Tōfuku-ji

東福寺

Hondō – główny budynek klasztoru
Państwo	Japonia
Miejscowość	Kioto
Rodzaj klasztoru	klasztor buddyjski
Właściciel	rinzai
Prowincja	Prefektura Kioto
Typ zakonu	męski
Założyciel klasztoru	Enni Ben’en
Fundator	Kujō Michiie
Materiał budowlany	drewno, kamień
Data budowy	1236
Położenie na mapie Kioto Tōfuku-ji
Położenie na mapie Japonii Tōfuku-ji
Położenie na mapie prefektury Kioto Tōfuku-ji
34°58′35″N 135°46′27″E/34,976389 135,774167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Tōfuku-ji (jap. 東福寺) – kompleks klasztorny szkoły zen rinzai w południowej części Kioto. Jeden z wiodących klasztorów systemu gozan.

Fundatorem klasztoru był kanclerz cesarski Michiie Kujō, znany także jako Michiie Fujiwara (1193–1252). Budowę rozpoczęto w roku 1236, a na funkcję opata założyciela kanclerz wybrał mistrza zen Enniego Ben’ena. Nazwa powstała ze złożenia członów z nazw dwu klasztorów w Narze – Tōdai-ji and Kōfuku-ji. Formalnie ceremonię konsekracji klasztoru przeprowadził Enni już po śmierci fundatora, bo w roku 1255^[1].

Po Ennim, który zmarł w tym klasztorze w 1280 roku, kilkoma następnymi opatami byli jego uczniowie. Drugim opatem został Tōzan Tanshō (1231–1291), trzecim – Mukan Fumon (znany także jako Mukan Gengo) (1212–1291), czwartym – Hakuun Egyō^[a] (1228–1297), piątym – Sansō E’un (1231–1301), szóstym – Zōsan Junkū (1233–1308), dziewiątym – Chigotsu Daie (1229–1312) a dziesiątym – Jikyō Chikan (1245–1322)^[2]. Inni XIV-wieczni opaci to m.in. Mugan Sōō (zm. 1374) i Giyō Hōshū (1361–1424). Giyō wprowadził sioguna Yoshimochi Ashikagę do społeczności zen^[3].

W wieku 12 lat rozpoczął w tym klasztorze praktykę zen Jakushitsu Genkō (1290–1367).

W 1319 roku pożar zniszczył większą część klasztoru. Mnisi z Kenchō-ji z Kamakury i z którymi mnisi z Tōfuku-ji byli w bardzo przyjacielskich stosunkach, dostarczyli natychmiast planów, według których Kenchō-ji został zbudowany. Z ich pomocą Tōfuku-ji został szybko odbudowany i powrócił do dawnej świetności. Następne pożary wybuchły w latach 1334 i 1336.

Tōfuku-ji stał się jednym z czołowych klasztorów systemu gozan. Na liście pięciu klasztorów pochodzącej z końcowego okresu panowania cesarza Go-Daigo (1318–1339) klasztor znalazł się na drugim miejscu po Nanzen-ji, a przed Kennin-ji i dwoma klasztorami z Kamakury: Kenchō-ji i Engaku-ji. Na ostatniej liście zaaranżowanej podczas panowania sioguna Yoshimitsu Ashikagi (1358–1408) i obejmującej po pięć klasztorów z Kioto i Kamakury, znalazł się na czwartym miejscu po Tenryū-ji, Shōkoku-ji i Kennin-ji, a przed Manju-ji^[4].

W czasie wojny Ōnin (1467-1477) wiele klasztorów Kioto zostało spalonych, wśród nich także i Tōfuku. Został stosunkowo szybko odbudowany. Mimo pożarów w klasztorze przetrwało kilka budynków z początkowego okresu jego istnienia. Brama pochodzi na pewno z okresu Muromachi i tradycyjnie datuje się ją na okres 1235–1238. Wiadomo, że zawaliła się w 1585 roku, ale została szybko odbudowana przez Hideyoshiego. Również z tego samego okresu pochodzą latryna i łaźnia. Budynek medytacji powstał w latach 1249–1256, a biblioteka – 1375–1381. Za panowania Tokugawów budynki zostały poddane renowacji^[5]. Główny budynek został zrekonstruowany w 1934 roku.

W 1655 roku klasztor został odwiedzony przez chińskiego mistrza chan Yinyuana Longqi (1592–1673), założyciela szkoły ōbaku.

W latach 1980–2009 opatem klasztoru był Keido Fukushima (1932–2011).

Jesienią do klasztoru przybywają tłumy pragnące zobaczyć spektakularnie barwne klony (momiji) ze stumetrowej długości mostu Tsūten-kyō.

Plan architektoniczny klasztoru był wzorowany na konstrukcjach chińskich klasztorów Tiantongshan. Odbiegał jednak w kilku detalach od oryginału. Klasztor zaprojektowany był wzdłuż osi północ-południe. Wejście wiedzie poprzez sanmon (Bramę Trzech Wyzwoleń), która symbolizuje oczyszczenie z pożądań i myślenia pojęciowego, i wkroczenie w krainę „pustki”. Stamtąd droga prowadzi do leżącego na osi budynku Buddy (jap. butsuden). Ponieważ wszelkie rytuały związane z Buddą musiało poprzedzać oczyszczenie, na lewo i prawo od osi, za bramą, a przed budynkiem Buddy znajdowały się latryna (jap. tōsu) i łaźnia (jap. yokushitsu). Na lewo i na prawo od osi klasztoru, za budynkiem Buddy znajdowały się budynek mnichów (jap. sōdō) i kuchnia (jap. kuri). Budynek mnichów służył do medytacji. Następnym (trzecim) budynkiem leżącym na osi był budynek Dharmy (jap. hattō), w którym oświecony mnich wygłaszał wykłady poświęcone sutrom. Było to centrum całego kompleksu.

W Tōfuku-ji rozkład budynków związany jest z ludzką anatomią.

W przeszłości kompleks klasztorny liczył 53 świątynie, obecnie jest ich 24.

• 15-778 Honmachi Higashiyama-ku, Kyōto-shi, Kyōto-ken

• 
  Sanmon (Brama Trzech Wyzwoleń)
• 
  Sanmon
• 
  Sanmon
• 
  Sanmon
• 
  Sanmon (widok z boku)
• 
  Sanmon
• 
  Sanrō (jeden z dwóch aneksów Sanmon ze schodami na piętro bramy)
• 
  Hondō(główny pawilon)
• 
  Tōsu
• 
  Zendō
• 
  Kaizandō
• 
  Kaizandō
• 
  Kaizandō
• 
  Kaizandō
• 
  Hōjō (była siedziba opatów)
• 
  Hōjō
• 
  Hōjō
• 
  Hōjō
• 
  Hōjō
• 
  Hōjō
• 
  Hōjō – ogród mchów
• 
  Ogród w Reiun-in
• 
  Ogród w Reiun-in
• 
  Most w klasztorze (Tsūten-kyō)
• 
  Most Tsūten-kyō i jesienne klony (momiji)

• Heinrich Dumoulin: Zen Buddhism: A History. Japan. Nowy Jork: Macmillan Publishing Company, 1988, s. 509. ISBN 0-02-908250-1.
• Judith Clancy: Kyoto. City of Zen. Tokio: Tuttle, 2012, s. 144. ISBN 978-4-8053-0978-0.

• Strona klasztoru (jap. • ang.)
• Wideo z klasztoru
• Wideo – szersza panorama klasztoru (jap.)
• Ogród zen (wideo)
• zdjęcia