Jacopo Tintoretto

Autoportret (detal)
Data i miejsce urodzenia	29 września 1518 Wenecja
Data i miejsce śmierci	31 maja 1594 Wenecja
Narodowość	Włochy
Dziedzina sztuki	malarstwo rysunek
Epoka	manieryzm
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jacopo Tintoretto (właściwie Jacopo Robusti vel Jacopo Comin, ur. 29 września 1518 w Wenecji^[1], zm. 31 maja 1594 tamże) – włoski malarz i rysownik okresu manieryzmu, jeden z głównych przedstawicieli szkoły weneckiej XVI wieku.

Był synem farbiarza tkanin, stąd jego przydomek Il Tintoretto (pol. Farbiarczyk).

Przez całe życie związany był z rodzinną Wenecją.

Kształcił się w kręgu Bonifacia Veronesego, Parisa Bordona i Andrea Schiavone. Inspirowany dziełami Tycjana, Michał Anioła i Parmigianina.

Malował historie biblijne, żywoty świętych, przedstawienia mitologiczne, historyczne i alegoryczne oraz liczne portrety. Wykształcił styl pełen dynamiki i dramatycznej ekspresji. W kompozycjach religijnych stosował niezwykłe efekty świetlne, układy diagonalne i skróty perspektywiczne.

Tworzył cykle monumentalnych obrazów dekoracyjnych o tematyce głównie religijnej na zlecenie weneckich bractw religijnych i instytucji kościelnych, m.in.: dla Scuola di San Marco (1548–1566), Scuola Grande di San Rocco (56 płócien w latach 1564–1567, 1575–1581, 1583–1587) i Pałacu Dożów (1562–1587). Pracował też na zlecenie dworów w Pradze (ok. 1577–1578), Mantui (1578–1580) oraz Escorialu (1583 i 1587).

Zmarł podczas epidemii dżumy, po 2 tygodniach wysokiej gorączki, w wieku 75 lat. Pochowany został w swoim kościele parafialnym Madonna dell’Orto, w kaplicy po prawej stronie ołtarza głównego. Tam spoczywają też jego dzieci Domenico i Marietta. Dla tego kościoła namalował kilka obrazów, m.in. 2 monumentalne płótna: Sąd Ostateczny i Adoracja złotego cielca.

Jego dzieci: Marietta (1556–1590), Domenico (1562–1635) i Marco (1561–1637) również byli malarzami.

W znacznym stopniu pod wpływem Tintoretta ukształtował się jako artysta El Greco.

Bitwa pod Asolą (1544–45), Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu

• Wieczerza w Emmaus – 1542–1543, olej na płótnie, 156 × 212 cm, Szépművészeti Múzeum, Budapeszt
• Święty Jerzy – 1543–1544, olej na płótnie, 122 × 92 cm, Ermitaż, St. Petersburg
• Bitwa pod Asolą – 1544–1545, olej na płótnie, 197 × 467,5 cm, Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu (depozyt z kolekcji Barbara Piasecka Johnson)
• Chrystus i jawnogrzesznica – ok. 1545, olej na płótnie, 117 × 168 cm, Galleria Nazionale d’Arte Antica, Rzym
• Wulkan zaskakuje Wenus i Marsa – ok. 1545, 134 × 198, Stara Pinakoteka
• Przemienienie Pawła – ok. 1545, olej na płótnie, 152 × 236 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
• Obmywanie nóg – ok. 1547, olej na płótnie, 210 × 533 cm, Prado, Madryt
• Ostatnia Wieczerza – 1547, olej na płótnie, 157 × 443 cm, kościół San Marcuola, Wenecja
• Poświęcenie Marii w świątyni – 1552, olej na płótnie 429 × 480 cm, kościół Madonna dell’Orto, Wenecja
• Lato – 1555, olej na płótnie, 105.7 × 193 cm National Gallery of Art, Waszyngton
• Św. Jerzy w walce ze smokiem – 1555–1558, National Gallery w Londynie
• Zuzanna i starcy – ok. 1555, olej na płótnie, 147 × 194 cm, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Wiedeń
• Oswobodzenie Arsinoe – 1555–1556, olej na płótnie, 153 × 251 cm Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
• Sąd Ostateczny – 1558, olej na płótnie, 1450 × 590 cm, kościół Madonna dell’Orto, Wenecja
• Wesele w Kanie – 1561, olej na płótnie, 435 × 535 cm, kościół Santa Maria della Salute, Wenecja
• Portret weneckiego admirała – 1570, olej na płótnie, 81 × 68 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Portret doży Pietra Loredano – ok. 1570, olej na płótnie, 127 × 100 cm, Muzeum Sztuk Pięknych, Budapeszt
• Leda z łabędziem – ok. 1570, olej na płótnie, 162 × 218 cm, Galeria Uffizi, Florencja
• Chrystus nad Morzem Galilejskim – 1575–1580, National Gallery of Art, Waszyngton
• Powstanie Drogi Mlecznej – 1575, National Gallery w Londynie
• Tarkwiniusz i Lukrecja – 1578–1580, olej na płótnie, 171 × 151,5 cm, Art Institute, Chicago
• Judyta i Holofernes – ok. 1579, olej na płótnie, 188 × 251 cm, Prado, Madryt
• Chrystus w domu Marii i Marty – ok. 1580, olej na płótnie, 200 × 132 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
• Danae – 1583–1585, olej na płótnie, 142 × 182 cm, Musée des Beaux-Arts, Lyon
• Herkules wypędza Fauna z łoża Omfale – ok. 1585–1590, olej na płótnie, 112 × 106 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
• Autoportret – ok. 1588, olej na płótnie, 63 × 52 cm, Luwr, Paryż
• Zbieranie manny – 1590, olej na płótnie, 377 × 576 cm, kościół San Giorgio Maggiore, Wenecja
• Złożenie do grobu – 1592–1594, olej na płótnie, 288 × 166 cm, kościół San Giorgio Maggiore, Wenecja
• Ostatnia Wieczerza – 1592–1594, olej na płótnie 365 × 568 cm, kościół San Giorgio Maggiore, Wenecja

• Cud świętego Marka – 1548, olej na płótnie, 415 × 541 cm, Gallerie dell’Accademia Wenecja
• Grzech pierworodny – ok. 1550, olej na płótnie, 150 × 220 cm, Gallerie dell’Accademia, Wenecja
• Stworzenie zwierząt – 1550–1552, olej na płótnie, 151 × 258 cm, Gallerie dell’Accademia, Wenecja
• Święci Jerzy i Ludwik z Tuluzy – 1552, Gallerie dell’Accademia, Wenecja
• Przeniesienie ciała św. Marka – 1562, olej na płótnie, 398 × 315 cm, Gallerie dell’Accademia, Wenecja
• Święty Marek ratujący Saracena – 1562, olej na płótnie, 398 × 337 cm, Gallerie dell’Accademia, Wenecja
• Odnalezienie ciała św. Marka – 1562–1566, olej na płótnie, 405 × 405 cm Pinakoteka Brera, Mediolan
• Dobrowolne podporządkowanie się prowincji – 1578–1585, olej na płótnie, Gallerie dell’Accademia, Wenecja

• Św. Roch uzdrawiający zadżumionych – 1549, olej na płótnie, 307 × 673 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Alegoria Św. Jana – ok. 1564, olej na płótnie, 90 × 190 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Alegoria Św. Marka – ok. 1564, olej na płótnie, 90 × 190 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Alegoria Św. Teodora – ok. 1564, olej na płótnie, 90 × 190 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Alegoria Miłości – ok. 1564, olej na płótnie, 90 × 190 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Alegoria Miłosierdzia – ok. 1564, olej na płótnie, 90 × 190 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Ukrzyżowanie – 1565, olej na płótnie 536 × 1224 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Chrystus przed Piłatem – 1565, olej na płótnie 515 × 380 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Cierniem koronowanie – 1566–1567, olej na płótnie, 285 × 400 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Św. Roch – 1583–1587, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Dźwiganie krzyża (Droga na Kalwarię) – Scuola Grande di San Rocco, Wenecja

• Sklepienie
  • Podniesienie spiżowego węża – 1575–1577, olej na płótnie 840 × 520 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Zesłanie manny – 1577, olej na płótnie, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Mojżesz sprawia, że woda tryska ze skały – 1577, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Adam i Ewa – 1577–1578, olej na płótnie, 265 × 370 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Drabina Jakubowa – 1577–1578, olej na płótnie, 660 × 265 cm Scuola Grande di San Rocco,
  • Objawienie Mojżesza – 1577–1578, olej na płótnie, 370 × 265 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Pascha – 1577-78 olej na płótnie, 265 × 370 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Słup ognia – 1577–1578, olej na płótnie, 370 × 275 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Eliasz wznoszony przez aniołów – 1577–1578, olej na płótnie, 370 × 265 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Rozmnożenie chleba – 1577–1578, olej na płótnie, 370 × 265 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Wizja proroka Ezechiela – 1577–1578, olej na płótnie, 660 × 265 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Ofiarowanie Izaaka – 1577–1578, olej na płótnie, 265 × 370 cm Scuola Grande di San Rocco Wenecja
• Ściany
  • Pokłon pasterzy – 1578–1581, olej na płótnie, 542 × 455 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Chrystus kuszony przez szatana – 1578–1581, olej na płótnie, cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Chrystus uzdrawia paralityka – 1578–1581, olej na płótnie, 533 × 529 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Rozmnożenie chleba i ryb – 1578–1581, olej na płótnie, 523 × 460 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Wskrzeszenie Łazarza – 1578–1581, olej na płótnie, 541 × 356 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Ostatnia Wieczerza – 1578–1581, olej na płótnie, 538 × 487 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Modlitwa w Ogrójcu – 1578–1581, olej na płótnie, 538 × 455 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Zmartwychwstanie – 1578–1581, olej na płótnie, 529 × 485 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Chrzest Jana Baptystę – 1579-81 olej na płótnie, 538 × 465 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Św. Roch – 1579–1581, olej na płótnie, 250 × 80 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Św. Sebastian – 1579–1581, olej na płótnie, 250 × 80 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
  • Widzenie św. Rocha – ok. 1588, olej na płótnie, 495 × 246 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja

• Wniebowstąpienie – 1578-1881, olej na płótnie, 539 × 325 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Pokłon Trzech Króli – 1582, olej na płótnie, 425 × 544 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Rzeź niewiniątek – 1582–1587, olej na płótnie, 422 × 546 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Maria z Egiptu – 1582–1587, olej na płótnie, 425 × 211 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Ucieczka do Egiptu – 1583–1587, olej na płótnie 422 × 580 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Maria Magdalena – 1583–1587, olej na płótnie 425 × 209 cm, Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Zwiastowanie – 1583–1587, olej na płótnie, 422 × 545 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja
• Ofiarowanie w świątyni – 1587, olej na płótnie, 440 × 482 cm Scuola Grande di San Rocco, Wenecja

• Kuźnia Wulkana – 1576–1577, olej na płótnie, 145 × 156 cm Pałac Dożów, Wenecja
• Minerwa i Mars – 1576–1577, olej na płótnie, 148 × 168 cm Pałac Dożów, Wenecja
• Merkury i trzy Gracje – 1576–1577 olej na płótnie, 146 × 155 cm Pałac Dożów, Wenecja
• Wesele Bachusa i Ariadny – 1577–1578, olej na płótnie, Pałac Dożów, Wenecja
• Dobrowolne podporządkowanie się prowincji – 1578–1585, olej na płótnie, Pałac Dożów, Wenecja
• Raj – 1588–1594, olej na płótnie 700 × 2200 cm, Pałac Dożów, Wenecja

• Karly Allen, Tintoretto, [w:] 501 wielkich artystów, red. Stephen Farthing, Warszawa: MWK, 2009 s. 92–93, ISBN 978-83-61065-32-6.
• WendyW. Beckett WendyW., 1000 arcydzieł, EwaE. Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342 . Brak numerów stron w książce
• Fabienne Gambrelle, Tintoretto, Siechnice: Eaglemoss Polska, 1999 (Wielcy Malarze; nr 49)
• Marion Kaminski, Wenecja. Sztuka i architektura, Koeln: Koenemenn, 2001, ISBN 3-8290-8141-3.
• Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3.
• Waldemar Łysiak, Malarstwo białego człowieka, Wyd. 2, Warszawa: Nobilis, 2010 (rozdz. Pierwsze kino), ISBN 978-83-60297-38-4.
• Krzysztof Niedałtowski, Zawsze Ostatnia Wieczerza, Warszawa: Twój Styl, 2006. ISBN 83-7163-508-7.
• Maria Rzepińska, Malarstwo cinquecenta, Wyd. 2, Warszawa: WAiF, 1989. ISBN 83-221-0441-3.
• Krystyna Secomska, Tintoretto, Warszawa: Arkady, 1984.
• Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h.f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9.
• Sztuka świata, t. 13, Leksykon L-Z, Warszawa: Arkady, 2000, ISBN 83-213-4135-7.
• Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 4, Warszawa: HPS, 2006, ISBN 83-60688-18-4.
• Stefano Zuffi, Francesca Castria, Malarstwo włoskie. Mistrzowie i arcydzieła, Warszawa 1998, ISBN 83-213-4061-X.

• Obrazy Jacopo Tintoretto w Web Gallery of Art
• Tintoretto – Dzieła zebrane
• Jacopo Tintoretto. Biografia i zdjęcia