik wojny 1920 roku, kawaler Krzyża Walecznych), Stefan Nawrocki (ur. 1906, harcerz, powstaniec wielkopolski, kupiec, działacz społeczny) i prawdopodobnie jeden z najmłodszych powstańców wielkopolskich Feliks Nawrocki (ur. 1911, kupiec i demokrata)^[11].

Po powstaniu listopadowym od 1831 roku młody Franciszek ukrywany był przed zaborcami pruskimi. W latach 1836 - 1839 siłą wcielony do wojska pruskiego. W 1843 roku wziął ślub z Jadwigą Bielawną, córką Maksymiliana. W latach 1844-1848 roku współpracował z Ludwikiem Oborskim w zakresie przyszłej organizacji oddziału powstańczego w rejonie Baszkowa, Salni, Konarzewa, Perzyc i Szczerkowa. Oddział ten w liczbie ok. 30 kosynierów, a potem ponad 250, koncentrował się najpierw w rejonie Małego Rynku w Krotoszynie, a następnie w Pleszewie^[12].

W 1848 roku jako „Jakub Nawrot” brał aktywny udział, wraz ze swoim niewielkim oddziałem, w powstaniu poznańskim (Wiosna Ludów) oraz w bitwie pod Miłosławiem. Po powstaniu poznańskim 1848 roku Franciszek ukrywał się w Konarzewie, a w celu zmylenia żandarmów pruskich, uprawiał własną ziemię jako kolonista. Nie przeszkadzało mu to jednak w działalności patriotycznej i spiskowej przeciwko zaborcom^{[13] [14]}.

Bezpośrednio po wybuchu postania styczniowego 1863 roku, Franciszek Nawrocki, występując wciąż pod ps. „Jakub Nawrot”, zorganizował nieduży oddział na polecenie Ludwika Oborskiego.

Początkowo Nawrocki krótko był wraz ze swoimi podkomendnymi w małym oddziale powstańczym podległym niższym rangą oficerom płk. Taczanowskiego, który dopiero formował podległe sobie powstańcze oddziały^[15], a po częściowym wyleczeniu rannej ręki i przedostaniu się w przebraniu drwala w okolice Kielc, trafił pod komendę płk. Dionizego Czachowskiego^[16]. Walczył pod Małogoszczem i Grochowiskami^[17].

Po aresztowaniu Mariana Langiewicza przez Austriaków, Nawrocki (Jakub Nawrot) powrócił do Oddziału Edmunda Taczanowskiego. Wziął udział w I bitwie pod Ignacewem ^[18]. Pod koniec własnych działań powstańczych (do 18 czerwca 1863 roku^[19]) posiadał stopień sierżanta.

Po powstaniu styczniowym, podejrzewany przez Niemców o udział w tym powstaniu, wcielony został ponownie do Armii Pruskiej, a później Armii Cesarstwa Niemieckiego (w składzie której walczył w wojnach: 1864, 1866 i 1871 roku). Następnie przedostał się do Francji, gdzie w Paryżu w 1871 roku spotkał umierającego ojca Kazimierza, który po powstaniu listopadowym 1830–1831 musiał opuścić ojczyste ziemie^[20]. W styczniu 1871 roku w Homécourt (Francja), Nawrocki uratował z pożaru małe dziecko. W połowie 1871 roku Franciszek Nawrocki powrócił do rodzinnego Konarzewa. W swoich wspomnieniach regionalista krotoszyński Antoni Nawrocki, pisał o ratowaniu i ukrywaniu przez Franciszka (Jakuba Nawrota) duchownych w Konarzewie, którzy prześladowani i ścigani byli przez żandarmów pruskich oraz o uwolnieniu dwóch niesłusznie skazanych na śmierć Duńczyków w czasie wojny Prus z Danią^[21].

W latach 80. XIX wieku Franciszek przejął część ziemi rolnej z dóbr konarzewskich w celu uniemożliwienia przejęcia jej przez Niemców. Na przełomie XIX i XX wieku był największym posiadaczem ziemskim w rejonie Konarzew - Salnia - Szczerków - Perzyce.

Jego dzieci wychowywane były w głębokiej wierze katolickiej, w czym niemała zasługa była jego żony Jadwigi. Rodzina Franciszka (Jakuba Nawrota) była bardzo liczna. Franciszek w dużych szczegółach relacjonował swoje życie wnukom: Leonowi, Władysławowi, Edwardowi, a wszystkie te relacje, uzupełnione wspomnieniami jego synów - Michała i Jana, zebrał i spisał regionalista krotoszyński Antoni Nawrocki^[22][23].

W latach 1883–1885 Franciszek Nawrocki był wybierany przez społeczność Konarzewa na sołtysa, jednak władze pruskie dwukrotnie nie wyrażały na to zgody, podejrzewając go o działalność patriotyczną. Zmarł bezpośrednio po obronie swoich powstańczych pamiątek, które zamierzał odebrać mu żandarm pruski 27 sierpnia 1904 roku w Konarzewie. Pochowany został prawdopodobnie na cmentarzu parafialnym w Baszkowie^[24].

• Prezydent RP nadał Krzyż Niepodległości z Mieczami wszystkim poległym i wcześniej zmarłym Powstańcom Styczniowym 1863 roku, jako symbol uznania ich zasług w walce o niepodległość Polski. ^{[25] [26]}.

• W ramach programu "Sołecka strategia rozwoju wsi Konarzew" wykonano "Analizę zasobów Konarzewa", w której uwzględniono postać Franciszka Nawrockiego (Jakuba Nawrota), mającą duże znaczenie historyczne i kulturowe dla Gminy Zduny, 18 lipca 2016 roku ^[27].

• W kwietniu 2017 roku w Konarzewie odbyło się spotkanie w ramach projektu "Wielkopolska oś czasu", realizowane przez Stowarzyszenie "Razem dla Konarzewa"^[28], na którym zorganizowano wystawę poświęconą także Franciszkowi Nawrockiemu oraz jego przodkom. W spotkaniu historycznym oraz zwiedzaniu wystawy wzięli udział nie tylko mieszkańcy Konarzewa ale także dziennikarze ziemi krotoszyńskiej, a w tym Łukasz Cichy oraz przedstawicielka rodziny powstańca Lucyna Rajch. ^{[29] [30]}.

• W setną rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości - w listopadzie 2018 roku, radni miasta Ostrów Wielkopolski wystąpili z wnioskiem o upamiętnienie Franciszka Nawrockiego w tym mieście ^[31] poprzez nazwanie jednej z ulic w Ostrowie Wielkopolskim jego imieniem ^[32]. Z dniem 29 maja 2019 roku Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego nadała ulicy w rejonie dzielnicy Nowe Parcele imię powstańca Franciszka Nawrockiego^[33].

• W czerwcu 2019 roku w Konarzewie podjęto wstępne uzgodnienia dotyczące formy upamiętnienia powstańca Franciszka Nawrockiego na terenie wsi Konarzew. Powstaniec upamiętniony zostanie Tablicą Pamiątkową umieszczoną na Skwerze Pamięci w Konarzewie.

• Berbesz Marian, Lublinieckie ślady Katynia, wyd. Piotr Kalinowski - Kalety, Lubliniec 2017, „Wspomnienie o Władysławie Nawrockim i jego rodzinie”, s. 102 - 113, ISBN 978-83-65324-47-4,; ed. (2017).
• Łukasz Cichy, O Jakubie Nawrocie co walczył o Polskę, Życie Krotoszyna nr 46 z 18 sierpnia 2015 r.
• Franciszek L. von Erlach: Partyzantka w Polsce w roku 1863: Na podstawie własnych obserwacji zbieranych na teatrze walki od marca do sierpnia. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960. Brak numerów stron w książce
• Wspomnienie o Marianie Langiewiczu, http://wlkp24.info/wspomnienie/marian-langiewicz
• Stefan Kieniewicz: Spiskowcy i partyzanci 1863 roku. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967. Brak numerów stron w książce
• Nawrocki Antoni, Krotoszyńskie opowieści z dawnych lat cz.1, wyd. Krotoszyn 1974, sygn. 203, Muzeum Regionalne im. H. Ławniczaka w Krotoszynie; por.http://www.biblioteka.muzeum.krotoszyn.pl/search.php?mode=results ; Potomek Banity, Krotoszyn 1971 – Muzeum Regionalne im. H. Ławniczaka w Krotoszynie; Krotoszyńskie Echa, wyd. Krotoszyn 1976, sygn. 863, tamże...http://www.biblioteka.muzeum.krotoszyn.pl/viewtopic.php?t=917&highlight=nawrocki&c=13
• Antoni Nawrocki: Wspomnienia starego człowieka. Krotoszyn 1967. Brak numerów stron w książce Muzeum Regionalne im. H. Ławniczaka w Krotoszynie
• Kazimierz Rakowski: Powstanie poznańskie w 1848 roku. Lwów 1900: Towarzystwo wydawnicze Poznań – księgarnia A. Cybulskiego.
• Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Powstanie styczniowe, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1973;
• Stawicka Donata Dominik, Błęlitny mundur, czyli drogi do wolności, Wyd. Skrzat Kraków, ISBN 978-83-7915-574-3,; ed. (2018).
• Stawicka Donata Dominik, Edmund Taczanowski – z cyklu „Patroni Ostrowskich Ulic”, Kurier Ostrowski z 18 stycznia 2019; https://kurierostrowski.pl/2019/01/18/edmund-taczanowski-z-cyklu-patroni-ostrowskich-ulic/
• Stawicka Donata Dominik, Marian Langiewicz – z cyklu „Patroni Ostrowskich Ulic, Kurier Ostrowski z 19 stycznia 2019; https://kurierostrowski.pl/2019/01/19/marian-langiewicz-z-cyklu-patroni-ostrowskich-ulic/

Kategoria:Ludzie związani z Krotoszynem Kategoria:Ludzie związani z Kaliszem Kategoria:Ludzie związani z Pleszewem Kategoria:Polacy – żołnierze armii Cesarstwa Niemieckiego Kategoria:Polscy wolnomularze (zabór pruski) Kategoria:Powstańcy wielkopolscy (1848) Kategoria:Urodzeni w 1817 Kategoria:Zmarli w 1904 Kategoria:Działacze polistopadowych organizacji rewolucyjnych i niepodległościowych Kategoria:Polacy w Wiośnie Ludów Kategoria:Polska szlachta Kategoria:Powstańcy styczniowi Kategoria:Osoby represjonowane za udział lub pomoc w powstaniu styczniowym Kategoria:Dowódcy oddziałów powstania styczniowego Kategoria:Polscy uczestnicy wojny francusko-pruskiej