Walter Stennes

Data i miejsce urodzenia	12 kwietnia 1895 Fürstenberg
Data i miejsce śmierci	19 maja 1983 Lüdenscheid
Zawód, zajęcie	polityk
Multimedia w Wikimedia Commons

Walter Stennes także Walther Stennes (ur. 12 kwietnia 1895 w Fürstenbergu, zm. 19 maja 1983 w Lüdenscheid) – niemiecki wojskowy, polityk i dowódca SA.

Uczestnik I wojny światowej, założyciel i dowódca oddziału Freikorps, dowódca jednostki specjalnej berlińskiej Sicherheitspolizei (1919–1922), dowódca Czarnej Reichswehry, członek NSDAP i SA-Führer na tereny wschodnie (1927–1931). Dwukrotny organizator rewolty SA przeciwko władzom NSDAP – w 1930 i 1931 – tzw. puczu Stennesa. Wydalony z partii i SA, współpracował z Otto Strasserem. Aresztowany w 1933, wypuszczony na wolność po interwencji Hermanna Göringa i Rudolfa Dielsa, wyemigrował do Chin, gdzie pełnił funkcję doradcy wojskowego Czang Kaj-szeka. Do Niemiec wrócił w 1949, próbując bezskutecznie uzyskać status prześladowanego przez reżim nazistowski.

Po czteroletniej edukacji w szkole powszechnej, Stennes kontynuował naukę w szkołach kadetów w Bensbergu i Berlinie-Lichterfelde (1905–1910)^[1]. Po zdaniu matury w 1914, jako podoficer został wysłany na front francuski I wojny światowej^[2]. W 1918 awansował na stopień porucznika^[3]. Po wojnie założył Freikorps Hacketau (1918), razem z którym walczył z górnikami podczas powstania w Zagłębiu Ruhry^[2].

1 sierpnia 1919 Stennes wstąpił do berlińskiej Sicherheitspolizei, gdzie objął dowództwo jednostki specjalnej do zwalczania zamieszek^[4], przy czym głównym jej zadaniem była ochrona rządu i zapewnienia bezpieczeństwa w dzielnicy rządowej^[5]. Stennes ściągnął do nowego oddziału wielu swoich dawnych żołnierzy z Freikorpsu^[3].

Stennes poparł pucz Kappa-Lüttwitza – w marcu 1920 rozkazał strzelać do uczestników demonstracji na Wilhelmplatz w Berlinie, cztery osoby zginęły; wydanie rozkazu usprawiedliwiał w trakcie późniejszego dochodzenia zagrożeniem ze strony napierającego tłumu^[5].

W listopadzie 1921 członkowie jednostki Stennesa zostali oskarżeni o brutalne pobicie przechodnia i skazani za przekroczenie obowiązków służbowych na kary od grzywny 100 marek do trzech miesięcy więzienia^[6].

W grudniu 1921 toczył się proces w sprawie morderstwa sierżanta policji Johannesa Buchholtza, pracownika działu księgowości koszarów Stennesa, którego na krótko przed śmiercią Stennes oskarżył o defraudację i zawiesił w czynnościach służbowych. Z braku dowodów Buchholtz wrócił na stanowisko, jednocześnie odgrażając się, że ujawni nielegalne transfery pieniężne, nielegalnie gromadzoną broń, a także opowie o funkcjonującym na terenie jednostki sekretnym stowarzyszeniu – Buchholtz został zastrzelony w swoim biurze w czerwcu 1921^[6]. Stennes został zawieszony w czynnościach służbowych i zeznawał jako świadek w procesie. Dwóch policjantów oskarżonych o morderstwo Buchholtza zostało uniewinnionych, jednak prezydium policji nie przywróciło Stennesa na stanowisko dowódcy^[7]. 28 lutego 1922 Stennes odszedł z policji na własną prośbę^[8]. Wkrótce potem Carl Severing rozwiązał dawny oddział Stennesa^[7].

Stennes wstąpił do Czarnej Reichswehry (niem. Schwarze Reichswehr), gdzie objął dowództwo IV batalionu piechoty^[9]. Jako komendant Fortu Hahneberg prowadził nielegalne szkolenia wojskowe młodych członków organizacji nacjonalistycznych^[8]. Wsparł pucz kostrzyński^[4], oszańcowując się wraz z oddziałem w twierdzy Hahneberg, by w końcu poddać się siłom policji i Reichswehry^[8].

W latach 1925–1930 prowadził działalność wywiadowczą dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Reichswehry^[4].

W 1927 wstąpił do NSDAP, a wiosną tego roku Adolf Hitler mianował go SA-Führerem na terenach na wschód od Łaby^[10]. Stennes został również zastępcą ówczesnego szefa SA Franza Pfeffera von Salomona^[9]. Pod jego dowództwem formacja wschodnia stała się jedną z najsilniejszych struktur SA^[8].

Coraz wyższe wymagania finansowe szybko rozrastających się struktur SA prowadziły do konfliktów z NSDAP. Ponadto Stennes dążył do uniezależnienia się od wpływów partyjnych. W sierpniu 1928 zażądał od centrali 3500 marek, których jednak nie otrzymał, wobec czego zwołał zebranie dowódców SA, na którym ostro skrytykował Hitlera i Pfeffera von Salomona^[11]. Po wielokrotnych rozmowach ze Stennesem i innymi przywódcami SA, Joseph Goebbels obiecał przesłać pieniądze^[12].

Przymierze Hitlera z Niemiecką Narodową Partią Ludową (niem. Deutschnationale Volkspartei, DNVP) i paramilitarną organizacją Stahlhelm spotkało się z opozycją ze strony niektórych członków NSDAP, ale przede wszystkim ze strony dowódców SA skupionych wokół Stennesa, którzy obawiali się utraty wpływów SA i pogorszenia jej sytuacji finansowej. W lipcu 1930 Stennes domagał się rekompensaty w formie przydziału miejsc na listach wyborczych przed zbliżającymi się wyborami do Reichstagu, jednak jego żądania przedstawione Hitlerowi przez Pfeffera zostały odrzucone. W sierpniu 1930 Pfeffer złożył rezygnację. Goebbels miał następnie obiecać miejsca na listach, jednak przy nominacji kandydatów pominął SA. Wobec tego, Stennes wypowiedział posłuszeństwo partii i 20 sierpnia 1930 zajął biuro NSDAP przy Hedemannstrasse w Berlinie. Przebywający wówczas w Breslau Goebbels natychmiast skontaktował się z Hitlerem, aranżując spotkanie ze Stennesem. Hitler obiecał zwiększyć środki finansowe dla SA – kwestii miejsc na listach wyborczych nie dyskutowano. Następnie w przemowie do berlińskich członków SA, Hitler ogłosił dymisję Pfeffera, obwieścił, że osobiście przejmuje dowództwo w SA i SS, i wezwał do lojalności^[13].

Ze względu na ogromną popularność Stennesa pośród członków SA, jego usunięcie mogło grozić kolejną rebelią. Wobec tego Goebbels zaczął się z nim systematycznie spotykać, odnotowując w swoich dziennikach, że współpraca ze Stennesem jest możliwa^[14].

W styczniu 1931 dowództwo SA objął Ernst Röhm^[15], który przeprowadził reorganizację SA na terenach wschodnich, wyłączając spod kontroli Stennesa Śląsk^[16]. Następnie w lutym – zgodnie z nową, łagodną linią polityki Hitlera – zakazał członkom SA angażowania się w bójki uliczne, a także wypowiedzi publicznych^[17]. 20 lutego Hitler wydał dekret podporządkowujący SA władzy partyjnej na szczeblu gau^[16]. Stennes jednak uważał, że władzę należy przejąć na drodze rewolucji, zamachu stanu i to SA powinna być głównym motorem owej rewolucji. Swój punkt widzenia przedstawił w serii artykułów w piśmie "Der Angriff" – organie berlińskiej NSDAP. Poglądy Stennesa zostały ostro skrytykowane przez Hermanna Göringa i samego Hitlera, którzy dążyli do legalnego zdobycia władzy na drodze demokratycznych wyborów^[18].

Hitler polecił Röhmowi zwolnić Stennesa. Wskutek przecieku Stennes dowiedział się o planowanym zwolnieniu i skontaktował się telegraficznie z Hitlerem, który jednak polecił mu podporządkowanie się rozkazowi odejścia z SA. Podczas gdy 1 kwietnia 1931 przywódcy partyjni przebywali na zjeździe NSDAP w Weimarze, oddziały Stennesa ponownie zajęły biura przy Hedemannstrasse, a także siedzibę redakcji "Der Angriff". 2 kwietnia Stennes opublikował własne wydanie pisma, w którym ogłosił, że wydał rozkaz przejęcia przez SA placówek w prowincjach Meklemburgii, Pomorza, Brandenburgii, Śląska i w Berlinie. Podkreślił, że SA walczy w imię narodu i ojczyzny przeciwko mieszczańsko-liberalnym tendencjom politycznego przywództwa NSDAP^[18]. Stennesa poparło 8-10 tys. SA-manów na 25 tys. członków SA na wschodzie^[19].

Hitler natychmiast powołał nowego SA-Führera na tereny wschodnie – byłego dowódcę Czarnej Reichswehry Paula Schulza, który miał stłumić rebelię Stennesa. Adiutantem Schulza został Kurt Daluege, dowódcą SA na Berlin Edmund Heines, a jego adiutantem Karl Ernst^[18].

Oczekiwana przez Stennesa ogólnopartyjna rewolta nie nastąpiła. Z szeregów SA wykluczono ok. 500 popleczników Stennesa^[20]. Stennesowi zarzucono próbę dyskredytacji Röhma – Stennes miał przesłać do sądu krajowego w Monachium rzekome listy Röhma, świadczące o jego homoseksualizmie, a nawet planować zamach na Röhma, który miał zostać w ostatniej chwili udaremniony przez oddziały SA i SS^[21].

W 1931 Stennes założył Nationalsozialistische Kampfbewegung Deutschlands (NSKD)^[4]. W 1932 wstąpił do Czarnego Frontu Otto Strassera^[9].

Stennes został aresztowany w 1933^[4] i przewieziony do obozu KZ Columbia, gdzie podjął próbę samobójczą^[22]. 26 września 1933, po interwencji Rudolfa Dielsa i Hermanna Göringa, został wypuszczony pod warunkiem opuszczenia Niemiec^[22]. Stennes udał się do Chin, gdzie sprawował funkcję doradcy wojskowego Czang Kaj-szeka^[4], organizując struktury policji i wojska na wzór pruski^[23]. Dwukrotnie uniknął aresztowania, najpierw przez Japończyków a następnie przez Amerykanów, którzy oskarżyli go o ukrywanie informacji o nazistowskich kolaborantach w Szanghaju – w tym drugim przypadku Stennesowi pomógł Czang Kaj-szek, powołując go do Chińskiej Komisji Wojskowej^[23].

W 1949 Stennes powrócił do Niemiec^[4], próbując bezskutecznie uzyskać status prześladowanego przez reżim nazistowski (niem. Verfolgter der nationalsozialistischen Gewaltherrschaft)^[22] – jego wnioski były kolejno odrzucane przez sądy w Arnsbergu (1954), Hamm (1957) a na koniec przez Trybunał Federalny (1957)^[24].