Stanton Macdonald-Wright

Synchromy No. 3, 1917, Brooklyn Museum
Imię i nazwisko	Stanton Macdonald-Wright[a]
Data i miejsce urodzenia	8 lipca 1890 Charlottesville
Data i miejsce śmierci	22 sierpnia 1973 Pacific Palisades
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	modernizm
Ważne dzieła
Synchromy No. 3 (1917)
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanton Macdonald-Wright (ur. 8 lipca 1890 w Charlottesville, zm. 22 sierpnia 1973 w Pacific Palisades) – amerykański malarz i muralista, jeden z dwóch (obok Morgana Russella) prekursorów synchromizmu. Był teoretykiem sztuki i wykładowcą na kalifornijskich uczelniach, napisał kilka książek poświęconych współczesnemu malarstwu. Interesował się kulturą i sztuką Chin i Japonii. Praktykował filozofię zen.

Stanton Macdonald-Wright urodził się 8 lipca 1890 roku w Charlottesville w stanie Wirginia. Imię otrzymał na cześć aktywistki społecznej, Elizabeth Cady Stanton. Natomiast pisownię swego nazwiska zmodyfikował poprzez użycie łącznika, gdyż nie chciał być kojarzony ze znanym architektem, Frankiem Lloydem Wrightem^[1]. Jego ojciec, malarz amator, zachęcał syna do zainteresowania się sztuką. Kiedy miał 10 lat, jego rodzina przeprowadziła się do Santa Monica w Kalifornii^[2]. W latach 1904–1905 Stanton Macdonald-Wright studiował w Art Students League of Los Angeles^[3].

W latach 1907–1912 kontynuował studia w Paryżu: na Sorbonie, w École des Beaux Arts, Akademii Colarossiego i Académie Julian^[3], a następnie prywatnie u Percyvala Hart-Tudora, który uczył teorii koloru w odniesieniu do muzyki. Zainspirowany głównie twórczością Cézanne’a, Matisse’a i kubistów, Macdonald-Wright wystawiał w 1910 roku w Salonie Jesiennym oraz w 1912 roku w Salonie Niezależnych^[4]. W tym samym roku razem z Morganem Russellem zapoczątkował synchromizm^[3]. Termin ten oznaczał według nich stosowanie kolorów w sposób przypominający zapis nutowy. Jego obrazy zostały wystawione po raz pierwszy w Monachium i Paryżu w 1913 roku^[5], natomiast w Stanach Zjednoczonych – w marcu 1914 roku w nowojorskiej Caroll Galleries^[6].

Po wybuchu I wojny światowej Macdonald-Wright przeprowadził się ze swoim starszym bratem, Willardem Huntingtonem Wrightem, który był wydawcą i pisarzem, do Londynu. Mieszkając tam razem przez następne dwa lata współpracowali przy trzech książkach o sztuce, w tym Modern Paintig, Tendency and Meaning (1915), które następnie zostały opublikowane w Nowym Jorku^[4].

W latach 1914–1916 Macdonald-Wright mieszkał w Londynie. W 1916 roku powrócił do Stanów Zjednoczonych^[7]. Był głównym organizatorem nowojorskiej wystawy Forum Exhibition of American Modernists, sam wystawiał swoje prace w roku następnym w galerii 291 Alfreda Stieglitza^[8]. Jednak Stieglitz w tym czasie ograniczał swoją działalność wystawienniczą i nie był w stanie zainwestować w promocję Macdonalda-Wrighta, a swoją galerię wkrótce zamknął. Z pomocą przyszedł jednak największy nabywca dzieł w jego galerii, John Quinn, który zakupił kilka obrazów Macdonalda-Wrighta, wspomagając w ten sposób jego finanse. Macdonald-Wright w dowód wdzięczności podarował Stieglitzowi kilka swoich obrazów^[6].

W 1919 roku Macdonald-Wright wyjechał do Kalifornii, gdzie porzucił synchromizm zajmując się innymi projektami, w tym eksperymentami z filmem kolorowym^[7]. Choć w latach 20. i 30. w swoich obrazach nadal stosował wypracowane przez siebie metody, to jednak ich tematyka była wyraźnie bardziej naturalistyczna. Był liderem malarstwa modernistycznego w Kalifornii. W 1920 roku w siedzibie Los Angeles Museum of Science, History and Art zorganizował pierwszą modernistyczną wystawę w tym stanie. Przy wsparciu Alfreda Stieglitza zaprezentował na niej prace takich artystów jak: John Marin, Arthur Garfield Dove, Marsden Hartley i innych^[8]. W latach 1922–1930 był dyrektorem Art Students League of Los Angeles^[3]. W 1924 roku napisał podręcznik dla studentów, Treatise on Color. Pod koniec lat 20. i na początku 30. wystawiał wspólnie z Morganem Russellem w kilku kalifornijskich muzeach^[4]. W połowie lat 20. dogłębnie zaangażował się w teatr, a jako dyrektor Santa Monica Theater Guild pisał, reżyserował, projektował scenografie i grał w sztukach napisanych przez siebie i przez innych^[9]. Pod koniec lat 20. zabiegał u Alfreda Stieglitza o organizację wystawy swoich obrazów w jego nowej, mniejszej galerii, Intimate Gallery, ale starania te nie powiodły się. Pokaz udało się natomiast zorganizować w kolejnej, większej galerii Stieglitza, An American Place. Wystawa, zatytułowana Stanton Macdonald-Wright: 13 New Paintings, miała miejsce w dniach 3–29 października 1932 roku^[10].

W latach 1935–1942 Macdonald-Wright uczestniczył w projekcie Federal Art Project, będącym przedsięwzięciem Works Progress Administration^[3]. Kiedy w latach 1934–1935 malował obszerny cykl murali dla nowej Santa Monica Public Library, WPA pomogła mu zgromadzić fundusze na materiały i opłacała dwóch jego asystentów. Tematem cyklu był dwojaki, artystyczny i technologiczny rozwój ludzkości, w którym dwa strumienie łączyły się razem tworząc trójkolorowy film; artysta wykorzystał tu doświadczenia ze swoich filmowych eksperymentów. W Kalifornii okresu międzywojennego Macdonald-Wright był uznawany za czołowego pedagoga i zwiastuna modernizmu. Jego brat, krytyk sztuki, działał w Nowym Jorku, gdzie pod pseudonimem S.S. Van Dine zasłynął jako pisarz^[5].

W 1937 roku Macdonald-Wright pojechał po raz pierwszy do Japonii, aby studiować manuskrypty z poezją haiku. Zgłębiając je zainteresował się bliżej zdobiącymi je ilustracjami, zwanymi haiga, tworzonymi często przez samych autorów haiku. Zainteresowania te doprowadziły go później do namalowania 20 własnych, zainspirowanych nimi obrazów, a następnie zrealizowania na ich podstawie w latach 1966–1967 drzeworytów^[11].

W latach 1942–1952 Macdonald-Wright wykładał na University of California w Los Angeles^[3], na University of Southern California, w Scripps College oraz na University of Hawaii. Tematem jego wykładów była historia sztuki, estetyka orientalna i ikonografia. W latach 1952–1953 przebywał w Japonii jako profesor w ramach programu międzynarodowej wymiany naukowej, organizowanej przez Fundację Fulbrighta, przez krótki okres wykładał w Kyoiku Daigaku (Tokyo University of Education). W 1954 roku wycofał się z działalności akademickiej. W połowie lat 50., po ponad trzydziestoletniej przerwie powrócił z nową energią i entuzjazmem do malarstwa abstrakcyjnego, realizując niektóre ze swoich najlepszych płócien. To jego nowe, neosynchromistyczne dzieło dzięki zwiększonej jaskrawości i przestrzenności przewyższyło jego wcześniejsze obrazy, dając w rezultacie, zdaniem krytyka sztuki współczesnej, Alfreda Barra, głębszą duchowość^[4].

W 1956 roku w Los Angeles Museum (obecnie Los Angeles County Museum of Art) odbyła się duża retrospektywna wystawa prac Macdonalda-Wrighta^[2].

Macdonald-Wright głęboko interesował się sztuką Orientu^[7]. Był jednym z pierwszych zachodnich artystów, którzy zainteresowali się buddyjską filozofią, sztuką i kulturą zen^[2]. Począwszy od 1958 część każdego roku spędzał w klasztorze zen w Japonii^[7]. Studiował chińskie i japońskie malarstwo i rzeźbę. Jego podróże i znajomość sztuki azjatyckiej sprawiły, że porzucił swój abstrakcyjny styl, by stworzyć bardziej figuratywne dzieła, inspirowane japońskimi formami i kolorami. W ostatnich latach życia powrócił do synchromizmu, ale jego kolory były bardziej umiarkowane, spokojne i kontemplacyjne, być może inspirowane japońską sztuką i filozofią^[2].

• Philippa Hurd: The Prestel Dictionary of Art and Artists in the 20th Century. Munich, London, New York: Prestel, 2000. ISBN 3-7913-2325-3. (ang.).
• (red.) Nancy Mowll Mathews: American Dreams: American Art to 1950 in the Williams College Museum of Art. Wyd. First Edition. New York: Hudson Hills Press, Inc., 2001. ISBN 1-55595-210-0. (ang.).
• Lisa Mintz Messinger: Stieglitz and His Artists: Matisse to O’Keeffe : the Alfred Stieglitz Collection in the Metropolitan Museum of Art. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2011. ISBN 978-1-58839-433-0. (ang.).

• Obrazy Stantona Macdonalda-Wrighta na stronie The Athenaeum
• Obrazy Stantona Macdonalda-Wrighta na stronie Art Experts
• Wykaz muzeów, w których znajdują się prace Stantona Macdonalda-Wrighta