For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Trapy syberyjskie.

Trapy syberyjskie

Współczesny zasięg pokryw lawowych tworzących trapy syberyjskie.

Trapy syberyjskie – największe fanerozoiczne pokrywy lawowe (trapy) na powierzchni lądów Ziemi, znajdujące się na Syberii, powstałe na przełomie paleozoiku i mezozoiku[1]. Ich powstanie jest najbardziej prawdopodobną przyczyną wymierania permskiego[2].

Odkrycie

[edytuj | edytuj kod]

Trapy syberyjskie zostały odkryte przez Aleksandra Czekanowskiego[3], który, zesłany w 1863 roku na Syberię, badał te tereny.

Powstanie

[edytuj | edytuj kod]

Erupcje, które spowodowały powstanie trapów syberyjskich, były największymi udokumentowanymi erupcjami w historii Ziemi. Miąższość trapów wynosi od 400 do 3700 metrów, obecnie pokrywają one 2 mln km². Pierwotny zachodni zasięg pokryw lawowych nie jest znany, gdyż pokryte są one młodszymi skałami osadowymi Uralu, ale mogły one pokrywać nawet 7 mln km² (obszar wielkości Australii)[1]. Szacuje się, że powstały w wyniku co najmniej 45 wylewów lawy; ich minimalną objętość szacuje się na 1,5 mln km³; dla porównania, gigantyczny wybuch wulkanu Laki na Islandii, do którego doszło w 1783 roku (Indeks Eksplozywności Wulkanicznej: 6), spowodował wylew zaledwie 15 km³. Datowanie skał wykazało, że główny epizod powstawania trapów trwał stosunkowo krótko, nawet poniżej 1 mln lat[1].

W dyskusji nad genezą trapów syberyjskich często pojawiał się pogląd, że utworzyły się one ponad pióropuszem płaszcza, z czym kłóci się brak świadectw izostatycznego wyniesienia terenu. Bardziej prawdopodobne jest, że ich powstanie wiąże się z częściowym, konwekcyjnym stopieniem materii płaszcza, która została wyzwolona na skutek ekstensji i sił ścinających w litosferze na styku paleozoicznych kontynentów Bałtyki i Syberii, wówczas już połączonych w obrębie Pangei[1].

Skutki środowiskowe

[edytuj | edytuj kod]

W tym samym okresie doszło do największego z masowych wymierań w historii życia na Ziemi – wymierania permskiego. Syberyjski wulkanizm wyemitował oprócz dwutlenku węgla[2] także biliony ton związków siarki, chloru i fluoru[4]. Doprowadziło to do zakwaszenia wód oceanów[2], intensywnych kwaśnych deszczów i zmian klimatycznych[4], co spowodowało masowe wymieranie fauny morskiej.

Wymieranie permskie miało dwa etapy. Pierwszy rozegrał się pod koniec epoki gwadalupu, ok. 10 mln lat przed końcem permu i drugim etapem wymierania. W chińskiej prowincji Syczuan znajdują się mniejsze trapy Emei Shan, których powstanie datowane jest dokładnie na ten okres[5].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Gerald K. Czamanske, Valeri A. Fedorenko: The Demise of the Siberian Plume. www.MantlePlumes.org. [dostęp 2014-05-08]. (ang.).
  2. a b c Life in the Sea Found Its Fate in a Paroxysm of Extinction. New York Times, 2012-04-30. [dostęp 2014-05-08].
  3. V.V. Zolotukhin, A.I. Al'Mukhamedov: Traps of the Siberian Platform. W: J.D. Macdougall (red.): Continental Flood Basalts. Springer, 1988, s. 341, seria: Petrology and Structural Geology. ISBN 90-277-2806-2.
  4. a b Could Siberian volcanism have caused the Earth's largest extinction event?. EurekAlert, 2012-01-09. [dostęp 2014-05-08]. (ang.).
  5. Wignall, P.B., Sun, Y., Bond, D.P., Izon, G. i inni. Volcanism, mass extinction, and carbon isotope fluctuations in the Middle Permian of China. „Science”. 324(5931), s. 1179-1182, 2009. DOI: 10.1126/science.1171956. 
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Trapy syberyjskie
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?