Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli (SAiW) – organizacja społeczna założona w dniach 9-10 listopada 1957 r.^[1] mająca na celu aktywne uczestnictwo w procesie laicyzacji społeczeństwa polskiego, w popularyzacji nauk wiedzy o religii, tworzeniu polskiej kultury laickiej i etyki świeckiej a także w propagowaniu racjonalistycznego i materialistycznego poglądu na świat, walkę o realizację zasad tolerancji oraz zwalczanie klerykalizmu^[2].

Organizacja nawiązywała do tradycji przedwojennego Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich. Towarzystwo grupowało głównie działaczy PZPR, naukowców i publicystów. Podejmowało działania polegające na prowadzeniu odczytów, organizacji konferencji i sesji naukowych, na których propagowano ateizm i światopogląd naukowy oraz odnosiło się do zagadnienia filozoficznej krytyki religii. SAiW przeciwstawiało się politycznemu i kulturowemu klerykalizmowi.

Stowarzyszenie wydawało w latach 1959-1964 Kalendarz Myśli Wolnej (od 1961 Rocznik Wolnej Myśli), dwutygodnik (od 1959 tygodnik) Argumenty, dwutygodnik Fakty i Myśli oraz w latach 1962-1967 dwumiesięcznik Zeszyty Argumentów. Katowicki oddział wydawał w latach 1958-1962 pismo Myśl Wolna.

W 1969 stowarzyszenie zostało połączone z Towarzystwem Szkoły Świeckiej, tworząc Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Członkowie Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli.

1958:

• Deklaracja ideowa. Statut, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1958.
• Zygmunt Poniatowski, Istota religii, Katowice: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli. Zarząd Wojewódzki, 1958.
• Zygmunt Poniatowski, Nauka a religia, Kraków: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli. Oddział Wojewódzki, 1958.

1959:

• Edward Ciupak, Religia jako fakt społeczny, Białystok: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1959.
• Andrzej Nowicki, Starożytni o religii, Kraków: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1959.
• Wykaz literatury pomocniczej do samokształcenia i wykładów, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli. Centralny Ośrodek Informacji, 1959.

1960:

• Filozofowie o religii. Przekłady, Kraków: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli. Oddział Wojewódzki, 1960.

1961:

• Konstanty Judenko, Religijność społeczeństw zachodnio-europejskich w świetle badań sojologicznych, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1961.
• Wiesław Lang, Religia, etyka i obyczajowość w krajach skandynawskich, Kraków: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1961.

1962:

• Włodzimierz Gromiec, Teoria alienacji Ludwika Feuerbacha, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1962.
• Ryszard Palacz, Filozoficzne podstawy neotomizmu i jego recepcja w Polsce, Warszawa: Zarząd Główny Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli Centralny Ośrodek Informacji, 1962.
• Zygmunt Poniatowski, Nauka, religia, światopogląd, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1962.
• Andrzej Radźko, Logika, przekonania, doświadczenie, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1962.
• Wiesław Sztumski, Problem przyczynowości i determinizmu w fizyce, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1962.
• Józef Szymański, Szlakiem Braci Polskich. Przewodnik turystyczny po Kielecczyźnie, Kielce: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli. Zarząd Oddziału Wojewódzkiego, 1962.
• Zenobiusz Tomaszewski, A. B. Dobrowolski o wychowaniu i religii, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1962.

1964:

• Andrzej Łyszczyński, Kazimierz Łyszczyński. Wybitny myśliciel polski, autor ateistycznego traktatu "De non existentia", Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1964.
• Henryk Swienko, Magia w życiu człowieka, Warszawa: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli, 1964.

• Wolnomyślicielstwo w Polsce
• Ruch racjonalistyczny
• Sekularyzm
• Laicyzm
• Ateizm państwowy

• L. Pełka – Z tradycji polskiego ruchu laickiego – strona z portalu kulturaswiecka.pl