Gymnotiformes
| Gymnotiformes[1] | |
 Przedstawiciel rzędu – Rhamphichthys marmoratus | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd |
Gymnotiformes |
Gymnotiformes – rząd słodkowodnych ryb promieniopłetwych (Actinopterygii), zaliczanych do otwartopęcherzowych (Ostariophysi). W literaturze polskiej spotykany jest pod zwyczajową nazwą strętwokształtne[2][3], choć nazwa ta nie nawiązuje do typu nomenklatorycznego, lecz do unikalnego wśród Gymnotiformes gatunku jakim jest strętwa. Dawniej ta grupa ryb była zaliczana – jako gymnotowce[4] lub strętwy[5] (Gymnotoidei) – do karpiokształtnych. Gymnotiformes wykształciły narządy elektryczne. Rząd obejmuje około 130 gatunków o stosunkowo mało poznanej biologii. Poza lokalną konsumpcją nie mają znaczenia gospodarczego.
Występowanie i biotop
[edytuj | edytuj kod]Ameryka Środkowa i Ameryka Południowa (na południe do La Plata) – wody stojące i wolno płynące, często zamulone, z niską zawartością tlenu.
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Ciało wydłużone, silnie bocznie ścieśnione (z wyjątkiem Electrophorus electricus), węgorzowatego kształtu, zwykle nagie. Wąsiki nie występują. Brak płetw brzusznych, a u wielu również grzbietowej i ogonowej. Ta ostatnia zachowała się u niektórych w postaci szczątkowej. Głównym narządem ruchu postępowego jest bardzo długa płetwa odbytowa wsparta na ponad 200 promieniach, ciągnąca się wzdłuż dolnej krawędzi niemal całego ciała. Poruszana jest przez dwie grupy mięśni: mięśnie płetwowe wewnętrzne i zewnętrzne mięśnie płetwy odbytowej. Silnie unaczyniony nabłonek jamy gębowej i gardzieli pełni funkcję narządu oddechowego przystosowanego do oddychania powietrzem atmosferycznym.
Jama ciała jest bardzo krótka w stosunku do długości całkowitej. Otwór odbytowy znajduje się w okolicy gardła, a u Rhamphichthys rostratus – pod głową, na wysokości oczu. Parzyste narządy elektryczne zajmują resztę ciała za jamą brzuszną. U E. electricus, poza głównym, funkcjonują jeszcze dodatkowe narządy elektryczne: narząd Sachsa i narząd Huntera – wszystkie zlokalizowane w tylnej części ciała. Narządy te wytwarzają stałe pole elektryczne, stanowią główny zmysł ryby, zastąpiły większość innych zmysłów ryb z tej grupy – wzrok, węch i smak są słabo rozwinięte.
Strętwokształtne żywią się skorupiakami, owadami i ich larwami, a dorosłe osobniki większych gatunków – rybami.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do Gymnotiformes zaliczane są dwa podrzędy z pięcioma rodzinami[6]:
- Gymnotoidei:
- Sternopygoidei:
- Apteronotidae
- Hypopomidae
- Rhamphichthyidae
- Sternopygidae
Jeden z gatunków zaliczanych do tego rzędu – strętwa (Electrophorus electricus) – wyraźnie wyróżnia się wśród pozostałych. Ma ciało cylindryczne, bez łusek, może oddychać powietrzem atmosferycznym, a jego narządy elektryczne wytwarzają napięcie znacznie wyższe niż u innych Gymnotiformes.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gymnotiformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
- ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
- ↑ Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
- Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
