Wiewiórka szara

Sciurus carolinensis[1]
Gmelin, 1788
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	wiewiórkowate
Rodzaj	wiewiórka
Gatunek	wiewiórka szara
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiewiórka szara^[3] (Sciurus carolinensis) – gatunek ssaka z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae). Występuje we wschodniej i środkowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych oraz na południowo-wschodnim obszarze Kanady. Introdukowana we Włoszech, Irlandii i Wielkiej Brytanii.

Gatunek inwazyjny^[4].

Futro ubarwione jest srebrno-szaro, grzbiet może mieć odcień szaroczarny. Czasami futro ma lekko czerwonawy odcień. Występują też często osobniki o ubarwieniu czarnym szczególnie w południowo-wschodniej Kanadzie. Wiewiórka szara osiąga długość ciała około 30 centymetrów^[5], waży od 400 do 710 gramów. Ogon zazwyczaj ma długość 20 centymetrów^[6].

Samica jest zdolna do rozrodu trzy razy w roku, najczęściej poród odbywa się między styczniem a wrześniem. Samce nie uczestniczą w wychowywaniu miotów; opuszczają samicę po sparzeniu. Ciąża trwa od 42 do 45 dni. Młode po narodzeniu są nieowłosione i ślepe, zależne od mleka matki przez około 7 tygodni życia. Po tym okresie stopniowo przestawiają się na stały pokarm oraz nabywają zdolności do samodzielnego życia. Około miesiąc później ostatecznie opuszczają gniazdo.

Poza jej naturalnym zasięgiem występowania we wschodniej części USA i Kanady, występuje licznie w Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz na wyspowych stanowiskach w północno-zachodniej części Włoch, gdzie stanowi gatunek inwazyjny^[7][8]. Na zajmowanych obszarach w znacznym stopniu lub całkowicie eliminuje populacje rodzimej w Europie wiewiórki pospolitej^[9]. Mechanizm wypierania opiera się na konkurencji o pokarm oraz roznoszeniu śmiertelnego dla wiewiórki pospolitej wirusa znanego pod angielską nazwą „Squirrel poxvirus”^[8]. Przewiduje się w najbliższych dziesięcioleciach dalszą ekspansję wiewiórki szarej na tereny Europy Środkowej^[10].

Na Wyspach Brytyjskich pierwszej z kilku introdukcji dokonano w roku 1889, kiedy to w hrabstwie Bedfordshire wypuszczono na wolność około 350 tych gryzoni. Od tego momentu większe i silniejsze wiewiórki szare stale zasiedlały tereny podległe rudym wiewiórkom, spychając je na uboższe w pokarm terytoria^[11]. Ssaki te zaaklimatyzowały się tak dobrze, że obecnie populację tych wiewiórek w Wielkiej Brytanii szacuje się na kilka milionów. Zasiedlają głównie nizinne lasy liściaste, podczas gdy wiewiórki rude w Wielkiej Brytanii egzystują dziś głównie w lasach iglastych, w górach. Próby przywrócenia wcześniejszej populacji wiewiórki rudej za każdym razem okazywały się bezskuteczne^[12]. We Włoszech gatunek po raz pierwszy został introdukowany w Piemoncie w 1948 roku a w 2001 roku areał jego występowania wynosił już około 450 kilometrów kwadratowych^[9].

Negatywny wpływ wiewiórki szarej na ekosystemy zajmowanych terenów, poza wypieraniem wiewiórki pospolitej, wynika z nieco innej niż u wspomnianego gatunku strategii żerowania. W okresach niedoboru pokarmu wiewiórki szare zgryzają korę i zjadają głębiej położone tkanki powodując poważne osłabienie drzew i ułatwiając ich zasiedlanie przez szkodliwe w leśnictwie grzyby i owady. Mogą też negatywnie wpływać na lęgi ptasie pożerając jaja. Dodatkowym zagrożeniem związanym z ich obecnością jest potencjalna możliwość przenoszenia się na ludzi wirusa „Squirrel poxvirus”^[8].

Obecnie tempo ekspansji wiewiórki szarej, zarówno w na Wyspach Brytyjskich jak i we Włoszech szacowane jest na średnio 17-18 kilometrów kwadratowych rocznie, może jednak osiągać nawet 250 kilometrów kwadratowych rocznie w dogodnych siedliskach i przy obecności korytarzy leśnych^[8]. Ocenia się, że rozrastające się populacje z Piemontu będą stopniowo kolonizować coraz większe obszary kontynentalnej części Europy oraz Półwyspu Apenińskiego^[7]. W Wielkiej Brytanii prowadzi się zdecydowaną akcje tępienia gatunku, polegającą na odstrzale, zakładaniu pułapek i niszczeniu gniazd. We Włoszech stosuje się jedynie odłów żywych osobników w celu ich późniejszego uśpienia. Nasilenie akcji zostało tam zablokowane z powodu protestów ruchów broniących praw zwierząt^[8].

• Lawniczak, M: Sciurus carolinensis. (On-line), Animal Diversity Web, 2002. [dostęp 2008-01-01].