For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Supinum.

Supinum

Supinumforma czasownika występująca w stosunkowo niewielu językach, która wyraża pewną celowość, zwykle w połączeniu z czasownikami ruchu (w prasłowiańskim i staro-cerkiewno-słowiańskim tylko po nich). Języki słowiańskie utraciły w zasadzie konstrukcję supinum poza nielicznymi (wspomnianymi niżej) wyjątkami, w języku polskim w podobnej konstrukcji celowej używa się bezokolicznika: przyjechałem (przybyłem, przyszedłem itp.) na wieś odpocząć, tzn. „aby odpocząć, dla odpoczynku, w celu odpoczynku, na odpoczynek”.

Supinum występuje też w języku szwedzkim, gdzie służy przede wszystkim do tworzenia czasów przeszłych teraźniejszo-przeszłego (perfekt) i zaprzeszłego (pluskvamperfekt) razem z posiłkowym har/hade (ter./przeszł.; ozn. również „mieć”, sup. haft); mimo iż szwedzki dysponuje imiesłowem czasu przeszłego, nie jest on wykorzystywany do tworzenia tych czasów złożonych[1] (zob. supinum w języku szwedzkim).

Przykłady

[edytuj | edytuj kod]
  • Łacina: forma supinum jest jedną z form podstawowych czasownika, tworzy się od niej wszystkie formy perfecti passivi i plusquamperfecti passivi. Z punktu widzenia gramatyki opisowej jest to rzeczownik odsłowny o odmianie ułomnej: ma tylko dwa przypadki (z sześciu), to znaczy accusativus (biernik) i ablativus. Accusativus supini postawiony przy czasownikach oznaczających ruch wyraża cel czynności, np. veni rogatum, „przyszedłem zapytać”; ablativus supini występuje głównie przy przymiotnikach, np. difficile dictu, „rzecz trudna do powiedzenia”[2].
  • Język staro-cerkiewno-słowiański: supinum kończyło się na -tъ: Ne minte, jako pridъ razoritъ zakona li prorokъ, ne pridъ razoritъ, nъ isplъnitъ (Mt 5, 17; „nie myślcie, że przyszedłem, aby rozwiązać [burzyć] zakon [prawo] lub proroków; nie przyszedłem, aby rozwiązywać, lecz wypełniać”).
  • Język dolnołużycki: formę supinum tworzy się poprzez zamianę końcowego , bezokolicznika na -t (Źi knigły tam donjast!; bezok. kupowaś, sup. kupowat; bezok. źěłaś, sup. źěłat), gdy bezokolicznik kończy się na -c, dodaje się t (bezok. woblac, sup. woblact).
  • Język słoweński: formę urabia się od bezokolicznika - odcina się kończące go i, np. bezok. spati, sup. spat; bezok. speči, sup. speč (Pojdi z menoj na morje veslat).
  • Język czeski: bezokolicznik może kończyć się na -ti lub -t – przypuszcza się, że forma -t pochodzi z supinum (gdyby pochodziła od -ti, t pozostałoby miękkie, jak w języku słowackim); ponadto występuje zwrot jdu spat, „idę spać”, podczas gdy bezokolicznik brzmi spát(i) (zmiana iloczasu).
  • Język litewski: supinum tworzy się od tematu bezokolicznika za pomocą końcówki -tų, np. Jis išėjo medžiotų, „Poszedł polować”; współcześnie występuje tylko w niektórych gwarach wschodnioauksztockich, w języku literackim jest zastępowane bezokolicznikiem.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Britta Holm, Elisabeth Nyllund: Deskriptiv svensk grammatik. Sztokholm: Ålmkvist och Wiksell Förlag AB, 1970, s. 101. ISBN 91-21-15048-6.
  2. Jan Wikarjak: Gramatyka opisowa języka łacińskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 53. ISBN 978-83-01-01023-2.
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Supinum
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?