Ulica Icchoka Lejba Pereca w Warszawie
| Mirów | |||||||||||||||||||
 Ulica Pereca przy ul. Żelaznej, po prawej kompleks biurowy Mennica Legacy Tower | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
360 m | ||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Ceglana | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||
 52°14′01,4″N 20°59′38,7″E/52,233714 20,994087
| |||||||||||||||||||
Ulica Icchoka Lejba Pereca – ulica w dzielnicy Wola w Warszawie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wytyczona w XVIII wieku ulica pierwotnie nosiła nazwę Ceglanej. Obecną nazwę nadano w październiku 1951[1][2] dla upamiętnienia pisarza i publicysty Icchoka Lejba Pereca, jednego z najważniejszych żydowskich twórców literatury w języku jidysz, który mieszkał i tworzył aż do swojej śmierci w nieistniejącej już dzisiaj kamienicy pod nr 1[3].
W 1805 Johann Gottlieb Ulrich nabył położoną w rejonie dzisiejszych ulic Żelaznej i Pereca część folwarku miejskiego (ok. 5 ha) i urządził ogród, w którym uprawiał wiele gatunków warzyw, a w szklarniach – kwiaty, brzoskwinie i winogrona[4]. Posesja obejmowała obszar między ulicami: Ceglaną, Ciepłą, Twardą, Prostą i Waliców[5]. Na początku lat 60. XIX jego syn Jan Krystian Ulrich rozparcelował i sprzedał część terenu od strony ul. Ciepłej pod budowę kamienic[5]. Szklarnie i inspekty funkcjonowały tam do przełomu wieków, kiedy to zastąpiły je kamienice i gmach Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców, natomiast przedsiębiorstwo przeniosło swoją podstawową działalność na zakupione w 1876 tereny w podmiejskich Górcach[5]. Jednak zarówno jego centrala, jak i dom rodzinny Ulrichów pozostawały przy ulicy Ceglanej do sierpnia 1944 roku[6].
W II połowie XIX wieku teren pomiędzy ulicami: Żelazną, Grzybowską, Waliców oraz Ceglaną rozpoczął działalność browar, założony w 1854 przez Hermana Junga. Zakład został rozbudowany z istniejącego tutaj od 1824 browaru Jana Bogumiła Kazimirusa[7]. Od 1897 budynki browaru przy ulicy Waliców, zaczęły być użytkowane przez spółkę A. Domański, zajmującą się produkcją wód gazowanych i prowadzącą składowe magazyny piwa i lemoniady. Przedsiębiorstwo działało w tym miejscu aż do 1944[8].
W listopadzie 1940 część Ceglanej (z wyjątkiem budynków nr 4, 6, 8, 11, 13, 14 i 21) znalazła się w granicach warszawskiego getta[9]. Ulica została w całości wyłączona z getta i włączona do „aryjskiej” części miasta wraz z całym tzw. małym gettem w sierpniu 1942, w czasie wielkiej akcji deportacyjnej[10].
Podczas powstania warszawskiego w rejonie Ceglanej, a także na Grzybowskiej i Krochmalnej, toczyły się ciężkie walki. W rękach powstańców znalazły się znajdujące się pod nr 4/6 magazyny browaru Haberbusch i Schiele, gdzie znajdowały się m.in. duże zapasy jęczmienia[11]. Zboże pobierane z magazynów browaru, będące m.in. głównym składnikiem „zupy plujki”, miało duże znaczenie dla sytuacji żywnościowej powstańców i ludności cywilnej w śródmieściu[11]. Magazyn stanowił ich źródło zaopatrzenia w żywność do kapitulacji powstania[12].
Podczas II wojny światowej uległa zniszczeniu większość zabudowy ulicy[13]. Po wojnie fragment miasta, przez który przebiegała ulica, był nazywany Dzikim Zachodem[14].
Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 27 października 1951 ulicy Ceglanej nadano nazwę ulica I. L. Pereca[1].
W latach 1950–1952 pod nr 21 wzniesiono dwa socrealistyczne budynki Mennicy Państwowej według projektu Józefa Jaszuńskiego[15]. Pierwsze monety – z datą wsteczną 1949 – wyprodukowano tutaj w 1953[16]. W latach 1965−1972 przy ulicy wzniesiono bloki osiedla Za Żelazną Bramą[17].
W 1994 znajdujące się przy ulicach Pereca i Waliców pozostałości budynków browaru Hermana Junga zostały wpisane do rejestru zabytków[18].
Uchwałą z dnia 8 listopada 2012 Rada m.st. Warszawy skorygowała pierwotną nazwę ulicy I. L. Pereca na Icchoka Lejba Pereca[19].
W 2014 budynki Mennicy Polskiej zostały zburzone[20]. W ich miejscu powstał kompleks biurowy Mennica Legacy Tower[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Uchwała nr 45 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 27 października 1951 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 12, poz. 79, s. 1, 1951-12-27.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 383. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 559. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 912. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c Jarosław Zieliński. Apartamenty w inspektach. „Stolica”, s. 74, kwiecień 2017.
- ↑ Jolanta Wiśniewska. Od Ceglanej do Ulrychowa. Z dziejów warszawskiej firmy ogrodniczej „C. Ulrich”. „Rocznik Warszawski”. XXXI, s. 60, 2003.
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 305. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Janusz Sujecki: Rewaloryzacja reliktów dawnego browaru Junga przy ul. Waliców. Pytanie o sens ochrony [w;] "Zeszyty Wolskie". Warszawa: Muzeum Woli, 2002, s. 84-85. ISBN 83-88477-10-2.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 151. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 113. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ a b Agnieszka Cubała: Sten pod pachą, bimber w szklance, dziewczyna i... Warszawa. Życie codzienne powstańczej Warszawy. Warszawa: Bellona, 2015, s. 25. ISBN 978-83-11-13954-1.
- ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 95. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 46. ISBN 978-83-931203-1-4.
- ↑ Spacerownik po Woli. 20 tras tematycznych, Warszawa: Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 2006, s. 6, 143, ISBN 978-83-911262-7-1 [dostęp 2024-05-23].
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 479. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 279. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 50. ISBN 83-85028-56-0.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2014 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 62. [dostęp 2014-04-25].
- ↑ Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7870 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. s. 1. [dostęp 2014-04-28].
- ↑ Z budynku Mennicy Polskiej pozostały gruzy. Będzie wieżowiec. [w:] "Gazeta Stołeczna" [on-line]. warszawa.gazeta.pl, 10 lipca 2014. [dostęp 2014-11-10].
- ↑ Mennica Legacy Tower. urbanity.pl. [dostęp 2021-08-07].
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
