Trybalizm, inaczej plemienność – idea dążąca do utrzymania się plemiennej struktury społeczeństwa pozbawionego scentralizowanej władzy^[1], jednocześnie idea jest przeciwna kształtowaniu się narodów^{[2][3][4][5][6]}. Trybalizm może akceptować współczesne aspekty życia oraz czynności, jak np. praktykowanie religii abrahamowych, edukację, komunikację mobilną oraz wymianę walut^[7] . Wykazuje również cechy podobne do nacjonalizmu^[8][9] oraz sprzeczne z islamem^[10].

W XX wieku trybalizm był zauważalny na terenie Kazachstanu, jednak kazachscy intelektualiści proponowali porzucenie tej idei na rzecz nacjonalizmu; po rozpadzie Związku Radzieckiego i uzyskaniu przez Kazachstan niepodległości, ze względu na wzrost współczynnika urbanizacji i na zachodzące wówczas reformy gospodarcze, trybalizm w tym regionie zanikł^{[11] [12] [13]} . Chociaż podział plemienny prawie całkowicie zanikł na świecie, wciąż występują jego aspekty, takie jak odrębny język, kultura bądź pochodzenie^[14][15].

Członkowie plemienia mają silną tożsamość kulturową i etniczną^[16][17], a hierarchia społeczna rzadko w nich występuje^[18]. Członkowie plemienia często w swoich językach nazywają się ludem (przykładowo nazwa plemienia Inuitów w ich języku oznacza słowo ludzie)^[19].

W antropologii termin plemienia nigdy nie został jednoznacznie zdefiniowany, jednak jest zgoda w kwestii nazewnictwa społeczeństw plemiennych; część z nich zalicza się do koczowników, jednak inne prowadzą osiadły tryb życia na stale zamieszkiwanym przez nich terytorium^[20].

Plemię jako termin antropologiczny zaczął tracić popularność w połowie XX wieku, gdyż zaczął być utożsamiany z kolonializmem^[21].

Trybalizm ma bardzo adaptacyjny wpływ na ewolucję człowieka^[22] oraz pomaga powstrzymać jednostkę przed odejściem od swojego plemienia lub dołączeniem do innego^[23].

Brytyjski psycholog i profesor Uniwersytetu w Liverpoolu Robin Dunbar przeprowadził badania, w których stwierdził, że wielkość grupy społecznej jest zależna od rozmiaru mózgu naczelnych ssaków, oraz że człowiek może utrzymywać trwałe więzi z około 150 osobami; to zjawisko jest znane jako liczba Dunbara^[24] [25]. Z kolei antropolodzy Russell Bernard i Peter Killworth przeprowadzili w Stanach Zjednoczonych podobne badania, gdzie liczba wyniosła 290^[26].

Termin trybalizmu został skrytykowany przez Aidana Southalla^[27], który nazywał go "narzędziem kolonializmu"^[28] ; ten termin był jednak używany przez europejskich kolonizatorów w odniesieniu wobec ruchów narodowo-wyzwoleńczych, szczególnie w Afryce^[29].

W kwietniu 2021 roku w czasopiśmie „Journal of Hospital Medicine” miał ukazać się artykuł pt. Tribalism: The Good, The Bad, and The Future (pol. Trybalizm: dobro, zło i przyszłość); został jednak wycofany z powodu protestów czytelników w sprawie używania terminów plemię i plemienność^[30]. Artykuł został jednak opublikowany pod inną nazwą^[30], a redaktor naczelny czasopisma wystosował oficjalne przeprosiny^[31].

• AidanA. Southall AidanA., The Illusion of Tribe, 1970, ISSN 1568-5217 .
• Harold RobertH.R. Isaacs Harold RobertH.R., Idols of the Tribe: Group Identity and Political Change, 1975, ISBN 978-0-674-44315-0 .
• KanakasenaK. Dekā KanakasenaK., Assam's Crisis: Myth & Reality, 1993, ISBN 978-81-7099-473-2 .
• RobinR. Dunbar RobinR., Coevolution of neocortical size, group size and language in humans, 1993 .
• ChrisCh. Jenks ChrisCh., Core Sociological Dichotomies, 1998, ISBN 978-1-4462-6463-8 .
• «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия. Ałmaty: Kazachska Encyklopedia (Қазақ энциклопедиясы), 1998. ISBN 5-89800-123-9.
• KarenK. Lowther KarenK., Native Americans: Grades 1–3, 2003, ISBN 978-1-55799-901-6 .
• Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Ałmaty: Aruna Ltd. (Аруна Ltd.), 2005. ISBN 9965-26-095-8.
• PaulP. James PaulP., Globalism, Nationalism, Tribalism: Bringing Theory Back In, 2006 .
• DavidD. Sneath DavidD., Tribe, 2006 .
• JonathanJ. Glover JonathanJ., Ihmisyys: 1900-luvun moraalihistoria., 2007, ISBN 978-952-01-0072-8 .
• Robert AlanR.A. Manners Robert AlanR.A., DavidD. Kaplan DavidD., Anthropological Theory, 2007, ISBN 978-0-202-36133-8 .
• Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. Ałmaty: Żeti żardży (Жеті жарғы), 2008. ISBN 9965-11-274-6.
• RobinR. Dunbar RobinR., How many friends does one person need?: Dunbar's number and other evolutionary quirks, 2010, ISBN 978-0-571-25342-5 .
• PaulP. James PaulP., Sustainable Communities, Sustainable Development, 2012 .
• FrankF. Stewart FrankF., Tribalism. Teoksessa; Böwering, Gerhard, 2013 .
• SamirS. Shah SamirS. i inni, Microaggressions, Accountability, and Our Commitment to Doing Better, 2021, ISSN 1553-5592 .

Anglojęzyczne

• It’s the economy, stupid (not just “tribalism”)
• "It's the Tribes, Stupid"
• The descent into tribalism
• "The New Tribalism"
• Tribalism in Africa

Inne

• Arbeitskreis Gemeinschafts- und Nachhaltigkeitsforschung (niem.)
• Az ukrán mentalitás afrikai gyökerei (węg.)
• Ethnozentrismus als Katalysator bestehender Konflikte in Afrika südlich der Sahara, am Beispiel der Unruhen in Côte d`Ivoire (niem.)
• FÜGGŐSÉG, EGYENLŐTLENSÉG, TESTVÉRHARC (węg.)
• "Клановость в Казахстане сильно видоизменилась за последние десятилетия..." (ros.)
• Трайбализм — старая болезнь Африки (ros.)
• ТРАЙБАЛІЗМ (ukr.)
• Tribalism on the terrace (gr.)