Storczyk purpurowy
 Orchis purpurea | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
storczyk purpurowy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Orchis purpurea Huds. Fl. Angl.: 334 (1762)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Storczyk purpurowy[4] (Orchis purpurea Huds.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Zwarty zasięg występowania obejmuje Europę Zachodnią, południową część Europy Środkowej i północną Europy Południowej. Ponadto występuje na oderwanych od głównego zasięgu obszarach w Hiszpanii i Portugalii, na południu Wysp Brytyjskich, w Europie Środkowej i Południowej, na Kaukazie oraz w górach Afryki Północnej. Polska nie znajduje się w rejonie zwartego zasięgu i gatunek ten znany jest tutaj obecnie tylko z 10 izolowanych stanowisk. 5 stanowisk znajduje się na Wyżynie Małopolskiej, 4 na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, jedno w Karpatach – na stokach Panieńskiej Góry na Pogórzu Wiśnickim[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodyga
- Wzniesiona, prosta, nierozgałęziona, o wysokości 30–75 cm. Często jest w górnej części purpurowo nabiegła[6]
- Liście
- Liście różyczkowe w liczbie 3-6 są podłużnie eliptyczne i błyszczące, liście łodygowe w liczbie 1-2 są znacznie mniejsze i pochwiasto obejmują łodygę[6].
- Kwiaty
- Zebrane w gęsty 30-90-kwiatowy kwiatostan na szczycie łodygi. Długość kwiatostanu 10–20 cm. Przysadki brązowe. Z wyjątkiem warżki wszystkie listki okwiatu są hełmiasto zwinięte i mają kolor zielonoczerwony, wzdłuż nerwu brązowoczerwony. Warżka jest wyraźnie 3-dzielna i ma jasnoróżowy środek i liczne brązowoczerwone wydłużone plamy rozchodzące się do szczytu warżki i na boki. Środkowa łatka i boczne mają szczyty zaokrąglone, jasnoczerwone. Ostroga ma długość 4,5-7 nn, szerokość 1,9-2,5 mm i jest walcowata, tępa, skierowana w dół[7]. Zalążnia jest wąska, skręcona i czerwono nabiegła, prętosłup również czerwonawy[6]
- Owoc
- Torebka o beczułkowatym kształcie i długości około 2 mm[6].
- Część podziemna
- Dwie niepodzielone bulwy[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Bylina, geofit. Kwitnie od końca kwietnia do końca maja. Nasiona wytwarza pod koniec czerwca i kończy wegetację[5]. Jest owadopylny. Owady zwabia barwnymi kwiatami imitującymi kwiaty roślin miododajnych, jednak nie wytwarza nektaru (są to tzw. kwiaty zwodnicze). Odsetek zawiązywanych owoców jest dość mały[7].
- Siedlisko
- Rośnie w świetlistych lasach i na obrzeżach lasów, w murawach, na glebach o umiarkowanej wilgotności. Preferuje gleby o zasadowym odczynie[7]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Trifolio-Geranietea[8].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2 n = 42. Tworzy mieszańce ze storczykiem kukawka (Orchis militaris), Orchis punctulata oraz międzyrodzajowe z Aceras. Oprócz typowej formy gatunku opisano podgatunek Orchis purpurea subsp. caucasica (Regel) B.Baumann & al.
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.
Kategorie zagrożenia:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006, 2016)[9][10]: VU (narażony na wyginięcie).
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin[11]: VU (narażony).
W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony[7], w Polsce jest zagrożony głównie z powodu nielicznych stanowisk[6]. Na Panieńskiej Górze występuje od 30 lat i stanowisko to nie wydaje się zagrożone przez okolicznych mieszkańców ani przez turystów, od kiedy jednak zaprzestano na nim wypasu, zagraża mu zarastanie przez las. Utworzono tutaj rezerwat przyrody Panieńska Góra, konieczne jest w jego obrębie dokonywanie wycinki drzew i krzewów na stanowisku storczyka purpurowego[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-21].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d e f Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ a b c d Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
- BioLib: 42162
- EoL: 1136330
- EUNIS: 190052
- FloraWeb: 3987
- GBIF: 2849512
- identyfikator iNaturalist: 59321
- IPNI: 649036-1
- NCBI: 59346
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-143136
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:649036-1
- Tela Botanica: 46167
- identyfikator Tropicos: 23513903
- CoL: 7558F
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
