Wanda Dubieńska

Wanda Dubieńska – fotografia portretowa (w stroju sportowym z rakietami)
Pełne imię i nazwisko	Wanda Maria Nowak-Dubieńska
Data i miejsce urodzenia	12 czerwca 1895 Kraków
Data i miejsce śmierci	28 listopada 1968 Rząska
Obywatelstwo	polskie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wanda Dubieńska, z domu Nowak (ur. 12 czerwca 1895 w Krakowie, zm. 28 listopada 1968 w Rząsce) – polska sportsmenka, pierwsza polska olimpijka, mistrzyni Polski w szermierce, tenisie i biegach narciarskich.

Była córką Juliana Ignacego Nowaka (mikrobiologa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, późniejszego premiera RP) i Zofii z Wężowiczów^[1], ukończyła studia w zakresie muzykologii i weterynarii. Portretowana przez Stanisława Wyspiańskiego i Jacka Malczewskiego, grała na fortepianie na cztery ręce z Ignacym Paderewskim^[1]. Zaliczała się do czołowych, a zarazem wszechstronnych sportsmenek polskich w okresie międzywojennym. W latach 1912–1933 występowała w barwach AZS Kraków.

Była pierwszą polską olimpijką zgłoszoną przez Polski Komitet Olimpijski do startu w szermierczym turnieju kobiet na igrzyskach w Antwerpii (1920), ale z powodu trwającej wojny polsko-bolszewickiej nie wzięła w nich udziału. Wystąpiła dopiero w następnych igrzyskach w Paryżu (1924) we florecie, kończąc start na grupie eliminacyjnej^[2]. W tej samej konkurencji zdobyła tytuł wicemistrzyni Polski w 1928 i mistrzyni w 1929, następnie zaniechała występów w tej dyscyplinie sportu. W latach 1928–1929 opublikowała kilka artykułów o szermierce tenisie w czasopiśmie „Start”.

W mistrzostwach Polski w grze pojedynczej triumfowała w 1928 w Katowicach, pokonując w finale młodą Jadwigę Jędrzejowską. W finałach singla przegrywała w 1921, 1922, 1926, 1927, 1930, 1932 i 1933, w trzech ostatnich przypadkach z Jędrzejowską. Jak wynika ze wspomnień Jędrzejowskiej Urodziłam się na korcie, stosunki między tymi zawodniczkami nie układały się najlepiej, Dubieńska pozostawała niedostępna dla młodszej rywalki, odmawiała wspólnych treningów i przeciwstawiała się przyjęciu Jędrzejowskiej do klubu. W pozostałych konkurencjach tenisowych Dubieńska zdobyła tytuły mistrzyni Polski w deblu w 1933 i w mikście w 1927, a w finałach przegrywała w 1926, 1928 (w deblu) i w 1932 (w mikście).

W latach 20. należała też do czołówki polskich biegaczek narciarskich. W 1924 została mistrzynią Polski w biegu narciarskim na 8 km^[3]. W 1929 roku na międzynarodowych zawodach FIS zajęła 7. miejsce na 23 startujące zawodniczki.

W czasie okupacji hitlerowskiej mieszkała w Krakowie. Do września 1940 pracowała przy produkcji surowic i szczepionek „Sero”^[3]. W latach 1940–1942 pracowała jako laborantka w szpitalu św. Łazarza. Od 1942 do 1944 była stenotypistką i maszynistką fabryce armatur w Łagiewnikach. Podpisała volkslistę, za co po wojnie, wyrokiem Sądu Okręgowego, została osadzona w obozie pracy^[4]. Na mocy art. 1 ust.2 z dn. 20 lipca 1950 (Dz.U. R.P Nr 29/50 r. poz.270) kara została jej darowana^[3].

Po zwolnieniu z obozu pracy najpierw mieszkała i pracowała w Gorzowie Wielkopolskim jako lekarz weterynarii^[3]. Od listopada 1948 do grudnia 1951 była zatrudniona jako pielęgniarka w sanatoriach w Jaworzu, Połczynie-Zdroju, Iwoniczu i Rymanowie-Zdroju. W lutym 1952 osiadła na stałe ponownie w Gorzowie Wielkopolskim. W 1964 uzyskała stopień doktora nauk weterynaryjnych. Do 1967 pracowała w Wojewódzkim Zakładzie Higieny Weterynaryjnej. Zmarła w 1968. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[3]. Jej małżeństwo z Józefem Dubieńskim, zawarte przed 1924, rozpadło się; po wojnie mąż osiadł w Izraelu.

• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[5]

• Jadwiga Jędrzejowska, Kazimierz Gryżewski, Urodziłam się na korcie, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa 1971.
• Kordian Tarasiewicz, Opowieści tenisowe z myszką, Wydawnictwo „Tenis”, Wrocław 1992.
• Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 202–204. ISBN 978-83-64864-22-3.

• Polski Komitet Olimpijski: Wanda Dubieńska – sylwetka w portalu www.olimpijski.pl. www.olimpijski.pl. [dostęp 2014-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-30)]. (pol.).
• Wanda Dubieńska Biographical information. olympedia.org.