Thomas Müntzer

Portret Thomasa Müntzera Flamandzki miedzioryt autorstwa Gaspara Bouttatsa, 1690
Kraj działania	Święte Cesarstwo Rzymskie
Data i miejsce urodzenia	1489 lub 1490 Stolberg
Data i miejsce śmierci	27 maja 1525 Mühlhausen
Wyznanie	protestantyzm
Kościół	anabaptyści
Prezbiterat	1513
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Thomas Müntzer, także Münzer (ur. w 1489 lub 1490 w Stolbergu, zm. 27 maja 1525 w Mühlhausen) – anabaptysta, wcześniej teolog ewangelicki, wcześniej ksiądz katolicki. Jeden z pierwszych przywódców reformacji protestanckiej. Początkowo zwolennik inicjatora reformacji Marcina Lutra, następnie w opozycji do niego. Ideolog i przywódca wojny chłopskiej w Niemczech^[1]. Żonaty z Ottilią von Gersen, miał z nią dwóch synów^[2].

Thomas Müntzer krytykował istniejący ustrój i wzywał do walki z orężem w ręku o realizację „Królestwa Bożego” na ziemi, które pojmował jako bezklasowe społeczeństwo oparte na wspólnocie dóbr (komunizm chrześcijański)^[1]. Przez Karola Marksa nazywany prekursorem komunizmu.

Thomas Müntzer pochodził z mieszczańskiej rodziny. Immatrykulował się na uniwersytecie w Lipsku, potem studiował we Frankfurcie nad Odrą jednocześnie pracując jako nauczyciel. W 1513 został wyświęcony na księdza i skierowany do kościoła świętego Michała w Brunszwiku. Ponadto uczył w małej prywatnej szkole dla zamożnych synów chłopów^[3]. Po studiach teologicznych został duchownym wiążąc się z reformacją. Od 1520 predykant (kaznodzieja protestancki) w Zwickau^[1], gdzie został jednym z „proroków” (Pięć darów służby) – prowadził działalność kaznodziejską nie tylko w Zwickau ale także w całej Saksonii^[4]. W 1521 przebywał w Pradze, gdzie wygłaszał kazania w Kaplicy Betlejemskiej i Kościele Najświętszej Marii Panny przed Tynem oraz napisał manifest praski. Od 1523 działał w Allstedt głosząc kazania w kościele świętego Jana, przystąpił do reformy liturgii, napisał porządek nabożeństwa i traktat o urzędzie kościelnym. Stworzył w tajemnicy militarną organizację, która 24 marca 1524 zniszczyła małą kaplicę w wiosce Mallerbach koło Allstedt, prawdopodobnie z powodu różnic w poglądach między księdzem z Mallerbach a samym Müntzerem^[3].

W 1524 zerwał z Lutrem po czym propagował swoje poglądy między innymi w Turyngii, Alzacji i Szwajcarii^[1]. Pod wpływem Müntzera na przełomie 1524 i 1525 powstał pierwszy program powstańców chłopskich, zwany Artikelbrief. W kwietniu 1525 stanął na czele powstania chłopskiego w Turyngii. 15 maja dowodził powstańcami w bitwie pod Frankenhausen, która zakończyła się totalną klęską chłopów. Müntzerowi udało się uciec z pola bitwy na strych w mieście, gdzie został wykryty symulując chorobę psychiczną. Został poddany torturom, osądzony i uznany za heretyka, a następnie przetransportowany do Mühlhausen i ścięty mieczem. Ciężarna żona Müntzera została zgwałcona przez żołnierza wojsk saksońskich. Pozostawiono ją przy życiu, jej dalszy los oraz jej synów nie jest znany^[3].

Na miejscu ostatniej bitwy Thomasa Müntzera koło Bad Frankenhausen/Kyffhäuser władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej wzniosły w latach 1976–1987 muzeum w kształcie rotundy (Panorama Museum), mieszczące panoramę bitwy, namalowaną przez profesora Wernera Tübkego.

Thomas Müntzer jest jedną z postaci historycznych występujących w powieści Q. Taniec śmierci autorstwa Luthera Blissetta (pseudonim zbiorowy) i Cywilizacje autorstwa Laurent Binet oraz głównym bohaterem wschodnioniemieckich filmów Thomas Müntzer (1956) i Ich, Thomas Müntzer, Sichel Gottes (1989).

Wizerunek Thomasa Müntzera widniał na awersie banknotu o nominale 5 marek NRD.

• Kazimierz Lepszy: Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968. Brak numerów stron w książce

• Thomas-Müntzer-Gesellschaft e.V.. [dostęp 2019-08-18]. (niem. • ang. • hiszp. • fr. • niderl. • ros. • jap.).