Studencki Komitet Solidarności w Krakowie
Studencki Komitet Solidarności (SKS) – studencka grupa opozycyjna działająca w Krakowie w latach 70. XX wieku, pierwszy z sześciu SKS-ów powstałych w Polsce.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Geneza
[edytuj | edytuj kod]Bezpośrednią przyczyną powstania SKS była śmierć Stanisława Pyjasa, studenta polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego zwłoki zostały znalezione 7 maja 1977. Grupa przyjaciół i znajomych zmarłego zorganizowała po mszy pogrzebowej w dniu 15 maja 1977 manifestację (tzw. Czarny Marsz), w czasie której ogłoszono deklarację założycielską komitetu, którą sygnowało dziewięcioro studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego i studentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie: Lesław Maleszka (UJ, w rzeczywistości tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa), Andrzej Balcerek (UJ), Liliana Batko (UJ), Elżbieta Majewska (UJ), Małgorzata Gątkiewicz (UJ), Bogusław Sonik (UJ), Józef Ruszar (UJ), Joanna Barczyk (ASP), Wiesław Bek (UJ) i Bronisław Wildstein (UJ)[1][2][3]. W kolejnych dniach deklarację poparło ok. dwóch tysięcy studentów krakowskich uczelni[4][5][6]. Większość z założycieli i pierwszych współpracowników SKS znało się już z wcześniejszej działalności opozycyjnej, wspierającej przede wszystkim Komitet Obrony Robotników. Młodzież ta tworzyła dwa kręgi środowiskowe – jeden, nazywany niekiedy anarchistycznym, tworzyli przede wszystkim studenci polonistyki i filozofii UJ, wśród których do bardziej znanych należeli Bronisław Wildstein i Lesław Maleszka, drugi gromadził się w Duszpasterstwie Akademickim Beczka wokół o. Jana Andrzeja Kłoczowskiego, należeli do niego m.in. Liliana Batko, Bogusław Sonik i Józef Ruszar[7][8].
Działalność
[edytuj | edytuj kod]SKS prowadził działalność jawnie, podając do publicznej wiadomości nazwiska i adresy swoich przedstawicieli (tzw. rzeczników)[9]. Prowadził m.in. bibliotekę wydawnictw podziemnych[10][11], zorganizował akcję przeciwko zakazowi wypożyczania w Bibliotece UJ wydawnictw emigracyjnych[12][13], uczestniczył w druku wydawnictw podziemnych[14], wydawał własne pisma Indeks (o charakterze ogólnopolskim) i Sygnał[15][16], wspierał niezależne inicjatywy edukacyjne, w tym Towarzystwo Kursów Naukowych[17][18] oraz powstanie Krakowskiej Oficyny Studentów KOS[19][20], inspirował powstanie Studenckich Komitetów Solidarności w innych miastach (Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu i Szczecinie)[21]. W 1980 członkowie SKS zaangażowali się w tworzenie struktur NSZZ „Solidarność” i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, a sam SKS przestał istnieć[22][23].
Ludzie SKS
[edytuj | edytuj kod]SKS reprezentowany był przez tzw. rzeczników, którymi mogli być tylko studenci[24].
Rzecznicy w poszczególnych latach:
- 1977/1978: Joanna Barczyk (ASP), Liliana Batko (UJ), Bogusław Bek (UJ), Jan Szymon Dylewski (PK), Tadeusz Kensy (UJ), Anna Krajewska (UJ), Ewa Kulik (UJ), Ziemowit Pochitonow (AR), Bronisław Wildstein (UJ). W trakcie roku akademickiego Szymona Dylewskiego zastąpił Józef Baran (AE)[25].
- 1978/1979: Bogusław Bek (UJ), Anna Krajewska (UJ), Elżbieta Krawczyk (AM), Ewa Kulik (UJ), Dorota Martini (ASP), Jerzy Pawełczyk (UJ), Janusz Szczepański (UJ), Bronisław Wildstein (UJ), Róża Woźniakowska (UJ)[20].
- 1979/1980: Waldemar Bratuszewski (UJ), Anna Krajewska (UJ), Ewa Kulik (UJ), Grzegorz Małkiewicz (UJ), Andrzej Mietkowski (UJ), Wojciech Widłak (UJ), Jarosław Zadencki (UJ)[26].
Wśród innych znanych członków i współpracowników SKS byli m.in. także: Iwona Galińska, Bogdan Klich, Tomasz Schoen, Anna Szwed, Tomasz Mianowicz, Krystyna Czerni, Wojciech Sikora, Jan Polkowski, Paweł Kłoczowski, Jacek Rakowiecki, Zdobysław Milewski, Janusz Pierzchała, Marian Banaś[27][28].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 63–78.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 39–47.
- ↑ Roliński 2003 ↓, s. 34–35.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 175–186.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 21.
- ↑ Roliński 2003 ↓, s. 35–40.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 21–31, 47–62.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 7–19.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 61–64.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 97–99.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 69–70.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 99–103.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 73–77.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 79–83.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 117–124.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 85–88.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 103–109.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 91–96.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 124–131.
- ↑ a b Skowrońska 2012 ↓, s. 99.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 169–177.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 157–174.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 179–182.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 22–23.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 23.
- ↑ Skowrońska 2012 ↓, s. 140.
- ↑ Szarek 2007 ↓, s. 174.
- ↑ Roliński 2003 ↓, s. 860–869.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jarosław Szarek: Czarne juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności. Kraków: Znak, 2007. ISBN 978-83-240-0841-4.
- Małgorzata Skowrońska: Studenci kontra system. Studencki Komitet Solidarności (1977-1980). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2012. ISBN 978-83-63631-14-7.
- Adam Roliński (wybór i oprac.): Opozycja małopolska w dokumentach 1976-1980. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-440-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kolekcja SKS w Bibliotece Cyfrowej Ośrodka KARTA. dlibra.karta.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-21)].
- Stowarzyszenie Maj'77
- Wersja multimedialna wystawy zorganizowanej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej pt. Studencki Komitet Solidarności – www.ipn.gov.pl
- Czarne Juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
